کشور ایران در عرض‌های جغرافیایی میانی واقع شده و تغییرات طول شبانه‌روز در طول سال قابل توجه است. به همین دلیل و برای استفاده بیشتر از روشنایی روز، در فصل‌های بهار و تابستان ساعت رسمی را 1 ساعت به جلو می‌کشند.

ذوالفقار دانشی: طبق قانون، هر سال در نیمه‌شب اول فروردین ساعت رسمی کشور یک ساعت به جلو کشیده می‌شود و در نیمه‌شب آخر تابستان دوباره به وضعیت قبل برمی‌گردد. اگر به کامپیوتر، لپ‌تاپ، موبایل و دیگر تجهیزات الکترونیکی خود دقت کرده باشید، متوجه شده‌اید که ساعت آن‌ها از یک‌شنبه گذشته 1 ساعت جلو رفته است. اما اصلا چرا باید ساعت‌ها را تغییر داد، چرا زمان این تغییرات در نقاط مختلف زمین متغیر است و چرا در برخی کشورها این تغییرات اعمال نمی‌شود؟
تغییرات شب و روز
مسیر ظاهری حرکت خورشید در آسمان طوری است که در نیمه اول سال، خورشید بالاتر از استوای آسمان حرکت می‌کند و به قطب شمال سماوی نزدیک‌تر می‌شود و در نیمه دوم، خورشید به پایین استوای سماوی می‌آید و به قطب جنوب سماوی نزدیک‌تر می‌شود. متناسب با این تغییرات، مسیر روزانه حرکت خورشید بر فراز افق نیز بلندتر و کوتاه‌تر می‌شود و درنتیجه طول روز نیز تغییر می‌کند. این تغییرات به عرض جغرافیایی و موقعیت خورشید در آسمان ربط دارد. روی خط استوا، طول روز و شب تغییر زیادی نمی‌کند و همان 12 ساعت روز و 12 ساعت شب باقی می‌ماند. در نواحی استوایی که بین مدارهای راس‌السرطان (21.5 درجه شمالی) و راس‌الجدی (21.5 درجه جنوبی) قرار دارند نیز این تغییرات زیاد نیست؛ به‌طوری‌که بین 13.2 ساعت و 10.8 ساعت تغییر می‌کند و این یعنی اگر طلوع آفتاب در روز اول بهار ساعت 6 صبح باشد، در اول تابستان ساعت 5:24، در اول پاییز ساعت 6 و در اول زمستان ساعت 6:36 خواهد بود.
در نواحی قطبی اما ماجرا کاملا برعکس است. در خود قطبین شش ماه اول سال روز و شش ماه دوم، شب است و این روند برای دیگر نقاط مدار قطبی (عرض‌های جغرافیایی 66.5 تا 90) به‌تدریج ضعیف‌تر می‌شود به‌طوری‌که در خود مدار قطبی (66.5 درجه) روز اول تابستان طول روز 24 ساعت، روزهای اول بهار و پاییز 12 ساعت و روز اول زمستان طول روز 0 ساعت است. (بدیهی است که طول شب برابر است با کسر طول روز از 24 ساعت)
شرایط میانی
در عرض‌های میانی، این تغییرات در بازه‌های بین دو مقدار حدی استوایی و قطبی متغیر است. در کشورهای جنوبی‌تر، تغییرات طول‌روز کمتر است و در کشورهای شمالی‌تر، این تغییرات بیشتر است. برای مثال، در شهر تهران با عرض جغرافیایی 35.6 درجه شمالی، طول روز از حدود 14 ساعت و 15 دقیقه تا 9 ساعت و 45 دقیقه متغیر است. این بدان معنی است که اگر در تهران در اول بهار خورشید در ساعت 6 صبح طلوع کند، در اول تابستان ساعت 4:52، در اول پاییز ساعت 6 و در اول زمستان ساعت 7:08 طلوع می‌کند (بدون احتساب تغییرات ساعت و اثر شکست نور در جو زمین).
در شهرهای شمالی اروپا که عرض جغرافیایی آنها حدود 52 درجه است، طول روز از 15.7 ساعت تا 8.3 ساعت متغیر است؛ یعنی اگر طلوع آفتاب در اول بهار ساعت 6 صبح باشد، در اول تابستان حدود ساعت 4 و در اول زمستان حدود ساعت 8 طلوع می‌کند.
همان‌طور که می‌بینید، خورشید در تابستان زودتر طلوع می‌کند و در زمستان دیرتر؛ به همین دلیل برای استفاده بیشتر از انرژی خورشید و صرفه‌جویی در مصرف انرژی در عرض‌های میانی، ساعت‌ها را در تابستان یک ساعت جلو می‌کشند تا زمان استفاده از نور خورشید در طول روز بیشتر شود.
یک مثال
شهر تهران را در نظر بگیرید. اگر ساعت رسمی یک ساعت به جلو کشیده شود، در اول تابستان خورشید ساعت 5:52 صبح طلوع می‌کند که در مقایسه با ساعت 4:52 در وضعیت عدم تغییر ساعت، بدان معنی است که در وضعیت ساعت تابستانی، یک ساعت بیشتر از نور روز بهره‌مند می‌شوید. در سوی دیگر، خورشید در وضعیت عدم تغییر ساعت حوالی 19:08 غروب می‌کرد؛ اما در وضعیت ساعت تابستانی، این اتفاق ساعت 20:08 اتفاق می‌افتد. بنابراین هم صبح‌ها خیلی زود روشن نمی‌شود و روشنایی خورشید به هدر نمی‌رود و هم شب‌ها یک ساعت کمتر از انرژی برق استفاده می‌شود.
البته توجه به یک نکته ضروری است و آن، این‌که تمام این حساب‌وکتاب‌ها در شرایطی تاثیرگذار است که وضعیت کاری بر اساس ساعت و نه روشنایی روز تنظیم شده باشد. بدیهی است در فعالیت‌هایی مانند کشاورزی و دامداری که نور خورشید عامل اصلی تنظیم چرخه‌های طبیعی است، این تغییرات خودبخود اعمال می‌شوند و نیازی به این تغییرات نیست؛ اما در زندگی شهرنشینی که همه کارها بر اساس ساعت تنظیم می‌شود، این تغییرات به صرفه‌جویی بیشتر در انرژی می‌انجامد.
برای همه مناسب نیست
زمان اعمال این تغییرات در کشورهای مختلف متفاوت است؛ به عنوان مثال در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی، این تغییرات از یک‌شنبه قبل از 21 مارس (متناظر با اول فروردین) اعمال می‌شود و در کشور ما در نیمه‌شب اول فروردین. بدیهی است که در مناطق استوایی چنین کاری فایده‌ای ندارد، چون تغییرات طول روز ناچیز است. هم‌چنین انجام چنین کاری در مناطق قطبی عملا بی‌فایده است، چرا که تغییرات طول روز بسیار گسترده است و تنها گزینه پیش‌رو، عادت کردن به وضعیت روز و شب‌های طولانی است.
جالب‌تر این‌که طی سال‌های اخیر پیشنهادهای بهتری برای تغییر ساعت مطرح شده است. در برخی از ایالت‌های شمالی ایالات متحده آمریکا پیشنهادهایی مبنی بر 1.5 تا 2 ساعت تغییر ساعت در زمان تابستانی و زمستانی مطرح شده است. در کشور ما نیز محاسبات نشان می‌دهد بهترین زمان برای اعمال تغییرات ساعت تابستانی از نیمه اردیبهشت تا نیمه مرداد است.
5353

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 283476

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
2 + 1 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 23
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • حسن IR ۱۶:۲۰ - ۱۳۹۲/۰۱/۰۲
    22 3
    ممنون .... مثل همیشه توضیحاتتون جامع و کامل بود
  • امید EU ۱۶:۲۷ - ۱۳۹۲/۰۱/۰۲
    29 62
    به نظر من جلو بردن ساعت یک کار اضافه است، مثلا مگر روز 30 یا 29 اسفند چه فرقی با دوم فروردین دارد، جدا از اینکه فصل عوض می شود.. این درست... ولی مثلا می شود گفت که مثلا برای ساعت کار ادارات، اگر نیمه دوم ساعت 8 صبح تا 2 بعدازظهر باشد، نیمه اول سال 7 صبح تا یک بعدازظهر باشد... چه فرقی می کند... وقتی می گویم صبح ساعت 7، دقت داشته باشید که این 7 همان 8 شما می شود که ساعت را به جلو کشیده اید... برای ساعات کاری سایر ادارات و ناوگان ها هم به همین منوال باید پیش برود... چرا وقتی که ساعت کره زمین ( حالا بر اساس قرارداد گرینویچ ) یک ساعت خاص هست... من فکر کنم که یک ساعت جلوتر است مثلا؟ به هر حال این یک پیشنهاد است... این همه توضیح و بند هم که ذکر کرده اید هم لازم نیست
    • احسان IR ۰۰:۵۶ - ۱۳۹۲/۰۱/۰۳
      20 15
      احسنت؛نظر من هم همین بود که دیدم شما نوشتید؛ساعات کار اداره جات رو تغییربدن و اعلام کنن به جای اینکه همه مجبور باشن هرشش ماه میلیونها ساعت رو عقب و جلو ببرن
    • محمد IR ۰۸:۵۰ - ۱۳۹۲/۰۱/۰۳
      27 9
      درست است که ساعت یک قرارداد است، ولی در نظر شما جای عادت کجاست؟ من وقتی ساعتم را یک ربع عقب تر نگه می‌دارم تا تاخیرها را جبران کنم و به موقع به کارهایم برسم، خودم هم می‌دانم که ساعتم یک ربع عقب تر است، ولی واقعا تاثیر مثبت آن را می‌بینم. موضوع ذهن انسان‌هاست و موضوع عادت ماست به مقوله‌ای به نام زمان و ساعت. اگر در مورد یک برنامه کامپیوتری یا یک روبات صحبت می‌کردیم، جابجا کردن ساعت خنده دار بود. به سادگی تعریف می‌کردیم که از تاریخ فلان تا فلان یک ساعت زودتر کارش را شروع کند. ولی وقتی در مورد موجود زنده‌ای به نام انسان صحبت می‌کنیم موضوع کمی پیچیده تر است. بپذیریم این تصمیم نتیجه تحلیل و خرد جمعی انسان‌هاست و با تحلیل و بررسی‌های فراوان به دست آمده است. شاید بهترین نباشد ولی کارا ترین است.
    • بدون نام US ۱۷:۵۷ - ۱۳۹۲/۰۱/۰۴
      13 15
      احسان تو نابغه ای چیزی هستی گویا. واقعا حیفی داری تلف میشی. آخه چرا خودشون نفهمیدند که تغییر ساعت سخت تر از هماهنگی با همه ادارات دولتی و خصوصی و بازاری ها و شغل آزادها و غیره هست که ساعت کارشون رو عوض کنند. شوخی بود دیگه، نه؟
    • سعید EU ۱۴:۴۸ - ۱۳۹۲/۰۱/۰۵
      17 5
      تو ایران ساعت هارو1ساعت میکشن جلو اما بیشتر کارگران فروشگاهها و کارگاههای بخش خصوصی و نیمه دولتی با همان ساعت به اصطلاح قدیم کار را شروع و تمام میکنند چون راندمان کاریش بهتره.حالا باتوجه به ساعت مفید!!! کاریمان بخصوص در بخش دولتی به نظر میرسه که این تغییرات فقط اعصابمونو خرد میکنه
  • بدون نام IR ۱۶:۵۴ - ۱۳۹۲/۰۱/۰۲
    46 13
    ما اینا رو می دونیم کسی که با تغییر ساعت مخالفت کرد این سایت رو نمیخونه واسش ایمیل کنید.
  • گلباز IR ۰۱:۰۱ - ۱۳۹۲/۰۱/۰۳
    10 17
    به نظر من در این کار از یک چیز غفلت شده است و آن توجه به کم شدن زمان شب و به طبع آن زمان استراحت و آرامش مردم است آرامش شب موضوعی است که حتی در قرآن به آن اشاره شده است .
  • حاجی محمّد شادكام IR ۰۶:۲۲ - ۱۳۹۲/۰۱/۰۳
    5 7
    پيشنهاد ارائه شده در پايان مطلب مبنی بر تغيير ساعت رسمی در ميانه بهار و پائيز معقول و مفيد است كه موجب مشكلات فعلی مردم از لحاظ تنظيم امور كاريشان نمی شود. وليكن حضرات يا قيد اين تنظيمات را می زنند يا بر ادامه وضع موجود لجاجت می ورزند. ...
  • اصل مطلب IR ۰۷:۳۲ - ۱۳۹۲/۰۱/۰۳
    14 6
    یک راه حل مناسب برای یکسال وهمه ی سالها. ساعت رسمی کشور را نیم ساعت جلو بکشیم اختلاف با گرینویچ رابکنیم 4 ساعت برای همیشه از این مزیت در طول سال استفاده خواهد شد ودیگر احتیاج به اطلاع رسانی برای اینکه اول فروردین ساعت رسمی کشور یک ساعت به جلو و سی ام شهریور یکساعت به عقب را نداریم .
  • بدون نام US ۱۸:۰۷ - ۱۳۹۲/۰۱/۰۴
    5 5
    اکثر مردم در بین ساعت 7 تا 9 صبح به سر کار و زندگی خود میروند. و نیازی به نور خورشید در ساعت 4 تا 7 صبح ندارند (اکثر مردم). در زمستان که زود شب میشود و بعد از ظهر روز به نظر خیلی کوتاه میاید، این سوال پیش میاید که چرا آن موقع ساعت را جلو نمی کشند؟ کسی جوابی داره؟ سردبیر دانش... شما جوابی دارید؟
  • king JP ۱۲:۲۳ - ۱۳۹۲/۰۱/۰۷
    6 6
    ضمن تشکر از مقاله علمی شما، در نظر داشته باشید که با تغییر ساعت انگار که مدار 52.5 درجه نصف النهار را به مدار 67.5 درجه انتقال میدهیم.یعنی شهرهای غربی ایران شامل تبریز و ارومیه و کرمانشاه و اهواز بیشترین ناهماهنگی با زمان آفتاب و شبانه روز طبیعی را نسبت به شهرهای شرقی مانند مشهد و زاهدان دارند.این مساله فشار بسیار زیادی را برای مردم وارد میکند که بایستی در غرب کشور ساکن باشید تا متوجه شوید.
  • رها IR ۱۴:۲۳ - ۱۳۹۲/۰۱/۱۴
    3 8
    به نظر من نیازی به یک ساعت نیست اگر نیم ساعت در نیمه اول سال به جلو ودر نیمه دوم نیم ساعت به عقب برود کفایت میکند..
    • فاطمه IR ۰۸:۰۰ - ۱۳۹۴/۰۱/۲۱
      1 3
      حیف که کسی به نظرت احترام نمی زاره
  • بی نام A1 ۰۵:۰۰ - ۱۳۹۲/۱۱/۱۴
    8 4
    من واقعا فکر میکردم این موضوع واسه ی همه بدیهیه! آقا از این مقالات بیشتر بگذارید،(( باشد که فکر کنند ))
  • بی نام ونشان IR ۱۲:۴۷ - ۱۳۹۳/۰۱/۰۱
    0 4
    به نظر من نیازی به یک ساعت نیست اگر نیم ساعت در نیمه اول سال به جلو ودر نیمه دوم نیم ساعت به عقب برود کفایت میکند..
  • ميلاد RO ۱۲:۳۱ - ۱۳۹۳/۰۱/۰۲
    5 4
    به نام خدا به نظر من اصلا نيازي به ساعت نيست . و من الله توفيق .
  • انرژی برق A1 ۱۶:۴۹ - ۱۳۹۳/۰۱/۰۳
    3 7
    فراموش نکنیم که یکی از هدف های اصلی این کار، کاهش مصرف انرژی برق هست که یک ساعت کمتر مصرف میشود. پس اینکار مفید هست. اگر 2 ساعت بشه، ممکنه بهتر هم بشه!
  • مهدی IR ۱۷:۰۲ - ۱۳۹۳/۰۶/۲۹
    2 1
    خب چرا بیشتر از یک ساعت عقب جلو نکنیم
  • مهدی.م A1 ۲۳:۰۹ - ۱۳۹۳/۱۲/۲۹
    3 3
    کشیدن یک ساعت به جلو طبق سنت های قدیمی است که در آن باعث می شد تا شمع کمتری مصرف شود و امروز برق کمتر.امروزه با توجه به این که کار ها با تکنولوژی به راحتی انجام می شود می توان از انجام ان صرف نظر کرد.فایده این کار استفاده بیشتر از انرژی خورشید و در نهایت افزایش کارایی است ولی در عین حال باعث ایجاد مشکلاتی در خواب افراد می شود.در نتیجه ممکن است سود کنیم ولی همان مقدار نیز ضرر خواهیم کرد
  • امیر حسین IR ۲۰:۰۷ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۵
    4 1
    من هنوز نفهمیدم مثلا جلو کشیدن ساعت 6 که افتاب غروب میکنه به ساعت هفت یعنی ازین به بعد یه ساعت آفتاب دیر تر غروب میکنه توی زمستون که هوا روزا کوتا میشه خوب که آفتاب همون هفت غروب کنه بجای ساعت پنج اما تو بهار و تابستون که روزا بلند میشن این آدمو دیوونه میکنه یعنی ما باید تا ساعت 9 شب روز باشیم و بعد تا بخوایم بخودمون بجنبیم ساعت از دوازده گذشته بعد مگه ادارات تا پنج باز نیستن؟ یعنی اگه آفتاب ساعت 9 غروب کنه برق بیشتر سرفجویی میشه؟ هنوز واسم روشن نشده که چرا وقتی روز بلند تر میشه ما بلند تر ترش کنیم در حالی که تو زمستون ذهنمون با زود شب شدن عادت کرده حالا بیشتر از ساعت طبیعی روز داشته باشیم
    • بی نام A1 ۲۰:۴۳ - ۱۳۹۵/۰۶/۳۰
      0 1
      با یک مثال بریم جلو حالت 1 بهار وتابستان ساعتها تغییر نکنند: ساعت 8 آفتاب غروب میکنه و اگه شما همیشه عادت داشته باشید ساعت 12 بخوابید، نتیجه میگیریم 4 ساعت شب دارید یعنی 4 ساعت برق تون روشنه. حالت 2 بهار وتابستان ساعتها تغییر کنند: ساعت 9 آفتاب غروب میکنه و شما طبق عادت همیشگیتون ساعت 12 میخوابید که این یعنی شما 3 ساعت شب دارید و متعاقبا 3 ساعت برق روشن میکنید. یعنی 1 ساعت مصرف برق کمتر. به نوعی داره ساعت پیک مصرف برق رو جابجا میکنه.
  • جلال ربانی A1 ۱۵:۴۶ - ۱۳۹۷/۰۱/۰۷
    0 0
    با سلام؛ جلو کشیدن ساعت، البته در مصرف برق صرفه جویی می کنه که نظر مسئولان هست. اما ضربه رو در جای دیگر ای می خوریم و اون هم بهره وری پایین کارمندم و کارکنان،، بخش دولتی و غیر دولتی و حتی کارگران زحمت کش مون می شه. کاش مسئولان توجه بیشتری داشتن.