یک کارشناس حیات‌وحش: منع‌شکار مانع کاهش‌جمعیت جانوری نمی‌شود/ خطر انقراض گونه‌های جانوری و گوشتخوار ایران

فهیمه حسن میری: حال و روز حیات وحش و گونه های جانوری خوب نیست. نه تنها در ایران، بلکه در کشورهای دیگر هم نگرانی درباره خطر انقراض حیوانات گوناگون و بویژه حیواناتی که تعداد کمتری از آنها باقی مانده به قدری زیاد شده که روز سوم ماه مارس (12 اسفند) به عنوان روز جهانی حیات وحش معرفی شد. 

بر اساس پیشنهاد ارائه شده در شانزدهمین نشست متعاهدین کنوانسیون منع تجارت جهانی گونه های در معرض خطر انقراض (سایتیس)، در سال ۲۰۱۳ به سازمان ملل متحد، این سازمان طی نشست عمومی خود در تاریخ ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳، روز سوم ماه مارس مصادف با تاریخ پذیرش کنوانسیون سایتیس در سال ۱۹۷۳ را به عنوان روز جهانی حیات وحش معرفی کرد. در اعلامیه صادر شده از طرف این کنوانسیون از کشورها خواسته شده بر اساس اهمیت گونه های مختلف گیاهی و جانوری اقداماتی را برای افزایش آگاهی عمومی و معرفی این روز به انجام برسانند. به نظر میرسد در کشور ما هم با توجه به این که 74 گونه از رده های جانوری در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت قرار دارند، اقداماتی برای اطلاع رسانی و فرهنگ سازی بیشتر باید انجام شود. کاری که متخصصان محیط زیست هشدار میدهند اگر اتفاق نیفتد، باید منتظر عواقب آن باشیم.

شهاب چراغی، کارشناس حیات وحش، در گفتگو با خبرآنلاین، از وضعیت حیوانات مختلف در کشورمان و کارهایی که باید یا نباید برای بهتر شدن زندگی آنها انجام بگیرد می‌گوید؛

در حال حاضر وضعیت حیات وحش و گونه‌های جانوری در کشور ما چگونه است؟

متأسفانه از سه دهه گذشته که سراشیبی کاهش جمعیت حیات وحش کشور و افزایش تهدید خطر انقراض گونه های جانوری ایران آغاز شد، این روند همچنان ادامه دارد. با سرشماری وحوش کشور که در سال جاری انجام شد، عددی در حدود 116000 رأس که صرفاً شامل زوج سمان و فرد سمان از قبیل آهو، جبیر، گوسفند وحشی، پازن، مرال و گورخر بود اعلام شد که با توجه به گستردگی و تعدد مناطق حفاظت شده که مجموعاً حدود 8 درصد کشور ایران را در بر می گیرد این رقم بسیار ناچیز است.

در کم شدن تعداد این گونه‌ها نقش انسانی بیشتر موثر بوده یا نقش طبیعی؟

بخش عمده این کاهش جمعیت بطور مستقیم یا غیر مستقیم ناشی از فعالیت های انسانی است. بعد از شکار غیر مجاز، تخریب زیستگاه یکی از عوامل مهم کاهش جمعیت حیات وحش به شمار می رود که عمدتاً با چرای بی رویه و همچنین در برخی مناطق از طریق توسعه ساخت و سازهای انسانی باعث کاهش وسعت زیستگاه وحوش و سپس کاهش جمعیت آنها می شود.

اگر همین رویه ادامه پیدا کند و کاری انجام نشود، چه آینده‌ای را پیش‌بینی می‌کنید؟

مسلماً اگر فکری انجام نشود و این روند ادامه پیدا کند، جز انقراض نسل گونه های جانوری، عاقبت دیگری به همراه نخواهد داشت و از این بین گوشتخواران بویژه گوشتخواران درشت جثه ای مانند یوزپلنگ، پلنگ و خرس بیشتر از سایرین در معرض خطر انقراض قرار خواهند گرفت.

و آنوقت نابودی حیات وحش چه تاثیری روی زندگی ما می‌گذارد؟

زندگی نوع بشر، هرچند که در بالاترین سطح تکنولوژی باشد، جدا از طبیعت نیست و با فاصله گرفتن از طبیعت، ما از خویشتن خویش جدا خواهیم شد. شاید برای بسیاری از مردم اهمیت یک گونه جانوری مانند پلنگ چندان ملموس نباشد اما باید بدانیم که تک تک اجزای طبیعت یک زنجیره بهم پیوسته است که گیاهان و حشرات و علفخواران و گوشتخواران عناصر آن هستند و ما به عنوان هوشمندترین موجودات نسبت به حفظ آنها برای نسلهای بعد مسئولیم.

با این حرف مدافعان شکار که می‌گویند در سال‌های اخیر که مجوز شکار کمتر صادر شده، تعداد این حیوانات هم کاهش پیدا کرده و شکار باعث می‌شود تعداد این گونه‌ها بیشتر شود موافقید؟ یا با این که می‌گویند توریسم شکار در همه جا رواج دارد پس چرا ما نداشته باشیم؟

این حرف یک حرف کاملاً غیرعلمی و غیرکارشناسی است که فقط از طرف کسانی که از این راه سود می برند شنیده می شود. عمده دلیل کاهش جمعیت حیات وحش شکار غیر مجاز توسط افراد محلی به دلیل مشکلات اقتصادی است و صدور پروانه شکار هیچ تأثیری در کاهش شکار غیرمجاز نخواهد داشت. توریسم شکار هم می تواند کمک بسیار کوچکی در اقتصاد کشور باشد اما در ابتدا باید از جمعیت کافی وحوش برخوردار باشیم تا بتوان بخشی از آن را به عنوان توریسم شکار به صورت کاملا مدیریت شده و علمی برداشت کرد. متأسفانه در اکثر مناطق ایران جمعیت وحوش بسیار کاهش یافته و آنها در آستانه انقراض قرار گرفته اند و کاهش تنوع ژنتیکی شدیدا جمعیت وحوش را تهدید می کند. در این شرایط صدور پروانه شکار جز کاهش هرچه بیشتر تنوع ژنتیکی، نتیجه ای در بر نخواهد داشت.

سازمان حفاظت محیط زیست چند روز پیش از احتمال عدم صدور مجوز شکار به مدت پنج سال و صید آبزیان به مدت سه سال خبر داده و گفته تا پایان سال تصمیم نهایی را می‌گیرند. این کار می‌تواند چقدر می تواند برای حیات وحش تاثیر مثبتی داشته باشد؟

قطعاً تصمیم مفیدی خواهد بود اما اگر تصور کنیم که با این کار جلوی کاهش جمعیت حیات وحش گرفته خواهد شد، بسیار ساده لوحانه خواهد بود. افزایش جمعیت حیات وحش به عوامل بسیاری وابسته است از جمله افزایش نیروی حفاظتی، حفاظت موثرتر از مناطق حفاظت شده، بهبود قوانین و مقررات، آموزش و فرهنگ سازی، اوضاع اقتصادی و ... باید به کارهایی که در کشورهای دیگر انجام می شود تا وضعیت حیات وحش بهتر شود هم توجه کنیم. در بسیاری از کشورها در گام اول حساس سازی جامعه صورت میگیرد که این مسئله در ایران با رواج رسانه های اجتماعی رشد خوبی در یکی دو سال اخیر داشته است. سپس آگاه سازی و اطلاع رسانی و در نهایت توانمندسازی جوامع محلی و ایجاد معیشت پایدار و همسو با طبیعت در سکونتگاه های انسانی نزدیک به زیستگاه های حیات وحش.

اخیرا خبرهای بیشتری از حیوان‌آزاری‌ها و شکارهای غیرمجاز نسبت به قبل منتشر میشود. برای بیشتر شدن خشونتهایی که درباره حیوانات صورت میگیرد میتوان به علت خاصی اشاره کرد؟

حقیقت این است که در سال های قبل هم به همین میزان این مسائل اتفاق می افتاده اما با رشد رسانه های اجتماعی و پیشرفت تکنولوژی تبادل این فیلم ها و عکسها، در سالهای اخیر صرفاً اخبار این قبیل جنایات بیشتر به گوش می رسد که باید با برخوردهایی که با عاملان این اتفاقها صورت میگیرد و رسانه ای کردن این برخوردها، جلوی تکرار این اتفاق ها را گرفت.

برخوردهایی که در سالهای اخیر با شکارچیان انجام شده و حکمهایی که صادر شده برای دیگران بازدارنده هستند؟

کافی نبودن مجازات ها یکی از مشکلات عدیده در مقابل حفاظت جدی از حیات وحش است. جزای کشتن یا آزار وحوش شامل حدود و قصاص نمی شود و بطور کلی در ایران جرایم زیست محیطی در دسته تعزیرات قرار می گیرند که توسط قاضی کیفیت آن که در یک حد تعیین شده ای است معین میشود و این مجازات ها عمدتا نقدی و کمتر از حدود است. شاید با بیشتر شدن مجازاتها، از حیوانات محافظت بیشتری صورت بگیرد.

47234