پیرمحمد ملازهی
کنفرانس بن 2 سرانجام با حضور نمایندگان و رهبرانی از صد کشور دنیا و همچنین بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل برگزار شد. برگزاری این کنفرانس دو هدف عمده داشت: اول آشتی ملی با طالبان و پیگیری مذاکرات صلح به شکلی جدی تر و یافتن راه حلی برای پایان دادن به جنگ افغانستان و دوم ایجاد تسهیلاتی برای انعقاد پیمان استراتژیک افغانستان با آمریکا، فرانسه و انگلستان و در مجموع کشورهای عضو ناتو.
اما نکتۀ قابل توجه اینجاست که عدم شرکت پاکستان در این کنفرانس و بالطبع عدم حضور طالبان به عنوان مهمترین بازیگر صحنۀ افغانستان نمی تواند مذاکرات صلح و آشتی ملی را به نتیجۀ مثبتی رسانده و از این رو به نظر می رسد که اجلاس بن نیز همانند سایر نشست ها دستاورد قابل توجهی را به دنبال نداشته باشد. هر چند اخباری مبنی بر حضور ملاضعیف، در این کنفرانس شنیده شده اما بر فرض صحت آن، او مهره ای نیست که در ارتباط مستقیم با طالبان باشد و بتواند به نمایندگی از افراطیون سخن بگوید. ملاضعیف در کابل زندگی می کند و ارتباطی با طالبان ندارد و حضور او تنها به این دلیل است که بتواند اطلاعاتی را در اختیار طالبان قرار دهد.
و اما در خصوص هدف دوم که خواست آمریکا و دولت افغانستان است یعنی امضای سند استراتژیک، ظاهرا یکی از بندهای پیشنهادی که در بن2 تصویب شد، به این مسئله اشاره دارد که نیروهای ناتو و آمریکا می توانند بعد از سال 2014 - که طبق گفتۀ اوباما قرار بود آمریکا و ناتو نیروهایشان را از افغانستان خارج کنند- نیز به مدت 10 سال دیگر در این کشور بمانند.
هدف از باقی ماندن بخشی از نیروهای ناتو، آموزش نیروهای نظامی افغان اعلام شده است که احتمالا در پشت پرده نیز در حملات پلیس افغان علیه نیروهای مهاجم نیز شرکت خواهند داشت. لذا در این هدف به نظر می رسد از دید دولت کابل و آمریکایی ها بن2 حامل دستاورد خوبی بوده باشد. اما همین هدف مطلوب، برای کشورهای منطقه خطرناک است. احداث پایگاه نظامی و تثبیت حضور نیروهای خارجی تا 10 سال آینده قطعا نمی تواند پیام خوبی برای همسایگان افغانستان( اعم از روسیه، پاکستان، چین و ایران) داشته باشد. به خصوص آنکه به احتمال قوی بعد از پایان این دورۀ 10 ساله، این حضور تمدید خواهد شد و بعید به نظر می رسد آمریکا بعد از سال 2024 حاضر به ترک این منطقۀ استراتژیک باشد. لذا بن 2 را باید اجلاسی در جهت تثبیت حضور ناتو در قالب پایگاه نظامی و در راستای کنترل کشورهای منطقه ارزیابی کرد.
از سوی دیگر باید دید عدم حضور پاکستان در این اجلاس تا چه اندازه می تواند در تحولات افغانستان تأثیر داشته باشد. در مقطع فعلی مناسبات واشنگتن- اسلام آباد بسیار تیره است و باید زین پس حتی شاهد تیره تر شدن آن نیز باشیم.
از طرفی عدم شرکت پاکستان در بن2 دیدگاه بسیاری از کشورها از جمله افغانستان، آمریکا، هند و ناتو را تقویت کرد؛ نگاهی که معتقد است تا زمانی که پاکستان از طالبان و القاعده حمایت می کند، نمی توان به برقراری امنیت و صلح در افغانستان امیدوار بود. با این اوصاف این احتمال وجود دارد که در کوتاه مدت شاهد تشدید جنگ در افغانستان باشیم. عملیات انتحاری در روز عاشورا در جمع عزادارن حسینی در سه شهر مزار شریف، قندهار و کابل، این فرضیه را ثابت می کند که پاکستان در حال بازی به شیوۀ خاص خود است.
اما اسلام آباد نباید فراموش کند که با شرکت نکردن در این اجلاس اشتباه بزرگی را مرتکب شد. عدم شرکت پاکستان در اجلاس بن2 ارتباط پاکستان با تروریسم را در اذهان غرب و آمریکا تقویت و زین پس باید شاهد فشار بیشتر آمریکا بر پاکستان باشیم. اینکه ارتش پاکستان تا چه زمانی می تواند این فشارها را تحمل کند؛ موضوع مهمی است. اما در صورتی که آمریکا- که هم اکنون نیز علمیات های هوایی را بر فراز مرزهای پاکستان صورت می دهد، به این جمع بندی برسد که پاکستان عامل اصلی ادامۀ جنگ در افغانستان است، در آن صورت شاید احتمال بروز این خطر وجود داشته باشد که آمریکا علمیاتی زمینی را علیه پاکستان آغاز کند که در آن صورت پاکستان، بازندۀ اصلی وضعیت کنونی خواهد بود.
اما در مقطع فعلی به نظر نمی رسد ارتش پاکستان قصد تن دادن به این گزینه را داشته باشد. لذا سعی خواهد کرد تا به هر طریق ممکن با آمریکایی ها کنار بیاید. توجه داشته باشیم که عدم حضور پاکستان در اجلاس به دلیل فشار گروههای داخلی پاکستان بود، اما خط فکری دولت پاکستان این نیست که تا این میزان خود را رو در روی آمریکا قرار دهد.
در هر حال پاکستان در موقعیت بسیار دشواری قرار دارد. با توجه به تحولات و فراز و نشیب هایی که اسلام آباد و شخص آصف علی زرداری در طول چند ماه اخیر آن را تجربه کرد، بدون شک در انتخابات آینده، حزب مردم (حزب حاکم) اولین بازنده بوده و به احتمال قوی حتی نمی تواند دورۀ باقیمانده خود را به پایان برساند. قطعا در صورت برگزاری هر نوع انتخابات در این کشور، حزب مردم جایگاهی را که در زمان خانم بی نظیر بوتو داشت، پیدا نخواهد کرد و این احتمال وجود دارد که نواز شریف با توجه به ارتباطاتش با آمریکا، عربستان سعودی و اروپا و توان بیشتر برای حل مسئله طالبان، در آینده قدرت را در دست گیرد. 26349
کارشناس شبه قاره
نظر شما