به گزارش خبرآنلاین، برپایی نشست‌های بررسی نسبت دین و سینما یکی از بخش‌های جنبی هشتمین جشنواره فیلم رویش است که از سوی حوزه هنری در شهر مشهد برگزار می‌شود. حجت الاسلام خاموشی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی و صادق کوشکی در سومین نشست این جشنواره به بحث در مورد سینمای دینی پرداختند.
مجتبی راعی و محمد مهدی عسگرپور ازجمله فیلمسازان حاضر در سالن سینما هویزه مشهد بودند که به دعوت مجری مراسم وارد بحث شدند و در مورد رویکرد دینی در سینما و فیلم دینی سخن گفتند.
حجت‌الاسلام خاموشی آغاز کننده بحث بود، او ابتدا در مورد بینش اعتقاد مسلمانان در مورد دنیا و آخرت سخن گفت، دین را تعریف کرد و پس از آن به تفاوت مفهوم آزادی در اسلام و دنیای غرب پرداخت. او با طرح این پرسش که حالا از سینما چه انتظاری می‌توان داشت؟ گفت که «ما توقع داریم هنر هفتم بتواند در ترویج باورهای دینی و تعمیق آن حرکت کند. انتظار داریم سینما روی تدین افراد کار کند.. اینکه سینما چطور باید به این مسائل بپردازد در تخصص من نیست ولی فیلم نباید در تعارض با احکام اسلام باشد.»
حجت الاسلام خاموشی ادامه داد: «مثلا اگر احترام به پدر و مادر را یک امر اخلاقی می‌دانیم، نباید خروجی فیلم ما آن را زیر سؤال ببرد.» او پس از آن به حمله دشمن به مقدسات مسلمانان اشاره کرد و گفت که «دو فرهنگ در مقابل هم قرار گرفته‌اند. جبهه فرهنگی ما در مقابل جبهه سلطه ایستاده است. ما باید تولید داشته باشیم. هر چه غنای بیشتری داشته باشیم پیشرفت بیشتری خواهیم داشت. من از دوستان هنرمند تقاضا می‌کنم با توجه به اینکه فرهنگ ما غنای مفهومی بالایی دارد از این فرهنگ استفاده کنند و فیلمنامه مؤثر تولید کنند.»
رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، وارد بحث مشکلات پیش آمده بین حوزه، ارشاد و برخی از فیلمسازان در زمینه اکران فیلم‌ها شد و گفت: کسانی که این روز‌ها تهمت‌هایی را به حوزه هنری وارد می‌کنند، بدانند که ما در 10سال گذشته فیلم‌هایی مثل «خیلی دور، خیلی نزدیک»، «بید مجنون»، «شب بخیر فرمانده»، «به همین سادگی» و چندین فیلم دیگر را در راستای ارزش‌ها تولید کرده‌ایم.»
او ادامه داد: «امسال هم در زمینه اقتباس برنامه‌هایی داریم که فیلمنامه نویسان و کارگردانان را دعوت کرده‌ایم تا از ادبیات موفق دفاع مقدس فلیمنامه تولید کنند. هم اکنون از کتاب «دا»، «شنام»، «نورالدین پسر ایران» و چند کتاب دفاع مقدسی دیگر دوستان فیلمساز اقتباس کرده‌اند و فیلم خواهیم ساخت. او تاکید کرد: «ما نمی‌گوییم که کامل و بدون نقص هستیم. نه ما هم مثل دیگران دچار اشتباهاتی هستیم که به آن‌ها اعتراف خواهیم کرد.»
محمدصادق کوشکی با اشاره به اینکه در بررسی نسبت دین و سینما چند دیدگاه بین کار‌شناسان وجود دارد، گفت: «دیدگاه اول معتقد است سینما ظرف است و دین مظروف. سینما می‌تواند به عنوان یک حامل پیام دینی را به مخاطب منتقل کند و باید از این فرصت رسانه‌ای برای تبلیغ دین استفاده کرد. دیدگاه دوم معتقد است که اساسا دین در هر قالبی ریخته نمی‌شود و هر ظرفی یارای معرفی دین را ندارد و چه بسا بعضی رسانه‌ها برای منتقل کردن پیام‌های دینی خطرناک باشند.»
او با اشاره به اینکه در اوایل انقلاب دیدگاه اول مورد توجه قرار گرفت به تعریف دین پرداخت و گفت: «در تعریف دین باید گفت دین بسته‌ای حاوی باور‌ها، اخلاقیات منبعث از باور‌ها و شریعت منبعث از اخلاقیات و باورهاست. این هر سه از هم جدا نیستند و اساسا تفکیک آن‌ها از هم ممکن نیست. اگر قرار است فیلمی ادعای دینی بودن را داشته باشد نباید ناقض این سه فاکتور باشد. اگر هر کدام از این سه فاکتور را نقض کند نمی‌تواند در بسته سینمای دینی تعریف شود و دیگر فیلم دینی نیست.»
او با طرح این پرسش که اگر فیلمی هیچ کدام از این سه ویژگی را نقض نکند آیا می‌توان بآن اثر دیدنی گفت یا نه؟، افزود: «پاسخ به این پرسش خیر است، چون فیلم در این مرحله به مقام لهو می‌رسد. لهو امر حرام نیست اما فضیلتی هم ندارد. فلیم باید جدا از این سه فاکتور، اهداف دینی هم داشته باشد، یعنی به دنبال تبلیغ، ترویج و آموزش دین هم باشد. اگر هدف دینی نداشته باشد دینی نیست.»
کوشکی با بیان این مطلب که اخیرا سینمای معناگرا را سینمای دینی می‌پندارند، در حالی که سینمای معناگرا سینمای دینی به روایت مسیحی است، گفت: «سینمای معناگرا نسبتی با سینمای دینی ندارد. سینمای اسلامی تعریف، روش و استاندارد مشخص دارد. کم نداریم فیلم‌هایی که سکس در آن‌ها به وضوح مشاهده می‌شود، اما حال و هوای عرفانی هم در فیلم وجود دارد.»
او ادامه داد: «ما آثاری داریم که در آن‌ها گزاره دینی وجود دارد، ولی صرف وجود گزاره دینی نمی‌توان عنوان سینمای دینی را به یک فیلم اطلاق کرد. فیلم «آخرین وسوسه مسیح» فیلمی پر از گزاره‌های دینی است اما این فیلم در سینمای دینی نمی‌گنجد. شاید در چهارچوب الهیات مسیحی بتوان نام سینمای دینی بر آن نهاد.»
به گفته کوشکی، «اگر در فیلمی حلال و حرام رعایت نشود، پشت صحنه اختلاط زن و مرد باشد، حجاب در فیلم رعایت نشود و یا حتی تهیه کننده‌ای دستمزد عواملش را ندهد این فیلم دینی نیست.»
رییس سازمان تبلیغات اسلامی هم در ادامه با بیان این مطلب که احکام در دین اسلام یا تأسیسی است یا امضایی، گفت: «مثلا قبح ظلم در متن دین است، و شارع مقدس با تکیه بر عقل انسانی بر آن صحه گذاشته است. بعضی احکام ما از ادیان دیگر آمده ولی اسلامی است. اگر بپرسیم نسبت سینمای معناگرا با دین چیست پاسخ این است که شاید نسبت انطباقی نداشته باشد، ولی من وجه هستند. ما از سینما همه چیز را نمی‌خواهیم. سینما بسته به توان خود باید در ترویج و تعمیق دین اسلام حرکت کند.»
کوشکی هم گفت: «این قواعد که برای سینمای دینی عنوان شد، سخت گیری نیست. اساسا ما نمی‌توانیم عنوان سینمای دینی را به هر فیلمی اطلاق کنیم. البته این بدین معنا نیست که کسی فیلم دینی نسازد و باب بسته باشد. هنرمند فطرت دارد و می‌تواند به اندازه درک خود در این جهت گام بردارد، ولی نباید انتظار داشته باشد به هر فیلمی که چند گزاره دینی دارد و یا حالات عرفانی دارد، عنوان سینمای دینی را اطلاق کنیم.»
در ادامه این نشست خانم افتخاری نماینده مجلس که از حاضران در سالن بود، به دعوت مجری برنامه وارد بحث شد و گفت که «در تعریف سینمای دینی باید بگویم فیلم دینی از زاویه و منظر دین به موضوع نگاه می‌کند، و در واقع منظر و زاویه نگاه مهم‌ترین نکته‌ای است که باید فیلمساز به آن توجه کند. اگر از منظر دینی به موضوع فیلم نگاه کنیم، حداقل ضریب خطا را پایین می‌آوریم و به تعریف سینمای دینی نزدیک می‌شویم.»
مجری برنامه از مجتبی راعی هم خواست که وارد بحث شود، این کارگردان سینما نیز با بیان این مطلب که من به عنوان کارگردان باید فیلمم را بسازم و بعد در حین ساختن معنا و مفهوم دینی را پیدا کنم، افزود: «فیلمی که آقای کوشکی از آن صحبت می‌کند، گمان می‌کنم تا صد سال آینده هم ساخته نشود. همه ما یک نسبتی با دین داریم. باید اجازه بدهیم فضا کمی باز‌تر باشد و هر کس در جهت درک و استنباط خود حرکت کند.»
او افزود: «صحبت‌های آقای کوشکی یعنی اینکه فیلمساز خودش نباشد و بشود آن چیزی که دیگران می‌خواهند. این اتفاق اساسا به نتیجه خوبی ختم نمی‌شود. اگر هر کس خودش باشد و بتواند از آن نسبتی که با دین دارد فیلم بسازد، آن وقت جنس خوب هم تولید می‌شود. فضا باید تمیز، باز و صادقانه باشد تا فیلمساز بتواند فلیم بسازد.»
راعی با این اشاره که چنین تعاریف سختی نباید مثل اهرم بر فیلمساز فشار بیاورند. گفت: «من از کسانی که صادق نیستند صحبت نمی‌کنم از فیلمسازانی حرف می‌زنم که دغدغه دینی دارند و صادقانه فعالیت می‌کنند، اما با تعاریف سخت و اهرم‌های فشار رو به رو هستند.»
حجت الاسلام خاموشی در واکنش به صحبت‌های راعی گفت: «شما قبول دارید که فیلم باید غنای مفهومی داشته باشد؟» راعی پاسخ داد: «بله حتما.»
خاموشی ادامه داد: «درصد متنابهی غنای مفهومی می‌تواند به فیلم کمک کند. وزن مفاهیم بسیار مهم است. فیلمی دیدم که کسی که می‌خواست مفهوم توسل را نشان دهد، طناب بلندی را از مریض به ضریح وصل کرده بود و خود مریض در روستا بود. خب این فیلم دینی نیست و مفهوم دینی ندارد.»
راعی در پاسخ به خاموشی گفت: «من می‌گویم کسی که این طناب بلند را نشان داده، اتفاقا می‌خواسته حرف مهمی بزند و مفهوم بلندی را نمایش دهد، اما فرم بلد نبوده است. تا فرم یک اثر شکل نگیرد اساسا هنر خلق نمی‌شود.»
محمدصادق کوشکی در ادامه گفت: «سخت‌گیری‌هایی که دوستان به آن اشاره می‌کنند، سخت‌گیری نیست. کسی که قرار است بندگی کند این‌ها را سخت‌گیری نمی‌داند. اشکال ندارد که هر کس فیلم خودش را بسازد و به اندازه توانش کار کند اما عنوان سینمای دینی را با دست و دلبازی نمی‌توان خرج کرد. این استاندارد‌ها را ما وضع نکرد‌‌ایم، بلکه عین دین است.»
محمد مهدی عسگرپور هم که در سالن حاضر بود وارد بحث شد و گفت که «مشکل ما این است که می‌خواهیم به یک سازمان استاندارد و جمع بندی نزدیک شویم.»
او افزود: «این اشتباه است که فکر کنیم فیلم دینی، فیلمی باید باشد که خداوند بر آن مهر تأیید بزند و اگر از آن سطح تنزل کند دینی نیست. در برخی معارف بحث‌های جدیدی باز شده است و برخی قوانینی که قبلا وضع شده‌بود، امروز مورد تجدید نظر علما قرار گرفته، من امیدوارم که دوستانی مثل آقای کوشکی که با این حدت از استانداردهای فیلم دینی صحبت می‌کنند، خودشان فیلم بسازند تا ببینند ارائه مفهوم دینی در یک فیلم به چه شکل است.»
کوشکی هم در پاسخ گفت: «گریز از سازمان استاندارد می‌رسد به تسامح. چرا اینقدر می‌ترسیم از استاندارد؟ دین امر سیال نیست. کسی که بخواهد بندگی کند اینقدر از استاندارد نمی‌ترسد. سهم ما از علم تا قبل از ظهور کم است و بعدا تکمیل می‌شود، فیلم دینی هم شاید در زمان ظهور ساخته شود. من قبول دارم که هر هنرمندی بنا به فطرت خود فیلمی در حال و هوای دینی می‌سازد، در کنار تسامح وحشتناکی که وجود دارد کمی استاندارد هم بد نیست.»
5757
نظر شما