آیا کودتا در ترکیه نمایشی بود؟ پاسخ کارشناس مسائل ترکیه به این پرسش

محمد اکبری - کودتایی که به صبح نرسید. پایان زودهنگام تلاش ژنرال‌های ترک گمانه نمایشی بودن این رخداد غیردموکراتیک را پررنگ کرد. هرچند از سوی مقابل آنقدر نشانه و علائم برای اثبات واقعی بودنش وجود دارد که تردید کردن در حقیقی بودن این کودتا به مزاح می‌ماند. اما این کودتا چه تاثیری بر آینده سیاسی اردوغان و عدالت و توسعه خواهد داشت. آیا باید منتظر تشدید اقتدارگرایی رجب طیب اردوغان باشیم یا این کش و قوس تلنگری خواهد بود برای تغییر رویه رجب طیب. برای یافتن این پرسش ها با دکتر جعفر حق پناه گفتگو کردیم. استاد مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران، مردم ترکیه را برنده اصلی این حوادث می‌خواند. مشروح گفتگوی خبرآنلاین با این کارشناس مسائل ترکیه را در ادامه می‌خوانید. 
بعضی ها به دلیل کوتاه بودن مدت زمان کودتا و حواشی که به دنبال داشت کودتا را حرکت نمایشی از سمت دولت ترکیه دانستند. به نظر شما با توجه به این سطح از حملات و کشتاری که رخ داد می توان آن را نمایشی خواند؟

اگر فردی بخواهد نظر قاطع در مورد این موضوع بدهد باید جامعه ترکیه و ساختار سیاسی و مدیریتی این کشور را به عنوان بستری که این کودتا در آن رخ داده و همینطور موقعیت منطقه ای و بین المللی ترکیه که اهمیت ویژه ای دارد را به طور کامل بشناسد و بر این اساس قضاوت کند. در یک کشور بسیار پیچیده 80 میلیون نفری با قدمت فرهنگی و تمدنی که توسعه قابل توجهی در حوزه اجتماعی و فرهنگی و رسانه ها و صنعت و ارتباطات خارجی دارد به سختی می توان پذیرفت که بشود یک مهندسی سیاسی مانند اقدام برای کودتا طراحی کرد. این کشور احزاب، مطبوعات و گروه های سیاسی و اجتماعی بسیار پر تحرک فعال و طبقه متوسط قوی ای دارد و اینطور نیست که گروهی به این راحتی بتواند هچنین اقداماتی را سازماندهی کند. شاید چون این کودتا بسیار سریع جمع شد برخی به این نتیجه رسیدند که کودتا از جانب گروه خاصی یا دولت بوده است اما واقعا اگر اینطور هم بود پویش های اجتماعی و فرهنگی، مردم، تاثیر شبکه های اجتماعی باعث شکست این کودتا شده است و یک ساختار حزب قوی و منسجم و نظام مدیریتی توانست این موضوع را کنترل کند. چون این حادثه در عرض نیم روز شکست خورد نمی توان نتیجه گرفت که نمایشی بوده است.

بعد از این کودتا وضعیت آینده ترکیه چگونه خواهد شد؟ آیا اردوغان به سمت اقتدار گرایی بیشتر پیش می رود و فضای سیاسی را بسته تر می کند و قانون اساسی را تغییر می دهد؟

برنده اصلی این حوادث در ترکیه مردم بودند. آنها با حضور موثر خودشان و پیگیری رای و مطالبات خودشان از سنت دموکراسی در این کشور نگهبانی کردند. مردم بودند که نشان دادند قابلیت ها و ابزار های حفظ منافع خودشان را دارند، به ویژه نهاد های مدنی و حزبی و شبکه های اجتماعی در این موضوع بسیار تاثیر گذار بودند. اگر دولت اردوغان با این رویه مطالبات مردمی همراهی کند و از سیاست های پوپولیستی و سرکوب جدی مخالفانش دست بردارد قطعا در دراز مدت برنده است اما اگر اینطور نباشد همچنان این گسست ها و قطب بندی در جامعه وجود خواهد داشت و به اشکال مختلف باعث بروز نا امنی می شود. شاید کودتایی رخ ندهد اما بی ثباتی ادامه پیدا خواهد کرد. ولی در کوتاه مدت باید گفت که وضعیت اردوغان و تیمش بهتر می شود. این کودتا نشان از هم گسیختگی ها و مشکلات جدی در جامعه و کشوری است که ادعا می کند الگوی منطقه است نقطه ضعف بسیار بزرگی به حساب می آید.

تاثیر این کودتا بر روی ایران چه خواهد بود؟

موضع گیری بسیار به موقع و اصولی مسئولان جمهوری اسلامی ایران بسیار مهم بود و تفاوتی ایجاد کرد بین مشی و منش ایران با کشور های دیگر در قبال همسایه شان. فکر می کنم این نقطه اهمیت خوبی است که روابط کشور بهبود پیدا کند.

اگر این کودتا پیروز می شد بیشتر به نفع ایران بود یا حالا که شکست خورده است؟

اگر کودتا به نتیجه می رسید یک دور بی ثباتی و هرج و مرج در ترکیه ایجاد می شد و قطعا هرج و مرج و بحران در کشور های منطقه به نفع ایران نیست. ما نباید به برخی منافع مقطعی توجه کنیم. پیروزی کودتا قطعا در دراز مدت تاثیر خوبی برای کشور ما به همراه نداشت.

۵۰۵۰