یکی از دوستان گفت که کتابخانه آستان قدس رضوی اخیرا چند میلیارد تومان کتاب خطی خریداری کرده است. شواهد هم حاکی از همین امر است، زیرا بازار کتاب خطی رونق بیشتری یافته و بسیاری از نسخه های موجود در آن، راهی مشهد می‌شود. در کنار آن کتابخانه ملی، کتابخانه مرعشی و کتابخانه مجلس نیز خریداری بخشی از نسخه های خطی هستند. شماری هم در بازار، توسط برخی از دلالان خریداری می شود که به قصد عرضه آنها در فرصت مناسب در بازار داخلی یا نگهداری یا حتی ارسال به برخی از کتابخانه های خارج از کشور و یا حراج‌ها، خریدار نسخه ها هستند.
در کنار نسخه خطی، خرید اسناد قدیمی، نشریات، کتابهای چاپ سنگی و سربی نیز در رتبه بعدی قرار داشته و به همان ترتیب خریداری می‌شود. غالب این اسناد توسط معاونت اسنادی کتابخانه ملی خریداری شده و برخی از مؤسسات دیگر نیز با احتیاط در این زمینه فعال هستند. کسانی هم از خاندان های معروف و یا غیر معروف هستند که اسنادی را به مراکز یاد شده اهداء می‌نمایند.
اما یک پرسش مهم است و آن این که پس از خریداری کتابهای خطی یا چاپی یا سند، این مواد چه روندی پیدا می‌کند؟ آیا به همان اندازه که اشتیاق برای خرید نشان داده می شود، که باید هم داده شود، برای عرضه کردن آن آثار، ارائه محتوای آنها و دست کم معرفی آنها به جامعه علمی صورت می گیرد؟
بسیاری از این مراکز بودجه های دولتی دارند، یا از کمک های دولت برخوردار هستند، اما دولت کمترین نظارتی روی ارائه منابع آنها نداشته و هیچ گونه مسؤولیتی را متوجه آنها نمی کند. به عبارت دیگر، به رغم کمکهای ارائه شده، نظارتی روی این بخش صورت نمی‌گیرد.
نتیجه این امر آن می شود که در بیشتر این مراکز، مشکلی با عنوان حبس کتاب یا حبس علم پیش می آید. از طرف دیگر انبوه مشتاقان منتظرند تا بتوانند به آسانی به این متون دسترسی داشته باشند، اما در آن سوی، کتابها و اسناد انبار شده و زمینه ای برای فراهم کردن دسترسی آنها پدید نمی آید.
اگر قرار است کتابخانه های ما بانک اطلاعاتی ما باشند، لازم است:
اولا با فهرست کردن دقیق آثار خود و انتشار آنها بر روی سایتشان یا به صورت کتاب، مشتاقان را با داشت های خود آشنا کنند.
ثانیا آن که دست از خست برداشته و این متون و اسناد را در اختیار مشتریان خود قرار دهند. برای این کار لازم است تا دانش فنی موجود را به خدمت گرفته، چشم های تنگ خویش را به دنیای بزرگ کنونی باز کرده، و همه آنچه را که دارند با سخاوت ـ آنچنان که معلوم شود اینها نه ارث پدری بلکه اموال عمومی است ـ در اختیار دیگران قرار دهند.
کتاب خطی نه زینت است که کسی برای تزیین کتابخانه اش آن هم کتابخانه عمومی، آن را نگه دارد، نه سرمایه سودزای مادی است که کسی صرفا به قصد معامله اقدام به حفظ و نگه داری آن کند، بلکه منبعی علمی متعلق به جامعه بشری است که باید در جهت پیشبرد علم و تربیت نسل حاضر و تقویت دانش بشری مورد استفاده قرار گیرد. بدین ترتیب این کتابخانه ها باید فریاد بزنند و مشتریان را به سوی خویش فرا خوانده، با کمترین دستمزد و یا مجانا آن منابع را در اختیارشان قرار دهند تا سود آن به همه جامعه برسد و گام های بیشتری در جهت تولید علم برداشته شود.
نظر شما