انقلابی کوچک در راه است/پایانی بر دیپلماسی جنگ‌طلبانه قطر

زهرا خدایی

انتقال قدرت از شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی به شیخ تمیم چندی روزی است که در کانون توجه رسانه‌های جهان است. قطر خود را برای تحول بزرگی آماده می‌کند و به اعتقاد برخی ناظران، شاید بتوان این تغییرات را "انقلاب کوچکی" در قطر خواند.
ژرژ ملبرونو، روزنامه نگار و تحلیل گر در فیگارو در تحلیلی پیرامون انتقال قدرت در قطر می‌نویسد:
امیر قطر سال گذشته به یکی از دوستان فرانسوی‌اش گفته بود:" در 4 سال آینده(2016) از قدرت کناره گیری می‌کنم و باید به جوانان فضا داد." شیخ حمد به طور غیرمستقیم به جانشینی شیخ تمیم 32 ساله اشاره کرده بود که از سالها پیش با سپردن پرونده های استراتژیک از ورزش گرفته تا امنیت کشور در حال آماده کردن او برای این لحظه است. اما به دلایل شخصی و همچنین سیاسی این روند سرعت بیشتری به خود گرفته است. انتقال قدرت قرار است به طور رسمی تا پیش از ماه رمضان و حتی گفته می شود در هفتۀ آینده صورت گیرد.
ملبرونو در ادامۀ این یادداشت می نویسد: دو سناریو در این میان محتمل است:
اول کناره گیری همزمان امیرقطر و نخست وزیر وفادار وی شیخ حمد بن جاسم (معروف به HBJ) که در عین حال از 21 سال پیش تاکنون وزیر امور خارجه نیز هست. شاید شیخ حمدبن جاسم برای مدتی به کارش ادامه بدهد، اما این مسئله قطعی و روشن است که او دیگر قدرتی نخواهد داشت.
ملبرونو این تحول را انقلابی بزرگ در قطر و حتی فراتر از آن می‌خواند، چرا که قدرت شیخ حمد بن جاسم از مرزهای این امیرنشین کوچک فراتر رفته است. او می‌افزاید: در طول دو دهه حمد بن جاسم، مسئول و متصدی دیپلماسی فعال قطر و همچنین سرمایه‌گذاری‌های عظیم این امیرنشین کوچک در خارج از کشور بوده است.
یک پیمانکار فرانسوی که از 30 سال پیش نخست وزیر قطر را می‌شناسد دربارۀ او می‌گوید: "او همۀ قراردادهای بین المللی را در اختیار دارد و اکثر راز و رمزهای معامله‌های صنعتی قطر با کشورهای خارجی را می‌شناسد. اما خودخواهی شیخ حمد در قبال همتایان عربش و همچنین عدم دقت در امور مختلف وی را در موضع دشمنی با خاندان سلطنتی و مخاطبان بین المللی قرار داده است".
ملبرونو، در ادامۀ یادداشت می‌آورد: هرچند که شیخ موزا، همسر دوم و پرقدرت امیرقطر با نخست وزیر کارد و پنیر است، اما امیر قطر باید این اطمینان خاطر را به نخست وزیرش بدهد که به نحوی آبرومندانه زمینه‌های کناره گیری وی از قدرت را فراهم خواهد کرد. مثلاً شاید این احتمال وجود داشته باشد که شیخ حمد به عنوان رییس صندوق دولتی(بازوی مسلح سرمایه‌گذاری‌های خارجی قطر) انتخاب شود.
اما به نظر می رسد سرعت گرفتن انتقال قدرت در قطر بیشتر ناشی از بیماری امیر باشد: او که 63 سال سن دارد، از بیماری دیابت رنج می برد و در طول 1 سال 40 کیلو از وزنش کاسته است. از سویی امیر قطر تمایل دارد انتقال قدرت در زمان حیاتش اتفاق بیفتد تا از بروز اختلاف میان اعضای خانوادۀ سلطنتی جلوگیری کرده باشد؛ آنهم در کشوری که غالباً انتقال قدرت در آن از طریق کودتا صورت گرفته است.(1972 و 1995)
ریسک و خطرات ناشی از بحران سوریه و لیبی نیز بر تصمیم انتقال قدرت سنگینی می‌کند. دوست فرانسوی خانوادۀ سلطنتی امیرقطر می‌گوید: قطری‌ها به این نتیجه رسیده اند که باید از سطح دخالت‌های خود در خارج از کشور بکاهند. بعد از دیپلماسی مسالمت آمیزی که قطر در پروندۀ لبنان و دارفور از خود به نمایش گذاشت، این کشور سیاست و دیپلماسی جنگ طلبانه ای را در کشورهای مذکور در پیش گرفت و در حدود 18.000 تن سلاح برای شورشیان مسلح جهت سرنگون کردن قذافی ارسال کرد و هم اکنون این سیاست در مورد شورشیان مسلح سوریه نیز در جریان است. این موضع قطر، انتقادات زیادی از سوی سوریه، ایران و حتی دوستان جدیدش در تونس و مصر به همراه داشته است.
5252