پس از قريب به دو سال و نيم از قطع روابط ميان ايران و بريتانيا، مقامات ارشد ديپلماتيكي دوكشور از اراده شان براي بازگشت به شرايط عادي با بازگشائي محدود سفارتخانه ها ي خود سخن گفته اند. ويليام هيگ وزير خارجه بريتانيا از بازگشائي سفارت اين كشور در تهران خبر داد اما تاكيد كرد تا آغاز فعاليت گسترده ديپلماتيكي، زماني بايد سپري شود.برخي آگاهان سياسي گفته اند اين زمان ممكن است بين 3 تا 6ماه طول بكشد. هيگ كه پس از صحبت تلفني با محمد جواد ظريف همتاي ايراني خود در لندن سخن مي گفت بر روي چند نكته تاكيد كرد وبا بيان آنها پيشاپيش به سوالات مربوط به چرائي علت عدم فعاليت سفارت انگليس در تهران با ظرفيت نهائي پاسخ داد. او گفت" تا دريافت تضمين تامين امنيت اماكن و تاسيسات ديپلماتيك و ديپلمات هاي بريتانيائي و نيزآنچه او آزادي عمل آنها خوانده فعاليت نمايندگي كشورش در تهران توسعه نخواهد يافت".گرچه برخي منابع معتقدند با توجه به تعهدات دولت روحاني و مسئوليت هاي ظريف به عنوان وزير خارجه نكات ياد شده توسط آقاي هيگ مسائلي حل شده اند و نبايد مانع از بازگشائي كامل سفارت شوند،مگر آنكه تصور كنيم تامل مقامات لندن درعدم توسعه كامل فعاليت سفارت؛ بيشتر به شرايط آينده ونحوه حل ساير اختلافاتشان با تهران مربوط ميشود.در واقع سياست "صبر كنيم ببينيم چه خواهد شد!؟".مانند پرونده اتمي ايران ،شرايط منطقه و بحران خاورميانه.
اينكه خبر گشايش مجدد و محدود مقر هيات نمايندگي ديپلماسي انگلستان در ايران پس از يك دوره تيرگي روابط به معناي آغاز ماه عسل ميان اين دو كشور خواهد بود يا نه؟دستكم در شرايط كنوني پاسخ مثبت نيست.شايد حداكثر بتوان گفت آنها تصميم گرفته اند به وضعيت طلاق عاطفي ميان خود پايان يا حد اكثر كدورت ها را فعلا ناديده بگيرند.
انگلستان در 29 نوامبر 2011 پس از حمله اي گسترده به سفارتخانه و اماكن ديپلماتيك اش در تهران ازسوي افراد لباس شخصي كه خود را ظاهرا دانشجو معرفي ميكردند،با فراخواندن كليه افراد هيات ديپلماتيكي و كاركنان خود از تهران ،خواستار خروج فوري تمامي ديپلمات هاي ايراني وتعطيلي سفارتخانه اين كشوردر لندن شد. حملات به اماكن ديپلماتيكي در آن بعداز ظهر عجيب تهران ،بلافاصله در صدر اخبار دنيا قرار گرفت و سياست خارجي ايران را كه در پي اقدامات ماجراجويانه محمود احمدي نژاد در موقعيت نامناسبي قرار داشت،در وضعيتي بدتري قرار داد.امااين اقدام به نوبه خود سوالي اساسي را نيز مطرح كرد. هدف ازاين اقدام چه بود؟سوالي كه هيچگاه مهاجمان و حاميانشان پاسخ روشني ارائه نكردند.نتيجه هم آن شد كه نه تنها مجامع بين المللي ايران را محكوم، بلكه لندن براي جبران خسارت وارده، هزينه پاوندي بسيار سنگيني بردوش ايران گذاشت.كه چي؟ عده اي هوس سفارت سوزي به سرشان زد! اين هم نكته اي بود كه مهاجمان و حاميان آنها حاضر به پاسخگوئي به آن و ضرر رساندن به مردم ايران نشدند.
اما صرف نظر از آنچه ميان دو كشوردر گذشته مطرح بوده(مستقل از حمله 29 نوامبر) وبا توجه به تجربه سياسي و تاريخي تهران - لندن ،به نظرنميرسد موضوع بازگشائي سفارتخانه ها الزاما و به فوريت بتواند به حل مسائل دو پايتخت كمك كند.اما بدون ترديد به آنها در درك استراتژيك وضعيت طرف مقابل كمك خواهد كرد.لذا از هر زاويه اي كه به موضوع نگاه كنيم اين يك موفقيت ديپلماتيكي براي حسن روحاني و وزير خارجه اوست كه زمينه آن را فراهم كردند. البته وجود و استقرار كادرديپلماتيك ميان كشورها با يكديگر صرف نظر از ضرورت ديپلماتيكي و منافعي آن، ميتواند به ايجاد دركي واقعي تر از مسايل مشترك و بين المللي ميان آنها كمك كند، كه حتما و بي ترديد اينگونه هم هست .(همانطور كه دو وزير خارجه به آن اشاره كردند)به همين دليل تا آنجا كه به ايران و بريتانيا مربوط مي شود در شرايط كنوني صرف برداشتن يك قدم متوازن، كوتاه اما موثر به سمت يكديگر(مانند گرم كردن آرام موتور ديپلماسي) شايد نتواند به سرعت آسمان را براي آنها آبي و هوا را مطبوع گرداند، اما قادر است اولا درك طرفين رانسبت به منافع هم بالاتر ببرد،ثانيا حسن نيت هر يك را براي برداشتن قدم بعدي به اثبات برساند.روحاني همواره گفته به دنبال تعامل و گفتگوي سازنده با دنياست،ظريف نيز از اراده ايران براي گسترش روابط و رفع سو تفاهم با همه كشورها سخن گفته است. به همين دليل بريتانيا منطقا نمي تواند نسبت به اين رويكرد ديپلماتيكي و عملياتي معنا دار بي تفاوت باقي بماند. شايد لازم باشد از اين به بعد مناسبات خود با تهران را به گونه اي ديگر پايه گذاري كند.
matinmos@gmail.com.
(سرمقاله شهروند31/3/93)
نظر شما