دختر اصفهان، بانوی اول و مادر بی نظیر

بانوی اولی ایرانی الاصلی پاکستان «مرحومه سرکار خانم نصرت بوتو» که زمانی بانوی اول و همسر رئیس جمهور سابق پاکستان، «ذوالفقار علی بوتو» و در دوره ای مادر صدر اعظم پاکستان «محترمه بی نظیر بوتو» و در دوران اخیر و زمان درگذشت مادر همسر رئیس جمهور فعلی پاکستان، «آصف علی زرداری» بود دیروز بعد از یک دوره بیماری درگذشت. ایران و پاکستان دارای پیوندهای فراوان دینی، فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی هستند. یکی از این مظاهر پیوندهای فراوان بین دو ملت ایشان بود. خانم نصرت بوتو در کنار سمت های تشریفاتی کم نظیری که به او منسوب است نقش فراوانی در سیاست نوین پاکستان و حزب مردم داشت. نگاهی به زندگی او نشان دهنده این نقش جدی در سیاست پاکستان است.
«بیگم نصرت بوتو» در 30 شهریور 1308 در خانواده ای اصفهانی به دنیا آمد. هرچند مادربزرگ او از کردهای ایران بود. خانواده او به نام «حریری اصفهانی» از خانواده های ثروتمند و تاجر ایران بودند که به کراچی پاکستان مهاجرت کردند و پدر او نفوذ خاصی در میان ایرانیان مقیم پاکستان بود و تاجری مشهور به شمار می‌آمد. نصرت در جوانی به عضویت گارد ملی زنان پاکستان درآمد و آموزش نظامی ‌دید. 20 ساله بود که با ذوالفقار علی بوتو آشنا شد و دو سال بعد با او ازدواج کرد. از آن پس سرنوشت او با سرنوشت سیاست و سیاستمداران پاکستانی گره خورد. 

همسر او ذوالفقار علی بوتو، که از دانشگاه‏های کالیفرنیا و آکسفورد در رشته حقوق فارغ‏التحصیل شده بود  در شغل وکالت و در دادگاه عالی مشغول به فعالیت بود. او وارد فعالیت‏های سیاسی شد و از سال  1958میلادی به مدت هشت سال در دولت‏های مختلف پست وزارت یافت. بوتو در سال 1966 به دلیل نپذیرفتن موافقتنامه با هند بر سر کشمیر از مقام خود استعفا داد و سال بعد حزب مخالف دولت را به نام حزب مردم تشکیل داد. این حزب در انتخابات سال 1970 اکثریت کرسی‏ها را به دست آورد. ذوالفقار علی بوتو در سال 1971، به دنبال شکست پاکستان از هند و تجزیه پاکستان شرقی، به ریاست جمهوری پاکستان رسید. در سال 1973، هنگامی‌که قانون اساسی جدید پاکستان، قدرت اصلی را به نخست‏وزیر سپرد، بوتو عهده دار این سمت شد. در نهایت در 1977، ژنرال محمد ضیاءالحق طی کودتایی، بوتو را سرنگون کرد و او را به قتل و خیانت به کشور، متهم کرد. ذوالفقار علی بوتو سرانجام علی‏رغم درخواست رهبران برخی کشورها برای عفو وی، در چهارم آوریل 1979میلادی در 50 سالگی اعدام شد.
همزمان با همسرش، نصرت و دو دخترش، «بی نظیر» و «صنام» نیز دستگیر و از سوی حکومت ضیاء الحق تحت بازداشت خانگی قرار گرفتند. با این وجود به خاطر نگرانی از بابت سلامت جسمی ‌او پس از مدتی به او اجازه داده شد که کشور را به مقصد لندن ترک کند. در لندن دختران او نیز به او پیوستند و در دوران تبعید در لندن رهبری حزب مردم پاکسان را که شوهرش بنیان گذاشته بود بر عهده گرفت. هرچند او رهبری مادام العمر حزب را بر عهده داشت، پس از چند سال دخترش بی نظیر که او نیز به لندن تبعید شده بود، جانشین او شد. در سالهای تبعید در لندن، پسر بزرگ او، «مرتضی بوتو» که در افغانستان بر علیه رژیم وقت پاکستان فعالیت می‌کرد در 42 سالگی به طرز مرموزی به قتل رسید. پسر کوچکتر او «شاهنواز بوتو» نیز در سال 1985 در آپارتمان خود در جنوب فرانسه در 27 سالگی به قتل رسید. اینچنین بود که بی نظیر تنها وارث سیاست در خاندان بوتو شد. بی نظیر در 10 آوریل 1986 به پاکستان بازگشت و مورد استقبال بی‌سابقه مردم «لاهور» قرار گرفت. وی اولین زن مسلمان پاکستان بود که در 35 سالگی هدایت کشورش را بر عهده گرفت. بوتو دو بار طی سال‌های 1988 تا 1990 و 1993 تا 1996 به نخست وزیری پاکستان رسیدوتو در 18 دسامبر 1987 با «آصف علی زرداری» یکی از سرمایه‌داران بزرگ پاکستان ازدواج نمود.
نصرت بوتو نیز بعد از بازگشت به پاکستان چندین دوره در شورای ملی پاکستان به عنوان عضو پارلمان پاکستان در آمد. در دوران نخست وزیری بی نظیر نیز او معاون نخست وزیر و عضوی از کابینه این کشور بود. از این پس او در کنار دخترش بود که به اتهام فساد مالی از سمتش برکنار شد. ولی این اتهامات هیچگاه ثابت نشد. از سال 1996 تا 1999 بی‌نظیر بوتو با رهبری حزب مردم به فعالیت سیاسی خود ادامه داد. در این زمان نصرت بیگم و بی نظیر در دوبی سکونت دا شتند. در اواخر دوره ریاست جمهوری مشرف تصمیم خود برای بازگشت به کشور را اعلام کرد. اعلام فرمان «آشتی ملی» از سوی ژنرال پرویز مشرف در 5اکتبر زمینه حضور دوباره حزب مردم در صحنه سیاسی پاکستان را فراهم کرد. بوتو 54 ساله پس از تحمل هشت سال تبعید 18اکتبر(26مهر) به وطن بازگشت تا در آینده سیاسی پاکستان مشارکت داشته باشد اما ورود بوتو به پاکستان با انفجاری خونین همراه بود که طی آن 135 نفر کشته و بیش از 300 نفر مجروح شدند. بوتو پس از سه ماه بازگشت به وطن خود روز پنجشنبه هنگام خروج از تجمع انتخاباتی هوادارانش در راولپندی به ضرب گلوله‌های یک تروریست به قتل رسید. در زمان ترور بی نظیر، نصرت در دوبی زندگی می‌کرد و با عوارض سکته و آلزایمر دست و پنجه نرم می‌کرد. پس از ترور بی نظیر، همسرش آصف علی زرداری به ریاست جمهوری پاکستان رسید.
زندگی نصرت بیگم بوتو سرشار از مبارزه و رنج بود. همسر و فرزندان او در راه مبارزه برای آزادی کشورشان کشته شدند و او رنج این خانواده را به دوش کشید. وی همسر رئیس جمهور، مادر نخست وزیر و مادر همسر رئیس جمهور فعلی پاکستان بود که روز گذشته دار فانی را وداع گفت. به خاطر درگذشت او در پاکستان عزای عمومی‌اعلام شده است. به جرئت می‌توان گفت خانم نصرت بوتو که اصالتا زاده اصفهان بود در تحولات دهه های اخیر پاکستان نقش برجسته ای داشته است و بانوی اول و مادری بی نظیر برای پاکستان بود. خداوند روحش را قرین رحمت کند. 

دیپلماسی ایرانی