محمدحسین نجاتی: سیاسی کاری در حوزه آموزش عالی هنوز نبض تپنده تصمیم گیری ها و واکنش ها نسبت به تصمیم گیری هاست. با این تفاوت که اگر تا پیش از این، در دامنه این تصمیم گیری ها اصولگرایان سنتی در مقابل اصلاح طلبان (به عنوان گرایش پیش رو در میان بخش زیادی از دانشگاهیان) و بالعکس ، قرار می گرفتند و واکنش نشان می دادند، امروز اصلاح طلبان در مقابل جریانی تحت عنوان جبهه پایداری انقلاب اسلامی هستند.
شاید این ادعا مطرح شود که اعتدالیون در دولت روحانی رگ خواب تصمیمات در وزارت علوم را در دست دارند اما مهره چینی روحانی در وزارت علوم این ادعا را از اساس رد می کند. حضور نیروهایی همچون جعفر توفیقی، جعفر میلی منفرد و رضا فرجی دانا و حضور چراغ خاموش نخبه های دانشگاهی اصلاح طلب در معاونت های وزارت علوم به عینه نشان می دهد، روحانی با هوشیاری تمرکز تصمیم گیری را به گروهی از اصلاح طلبان واگذار کرده که هم رگه های اطلاح طلبی در کارنامه اجرایی آنان دیده می شود و هم مورد اقبال طیف گسترده ای از دانشگاهیان هستند.
از سوی دیگر عملکرد ضعیف دولت های نهم و دهم کاری کرد که طیفی ازاصولگرایان سنتی که تا پیش از این چهره های تاثیر گذاری در میان دانشگاهیان بودند خانه نشین شوند و عطای تاثیرگذاری در محیط دانشگاه را به لقای آن ببخشند و میدان را برای منتقدانی از جنس جبهه پایداری انقلاب اسلامی خالی کنند.
چهره هایی همچون عماد افروغ، محمد خوشچهره، داوود دانش جعفری و.. در این سال ها جای خود را به کسانی همچون، محمد مهدی زاهدی، غلامعلی حداد عادل، سید محمود نبویان، کامران باقری لنکرانی دادند.
ارتباط این تقابل با عملکرد یک ساله مسئولان وزارت علوم در دولت روحانی از آنجایی است که طیف جبهه پایداری با نمایندگانی که در مجلس، کمیسیون آموزش مجلس و کرسی هایی در دانشگاه های مادر کشور دارند، زمینه ساز حرکت دست به عصای مسئولان وزارت علوم را ایجاد کردند.
اين استقبال غيرصميمانه باعث شد مردان روحاني در وزارت علوم در فعاليت هاي خود نيم نگاهي به نمايندگان داشته باشند و با ابتدايي ترين فعاليتي با اهرم هاي عدم راي اعتماد، محدودکردن دامنه اختيارات سرپرست، سوال از وزير، کارت زرد و تهديد به استيضاح از سوي اين طيف از نمايندگان مواجه شوند.
علاوه بر اين اهرم ها، برچسب هايي همچون فتنه گري، انحراف از سند اسلامي شدن دانشگاه ها، بي توجهي به رهنمودهاي مقام معظم رهبري و ايجاد هرج و مرج در دانشگاه دايما در دستان طيف خاصي از سياستمداران بود تا با هر حرکتي يکي از اين برچسب ها را به پيشاني مسوولان وزارت علوم بچسبانند.
همه اينها باعث شد، مردان روحاني در وزارت علوم، در یک سال ابتدايي کار خود دست به عصا حرکت کنند. حالا بايد همه اين فشارهاي سیاسی را با عملکرد یکساله وزارت علوم در دولت روحاني مقايسه کرد، تا خروجي و پاسخ به اين سوال که آيا وزارت علوم دولت يازدهم تاکنون انتظارات را برآورده کرده است يا نه؟ پاسخ منصفانه اي باشد.
در حال حاضر شاید به جرات بتوان گفت تعدد قابل قبول فعالیت هایی در متن دانشگاه ها و به نفع دانشگاه و پایداری در مقابل فشار های جبهه پایداری باعث شده عملکرد یک ساله مردان روحانی در وزارت علوم را قابل قبول و امیدوار کننده خواند. وزارت علوم در دولت يازدهم در اولين قدم، نصيب جعفر ميلي منفرد شد.
او در روزهايي که وزراي باسابقه سياسي بيشتر دولت روحاني از مجلس راي اعتماد گرفتند، با راي منفي مجلس از دولت يازدهم جاماند و سرپرستي وزارت علوم به مرد نام آشناي اين حوزه، يعني جعفر توفيقي رسيد.
حضور توفيقي در وزارت علوم در ابتدا با بيم و اميد هايي همراه بود. بيم از آنکه مجلسي که به ميلي منفرد راي مثبت نداده است، چگونه مي خواهد به توفيقي راي بدهد و اميد آنکه قطار دانشگاه ها به ريل متعارف خود برگردد.
اما در آخر این رضا فرجی‌دانا بود که جایگزین توفیقی شد و با کسب رای اعتماد از مجلس سکاندار وزارت علوم شد. وزارت علوم در این یک سال زمینه ساز بازگشت جمعي از دانشجويان ستاره دار شد، اقدام به پيگيري وضعيت استادان بازنشسته کرد، سر و سامانی به دانشگاه علامه طباطبایی و سایر دانشگاه های مادر داد، قدم هایی برای لغو و تعدیل تفکيک جنسيتي در دانشگاه ها برداشت، برای رسیدن دانشگاه آزاد به صاحبان اصلی خود گامهایی موثر برداشت، برای تعیین رئیس دانشگاه تهران رفراندومی برگزار کرد و نظر اساتید را جویا شد، زمینه سرایت روش تعیین رئیس دانشگاه تهران به دانشگاه های شریف، امیرکبیر و تربیت مدرس را فراهم کرد و در آخرین قدم بورسیه های مساله دار دردولت های نهم و دهم را افشا کرد.
همه اینها نشان می دهد، فشار های سیاسی طیفی از نمایندگان تنها باعث شده مسئولان وزارت علوم قدم های کوتاهی برای حل مشکلات بردارند و این فشار ها مانع عملکردی به نفع دانشگاه و ترمیم معضلات به وجود آمده طی سال های اخیر نشده است.
روحانی دانشگاه را با سیاست و اقتصاد معامله نکرد
فارغ از همه مسایل مطرح شده، شاید بزرگترین نقطه قوت در کارنامه دولت روحانی در وزارت علوم این است که روحانی دانشگاه را با سیاست و اقصاد معامله نکرد.
گره های به وجود آمده در حوزه اقتصاد و سیاست خارجی طی سال های اخیر باعث شد، روحانی در اولین گام اولویت خود را رتق و فتق معضلات این حوزه ها قرار دهد. از سوی دیگر در اولویت قرار گرفتن این موضوع با دو واقعه دیگر همزمان شد.
در ابتدا عدم رای اعتماد مجلس به جعفر میلی منفرد وفشار های سیاسی برای عدم معرفی جعفر توفیقی و واقعه دوم زمزمه هایی درباره انتخاب غلامعلی حداد عادل یا گزینه مورد نظر او برای پست وزارت علوم. این دو مسئله این واهمه را در میان دانشگاهیان ایجاد کرد که روحانی برای گرفتن امتیاز و صاف شدن جاده اقتصاد و سیاست خارجی، امتیاز وزارت علوم را به محافظه کاران می دهد.
اما فعالیت سه ماهه توفیقی در وزارت علوم، معرفی گزینه ای اصلاح طلب یعنی رضا فرجی دانا در وزارت علوم و پایداری مسئولان این وزارتخانه برای جلب اعتماد دانشگاهیان با طرح هایی همچون بازگشت دانشجویان ستاره دار، بازگشت اساتید بازنشسته، احیای هیات امنای دانشگاه ها و... نشان داد روحانی قصد ندارد که در زمین دانشگاه امتیاز دهد و در زمین اقتصاد و سیاست خارجی امتیاز بگیرد .
جاده ای که باید برای شکستن سکوت اساتید صاف شود
علاوه بر مسایلی که مطرح شد، روحانی در یک سال فعالیت خود در مقطعی اساتید را مورد انتقاد قرار داد که شاید بتوان این موضوع را یکی از مقاطع مهم عملکرد یک ساله دولت او در امور دانشگاهی برشمرد.
روحانی در سخنرانی خود پس از توافق ژنو استادان دانشگاهی را مخاطب قرار داد که چرا خاموشند؟ چرا با سکوت خود، عرصه را برای کم سواد هایی خالی کردند تا دستاورد های توافق ژنو را زیر سوال ببرند. سکوت استادان دانشگاهی در این رابطه شاید بخشی از واقعیت های جاری در فضای سیاسی دانشگاه ها باشد، اما علت تامه و تمام واقعیت نیست.
روحانی در آن مقطع بدون اشاره به دلایل این سکوت، استادان را مخاطب سوال خود قرار داد. فارغ از این که در سال هایی که گذشت، دولت های نهم و دهم بیشترین برخورد را با استادان دگراندیش داشتند. روسای دانشگاه ها با نصب دوربین های مداربسته در کلاس های درس و سلف استادان، چهارچشمی فعالیت ها و تحرکات استادان را رصد می کردند.
روسای دانشگاه ها با به انفعال کشاندن گروه های علمی، پس از آن با منفعل کردن هیات های امنای دانشگاهی و سپس با تحرک زدایی از دانشکده ها، دفاتر خود را به کانون قدرت تبدیل کردند. ملاک ارزشیابی استادان، حضور در کلاس های معرفت افزایی و... شد.
سه هزار بورسیه به گواه معاون آموزشی وزارت علوم، بدون پیمودن مدارج علمی، به دانشگاه آمدند. با همه آنچه اتفاق افتاد، شاید اقای رییس جمهور گمان می کرد اساتید دانشگاه ها، به خواست خود سر به جبین فرو برده اند و سکوت پیشه کرده اند. اما همه اینها نشان می دهد، سکوت، راهی بود اجباری که دولت های نهم و دهم به دانشگاه تحمیل کردند.
حالا می توان گفت دولت روحانی با برخورد قاطع نسبت به تخلفات روی‌داده و حل مسایل دانشگاه و ترمیم شأن علمی در دانشگاه‌های کشور ، می تواند به مواهب عدم خاموشی و پویایی دانشگاه در کشور امیدوار باشد. در غیر این صورت در مقاطعی مانند توافق هسته‌ای با گروه 1+5 باید شاهد خاموشی دانشگاه و پرگویی کم سوادها باشد.
در جدول زیر مهم ترین اقدامات صورت گرفته در وزارت علوم در دولت یازدهم را بخوانید؛
|
ردیف |
عنوان |
جزئیات |
|
1 |
بازگشت جمعي از دانشجويان ستاره دار |
اول قدم توفيقي در وزارت علوم زمينه چيني براي بازگشت دانشجويان ستاره دار بود. به طوري که بر اساس يک بررسي دانشجويي از سوي تعدادي از دانشجويان محروم از تحصيل در حال حاضر حدود يک هزار دانشجوي محروم از تحصيل يا ستاره دار وجود دارد که 768 نفر از آنان طي هشت سال اخير ستاره دار و 250 نفر ديگر از دانشگاه اخراج شده اند. بر اين اساس توفيقي در اولين قدم با اعلام يک آدرس ايميل فراخواني براي دانشجويان اخراجي و ستاره دار و استادان بازنشسته داد، تا هر کس که حقي از او ضايع شده است به وزارت علوم بيايد و پيگير حقوقش شود. پيگيري هاي توفيقي به آنجا رسيد که او پس از پايان کارش در وزارت علوم و معرفي رضا فرجي دانا به عنوان وزير پيشنهادي علوم به مجلس عنوان کرد: حدود 400 دانشجوي بازمانده از تحصيل از سال هاي 90، 91 و 92 بار ديگر تحصيلات خود را در دانشگاه آغاز کردند. |
|
2 |
پيگيري وضعيت استادان بازنشسته |
دومين اقدام توفيقي در وزارت علوم، پيگيري وضعيت استادان بازنشسته طي هشت سال فعاليت دولت هاي نهم و دهم بود. به طوري که در دولت هاي نهم و دهم بر اساس بررسي صورت گرفته در روزنامه «شرق»، مسوولان وزارت علوم با بازنشستگي دست کم صد استاد مطرح و باتجربه دانشگاه که عمدتا در علوم انساني مشغول به کار بودند، کارنامه نه چندان روشني از خود به جاي گذاشتند. بر اين اساس توفيقي در آخرين روز کاري خود درمورد وضعيت اعضاي هيات علمي که به اجبار بازنشسته شده اند، گفت: درمورد اعضاي هيات علمي همين مقدار درخواست داشتيم، اما البته مراحل رسيدگي به درخواست هاي آنها پيچيده تر است و اين درخواست ها در حال بررسي است. |
|
3 |
تغيير در دانشگاه علامه طباطبايي |
اگر تا پيش از اين دانشگاه هايي همچون دانشگاه اميرکبير، صنعتي شريف و تهران محلي براي حضور روساي سياسي بودند، فعاليت دولت هاي نهم و دهم باعث شد، دانشگاه علامه طباطبايي نيز مصداقي از اين دانشگاه ها شود. تغيير در دانشگاه علامه يکي از اقدامات موثر در دوران صدروز فعاليت دولت روحاني در وزارت علوم بود و اهميت آن را مي توان در استقبال بالاي اعضاي هيات علمي اين دانشگاه و استادان آن مشاهده کرد. |
|
4 |
زمزمه هاي لغو تفکيک جنسيتي در دانشگاه ها |
از ديگر ميراث دولت هاي نهم و دهم در دانشگاه ها، تفکيک جنسيتي بود. طرحي که علاوه بر تاکيد موافقان مبني بر حضور اين طرح در سند اسلامي سازي دانشگاه ها، جايي در اين سند ندارد و به تعديل اختلاط جنسي در دانشگاه تاکيد شده است. با اين حال رضا فرجي دانا با تاکيد بر همين نکته اولين زمزمه ها براي لغو اين طرح را مطرح کرد. |
|
5 |
نقش موثر در تغییر ریاست در دانشگاه ازاد |
یکی از مهم ترین اقدامات در دولت یازدهم نقش موثر این دولت در تعیین رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بود |
|
6 |
انتخاباتی کردن تعیین رئیس دانشگاه تهران و شریف |
دولت یازدهم با انتخاباتی کردن تعیین روسای دانشگاه های مادر باعث شد تمرکز از مخالفان گرفته شود و تعیین روسای دانشگاه ها شکل دموکراتیکی به خود بگیرد |
|
7 |
افشای بورسیه های غیر قانونی |
افشای بورسیه های مسئله دار باعث شد بخش مهمی از تخلفات روی داده در دولت های نهم و دهم آشکار شود. (اینجا) |
در جدول زیر مهم ترین اقدامات صورت نگرفته در وزارت علوم در دولت یازدهم را بخوانید؛
|
ردیف |
عنوان |
جزئیات |
|
1 |
اصلاح آیین نامه ارتقای اعضای هیات علمی |
هم اکنون بخش زیادی از اساتید نسبت به ایین نامه ارتقای اساتید معترض هستند. به نحوی که آنان می گوید آیین نامه کنونی ارتقا دست روسای دانشگاه ها را برای اقدامات سلیقه ای در زمینه ارتقای اساتید را بار می کند |
|
2 |
اصلاح روند بورسیه دانشجویان |
یکی از علت های اصلی که باعث شد بورسیه های غیر قانونی صورت بگیرد تغییر قانون در دولت های نهم و دهم بود. براساس اطلاعات موجود، کار اعزام دانشجو به خارج بر اساس قانون مصوب سال 64 مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه اجرایی آن انجام می‌شد که مسیر پیش‌بینی‌شده، برگزاری آزمون برای داوطلبان بود. در همان سال‌های قدیم، مسیر دیگری برای مربیان دانشگاهها اضافه شد که شرایط آن شرایط علمی، امتیازات ارتقاء و شرط سنی بود. اما در ادامه و در سال 1385 درست درابتدای حضور محمدمهدی زاهدی در وزارت علوم، دستورالعملی تنظیم شد که براساس آن، برخی دانشجویان می توانستند بدون آزمون، بورسیه اعزام به خارج از کشور دریافت کنند.براساس این دستورالعمل رتبه‌های ممتاز و دانشجویان المپیادی واجد شرایط می‌توانستند از طریق فراخوان متقاضی اعزام شوند که این دستورالعمل به تایید وزیر وقت علوم نیز رسید و بر اساس آن از طریق سایت متقاضیان می‌توانستند اقدام کنند.شاید تا اینجای کار مشکلی متوجه در این دستور از العمل نبود اما پس از ان، حدود دوسال بعد بندی به این دستورالعمل اضافه شد که براساس آن، افرادی که دارای خدمات و فعالیت‌های برجسته فرهنگی و اجتماعی بودند می‌توانستند متقاضی اعزام شوند که به‌تدریج در سال‌های اخیر این بند بیشترین متقاضیان را به خود اختصاص می‌داد. همچنین داوطلبان علاوه بر داشتن شرایط، نیاز به معرف نیز داشتند. معرفانی که پیش‌بینی شده بود معاون فرهنگی وزارت علوم، یک تشکل دانشجویی، مدیرکل بورس، روسای دانشگاهها و مراکز پژوهشی بودند که البته در اوایل فقط روسای دانشگاهها معرف بودند؛ اما در سال‌های بعد معرف‌های دیگری نیز به این دستورالعمل اضافه شدند. دستور العملی که باعث شد بورسیه ها به صورت سلیقه ای میان برخی افراد خاص توزیع شود. |
|
3 |
تلاش برای اجرای قانونی حذب کنکور |
قانون حذف کنکور هنوز بر روی زمین مانده است و کماکان اقدامی عملی برای اجرای آن صورت نگرفته است |
|
4 |
اصلاح روند پذیرش دانشجو در دانشگاه های بی کیفیت |
درحال حاضر بیش از 70 درصد داوطلبان کنکور سراسری جذب دانشگاه های پولی و بی کیفیت می شوند اقدامی که باعث شده داوطلبان کنکور سراسری کمتر رنگ دانشگاه های رایگان و با کیفیت را ببینند |
|
5 |
تلاش برای ساماندهی دانشگاه های پولی |
دانشگاه های پولی در حال حاضر روز به روز در حال افزایش است و اکثر کارشناسان معتقدند این مسئله می تواند منجر به خدشه دار شدن عدالت آموزشی در ایران شود |
|
6 |
تقویت دوباره هسته های پژوهشی در دانشگاه ها |
هم اکنون تا حد زیادی بودجه های پژوهشی در دانشگاه های کشور به دلیل کسری بودجه دولت قطع شده. این درحالی است که وزارت علوم در دولت روحانی اقدامی برای رتق و فتق این موضوع نکرده است |
۴۷۴۷
نظر شما