آب نیترات‌دار در کمین سلامت مردم

هر چند نگرانی‌هایی از سوی عموم مردم درباره این میزان نیترات وجود دارد؛ اما مسئولان ذی‌ربط حوزه آب و بهداشت با رد این قبیل ادعاها، وجود این میزان نیترات را طبیعی می‌دانند.
استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی مانند نیترات پتاسیم و نیترات آمونیوم، کامل نبودن سیستم سپتیک و دفع نامناسب زباله‌های صنعتی،انسانی و حیوانی موجب شده تا نیترات اغلب در آب‌های آشامیدنی وجود داشته باشد.
این موارد منبع اصلی تولید نیتروژن است که در خاک به نیترات تبدیل می‌شوند. از آنجا که نیترات در آب به صورت محلول است از طریق باران وارد آب‌های زیر‌زمینی شده و در نهایت وارد آب‌های آشامیدنی می‌شود.
در مناطقی که دفع فاضلاب به صورت سنتی و از طریق چاه‌های فاضلاب انجام می‌شود، به دلیل نفوذ فاضلاب به سفره‌های آب زیرزمینی، میزان نیترات موجود در آب بسیار بالاست. همچنین در شهرهای صنعتی به دلیل وارد شدن آلاینده‌های صنعتی به سفره‌های آب زیرزمینی، میزان نیترات آب بسیار بالاست.
پراکندگی چاه‌های مختلف آب آشامیدنی در نقاط مختلف استان زنجان موجب شده تا دستگاه‌های ذی‌ربط راه سختی برای مدیریت و نظارت بر کیفیت آب مصرفی عموم مردم در نقاط مختلف شهر و روستا داشته باشند.
طبق یک گزارش غیررسمی در خرم‌دره روستاییان سموم شیمیایی را برای رشد محصولات کشاورزی با آب مخلوط می‌کنند و در چاه‌های آب می‌ریزند تا با نفوذ در آب‌های زیرزمینی شاهد رشد سریع محصول باشند. البته مسئولان به دلیل این قبیل رفتارها بیکار ننشسته و با تست و نمونه‌برداری‌ها سد راه قانون‌شکنان و متخلفان شده‌اند.

نظارت می‌کنیم
رئیس مرکز بهداشت استان با تأکید بر نظارت کیفیت آب آشامیدنی شهری و روستایی می‌گوید: مرکز بهداشت استان همه تلاش خود را بر کیفیت آب متمرکز کرده و در این راه کوتاهی نخواهد کرد.
«جمال ناصحی» با اعلام این‌که سال گذشته بالا رفتن میزان نیترات در روستاهای شهرستان خرمدره در نمونه‌برداری‌های انجام گرفته دیده شد، می‌افزاید: نفوذ کودهای شیمیایی به درون آب سطحی و در ادامه نفوذ به آب‌های سطحی در بروز این معضل گزارش شد. بروز این مشکل موجب شد تا برای جلوگیری از کنترل و مصرف آب نیترات‌دار استفاده از آب سیال و لیتری در دستور کار باشد.
وی با بیان این‌که در گذشته حریم مشخصی برای چاه‌های آب تعیین نشده بود، اضافه می‌کند: باید تا شعاع30 تا40 متری زهکشی و شیب‌بندی در اطراف چاه آب انجام بگیرد.
به گفته ناصحی در شهرستان ماهنشان هم برای جلوگیری از این معضل زیست محیطی و سلامت انسان و حیوان استفاده از آب شیرین‌کن در دستور کار است.
رئیس مرکز بهداشت استان درباره آلودگی چاه‌های شهر زنجان به نیترات می‌گوید: فقط در سال گذشته یکی از چاه‌ها با نیترات بالا گزارش شد که بعد از نمونه‌برداری و اطمینان از این موضوع آن را از مدار حذف کردیم.
ناصحی ادامه می‌دهد: آب آشامیدنی زنجان هیچ آلودگی به نیترات ندارد و تنها در برخی مناطق روستایی به دلیل بارش کم و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی میزان نیترات تا حدی بالا رفته است که این موضوع در کارگروه امنیت غذایی در حال بررسی است.
وی با تأکید بر این‌که میزان نیترات در فصول مختلف سال نوسان دارد، ادامه می‌دهد: این امر موجب شده تا شبکه بهداشت استان نمونه‌برداری در فصل‌های مختلف سال را با برنامه انجام دهد تا از کیفیت و میزان نیترات آب‌ها مطلع شود.
ناصحی با اشاره به حساسیت موضوع کیفیت و سالم بودن آب مصرفی عموم مردم در روستاها و شهرها اضافه می‌کند: تا زمانی که کار کارشناسی درباره سالم بودن آب آشامیدنی از سوی دستگاه‌های مرتبط انجام نگیرد، نمی‌توان درباره صحت و سقم آن اظهار نظر کرد.
در این راستا مرکز بهداشت استان بر اساس دستورالعمل‌هایی که وجود دارد آب را به لحاظ کلر باقی‌مانده در آب و میکروبی و شیمیایی به صورت مدون کنترل می‌کند تا در صورت بروز هرگونه مشکلی به رفع آن اقدام کند. از این رو وضعیت آب هر لحظه رصد می‌شود.

پایین‌تر از استانداردها
با توجه به مطالعات به عمل آمده از سوی سازمان بهداشت جهانی در مورد نیترات، این سازمان حداکثر مجاز ۵۰ میلی گرم در لیتر (برحسب نیترات)را اعلام کرده و این میزان در استاندارد ملی ایران نیز ثبت شده است.
مدیر کنترل و آزمایشگاه‌های آبفای استان نیز با اعلام این‌که میانگین نیترات آب شهری زنجان27/7 میلی گرم در لیتر ،خرمدره18 میلی‌گرم در لیتر و خدابنده 18/1 میلی گرم در لیتر گزارش شده است، می‌گوید: میزان حد ‌مجاز نیترات آب50 میلی‌گرم در لیتر است که در این شهرها پایین‌ترین میزان است. «کبری اترک» با تأکید بر این‌که در صورتی که نیترات آب بالاتر از این میزان باشد، متصل شدن آن به شبکه آب شهری مجاز نیست، ادامه می‌دهد: اگر میزان نیترات آب از 50 میلی‌گرم در لیتر بیشتر باشد، در مخزن آب با سایر آب‌ها ترکیب شده و غلظت آن پایین می‌آید.
وی درباره وجود چاه‌ با نیترات بالا در شبکه آب شهری زنجان و خرمدره اظهار می‌کند: از سال گذشته تاکنون چنین چاه‌هایی وجود ندارد و در صورت وجود از طریق نمونه‌برداری‌ها و گزارش‌های مبسوط از شبکه مدار حذف خواهد شد.
به گفته اترک، پایش‌ها در شبکه مخزن آب هر6 ماه یک بار انجام می‌گیرد و در آن انواع مواد نیترات و فسفات و سایر مواد بررسی می‌شود.

اثرات منفی نیترات
اثرات منفی نیترات حداقل ۱۵ سال بعد از مصرف نمود پیدا می‌کند و وجود این ماده خطرناک در آب آشامیدنی خصوصا برای نوزادان و زنان باردار عوارض جبران‌ناپذیری را در پی خواهد داشت. کارشناسان و متخصصان اذعان دارند که یکی از موثرترین روش‌های حذف نیترات از آب آشامیدنی، روش اسمزمعکوس است. این فناوری در دستگاه‌های تصفیه آب خانگی استفاده شده و درست در لحظه مصرف، آب آشامیدنی را تا ۹۰ درصد تصفیه می‌کند و آبی سالم و گوارا در اختیار خانواده قرار می‌دهد. کارشناسان ضمن توصیه این دستگاه‌ها به شهروندان، تأکید دارند که آنها از دستگاه‌های تصفیه آب بهداشتی که از مواد اولیه استاندارد و مناسب جهت مصارف بهداشتی و خوراکی تهیه شده‌اند، استفاده کنند.