محمود شوری*
دقایق آخر جدال اوباما و رامنی علاوه بر آنکه چشم بسیاری از شهروندان آمریکایی را خیره نموده، به دلیل اهمیت سیاست خارجی دو جناح دمکرات و جمهوریخواه در کانون توجه بسیاری از کشورهای جهان نیز قرار دارد. مواضع دو نامزد جمهوریخواه و دمکرات در موضوع سیاست خارجی که در مناظرۀ سوم تلویزیونی پیرامون آن بحث شد، حکایت از آن داشت که رامنی و اوباما نگاه مشابه ای در این حوزه دارند که البته دلیل این امر را تا اندازه ای باید در تغییر رویکرد میت رامنی، ضعف شعارهای وی و ضرورت بازنگری در آنها جستجو کرد. رامنی که در اظهارنظری، روسیه را" بزرگترین دشمن آمریکا" خوانده بود، تلاش کرد به مدد مشاورانش با چرخش در شعارهای سیاست خارجی از رقیب دمکرات خود عقب نماند و ضعف هایش را جبران کند.
واقعیت اینست که به رغم مشابهت در شعارهای دو نامزد جمهوریخواه و دمکرات در حوزۀ سیاست خارجی بسیاری از قدرتها و کشورهای جهان به انتخابات آمریکا و رئیس جمهوری چشم دوخته اند که قرار است سکان قدرت را در ماه ژانویه در این کشور در دست گیرد. یکی از همین کشورها روسیه است. تجربۀ تاریخی نشان داده که سیاست خارجی دمکراتها و جمهوریخواهان در مقابل روسیه تا اندازۀ زیادی از تفاوت‌هایی به لحاظ موضع گیری برخوردار است، هرچند که در عمل نوع روابط روسیه و امریکا حداقل در دو دهه‌ای که از فروپاشی شوروی می‌گذرد، عمدتاً متأثر از شرایط بین‌المللی بوده است. از لحاظ رویکرد دمکراتها در حوزۀ سیاست خارجی بیشتر بر روی مفاهیمی همچون حقوق بشر، گسترش دمکراسی و آزادیهای مدنی تأکید داشته و دارند و به همین دلیل برای دمکراتها مسائل داخلی روسیه همواره یکی از مسائل مهم بوده است. این مسئله از یک جنبه روسها را نگران می ساخت و در پاره ای از مقاطع به خشم می آورد. در مقابل اما جمهوریخواهان بیشتر نگاهی استراتژیک در روابط خود با روسیه داشته و همیشه این کشور را به عنوان رقیبی در نظر می گرفتند که به لحاظ استراتژیک می تواند مانع از اجرای سیاست های آمریکا در سطح نظام بین‌الملل شود. از این رو نوع نگاه جمهوریخواهان به روسیه، همیشه نگاهی سخت افزارانه تر و خشن تر بوده در حالیکه نوع نگاه دمکراتها بیشتر نرم افزارانه و بیشتر به محکومیت های سیاسی منجر می شده است.
برخلاف دورۀ ریاست جمهوری بوش پسر که رویکرد یکجانبه گرایی در سیاست خارجی را دنبال می کرد، در دورۀ اوباما این انتظار می رفت که روابط روسیه و آمریکا ملایم تر شده و دو کشور بتوانند به نزدیکی و همسویی بیشتر در موضوعات و بحرانهای بین المللی دست یابند. این انتظار با توجه به فضای موجود چندان دور از ذهن نبود، چرا که در روسیه پوتین در سال 2008 جای خود را مدودیف داد و رئیس جمهوری روی کار آمد که از انعطاف سیاسی بیشتری در مقایسه با پوتین برخوردار بود. اما وقوع جنگ گرجستان و نزاع بر استقلال اوستیای جنوبی و آبخازیا و رویارویی دو قدرت برتر نظام بین الملل در حوزۀ پیرامونی روسیه، تعارض میان واشنگتن-مسکو را شدت بخشیده و روابط دو کشور را دچار تنش کرد. همانگونه که انتظار می رفت به سرعت مدودیف و اوباما تلاش کردند روابط را به حالت عادی بازگردانند و این اتفاق هم رخ داد و در نهایت با طرح موضوع تنظیم مجدد (Reset)، روابط دو کشور وارد مرحله معتدل تر و آرامتری شد.
اما هم اکنون شرایط تغییر کرده است. جای نخست وزیر و رئیس جمهور روسیه بار دیگر تغییر کرده و مجدداً پوتینی به قدرت رسیده که به شدت در کشورهای غربی به دلیل محدودیت‌های مربوط به دمکراسی و آزادی بیان در کشور خود مورد اتهام است. چنین اتهام هایی فضا را برای همکاری بیشتر دمکراتها با رهبران کنونی روسیه دشوار می‌سازد، اما همانگونه که گفته شد، در دو دهه اخیر بیشتر شرایط و موضوعات خاص بین‌المللی بوده‌اند که همکاری یا رقابت امریکا و روسیه را رقم زده‌اند. اگرچه اوباما در آخرین مناظره خود با رامنی تنظیم مجدد روابط با روسیه و از سرگیری مذاکرات استارت برای کاهش تسلیحات استراتژیک و همچنین همکاری‌های دو کشور در افغانستان را از موفقیت‌های خود در روابط با روسیه یاد کرد، اما مسائلی نظیر بحران گرجستان و اخیراً مسئله سوریه از جمله مسائلی بوده‌اند که دو کشور را به موضع‌گیری علیه یکدیگر وادار ساخته‌اند. علاوه بر این، نمی توان این واقعیت را از نظر دور داشت که در سالهای اخیر شرایط آمریکا به گونه‌ای نبوده که آمریکایی ها به خصوص شخص اوباما تمایلی به دخالت در امور داخلی روسیه و به عبارتی تشدید دشمنی‌ها با این کشور داشته باشند. در واقع دولت آمریکا تمایل نداشت که روسیه را در وضعیت چالش برانگیزی با خود قرار دهد و در حوزۀ سیاست خارجی چالش جدیدی ابجاد کند.
اما در صورتی که رامنی در آمریکا به قدرت برسد، ممکن است تغییراتی در شرایط موجود ایجاد شود. رامنی در موضع گیری‌های قبل از انتخابات اعلام کرده بود که:" روسیه همچنان مهمترین دشمن آمریکاست و سعی کرد همچنان نگاه جنگ سردی را در روابط آمریکا با روسیه ترسیم کند. اما به نظر می رسد پس از بروز ضعف هایی در مواضع خارجی رامنی، وی تا اندازه ای مواضع خود را معتدل کرده است. پسر رامنی در سفری که به تازگی به روسیه داشته و در مصاحبۀ تلویزیونی خود تلاش کرد برای جبران اظهارات پدرش، فضای آرامتری را در روابط میان دو کشور ترسیم کند. در واقع جمهوریخواهان تلاش می کنند در صورت انتخاب رامنی، روسیه حداقل در مقطع ابتدایی احساس نگرانی جدی از ناحیۀ آنها نداشته باشد. چرا که جمهوریخواهان تمایلی ندارند در مقطع فعلی که آمریکا با چالشهای زیادی در حوزۀ داخلی و خارجی روبروست خود را با روسیه درگیر کنند.
مجموعه این شرایط موجب شده است که در روسیه نیز بسیاری از تحلیلگران مسئله انتخاب اوباما یا رامنی را تنها یک مسئله داخلی آمریکا بدانند و امید یا نگرانی زیادی نسبت به اینکه کدامیک از این دو به ریاست جمهوری امریکا انتخاب خواهند شد، نداشته باشند.
مدیر گروه مطالعات اوراسیا، کارشناس مسائل روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز مرکز تحقیقات استراتژیک *
26349
نظر شما