خرم: ترامپ می‌تواند با لغو بندهایی از تحریم‌ها برجام را نگه دارد

ابوالفضل خدایی: روزهای پایانی ریاست جمهوری اوباما با تصویب طرح تمدید تحریم های ده ساله علیه ایران موسوم به ایسا در کنگره آمریکا مصادف شد.طرحی که  مقامات بلندپایه کشورمان تصویب آن را ناقض برجام و اجرای آن را نقض فاحش برجام دانسته اند و آمریکا را به بدعهدی در قبال تعهدات خود متهم می کنند. خبرگزاری خبرآنلاین در گفتگویی با دکتر سید علی خرم جزئیات این طرح و ابعاد حقوقی آن را بررسی کرده که در ادامه می خوانید:

ارزیابی شما از تمدید طرح تحریم های آمریکا علیه ایران چیست؟

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و آمریکا دچار درگیری های سیاسی طولانی  شدند که 38 سال از آن سپری می شود. بعد از اشغال سفارت آمریکا در ایران، ایالات متحده نیز دست به اقداماتی تلافی جویانه زد که شامل تحریم های متفاوتی بود. اروپایی ها هم به دلیل تعهد به کنوانسیون های بین المللی و مخالفت با اشغال سفارت، با آمریکایی ها همسو شدند. اما به تدریج دامنه تحریم های دوجانبه آمریکا و اروپا افزایش پیدا کرد. در دوره ریاست جمهوری بیل کلینتون تحریم هایی وسیعتر مانند داماتو و ایلسا علیه ایران و همچنین لیبی وضع کردند. این تحریم ها از اول انقلاب تا سال 1384 به همین شکل ادامه داشت.

در این دوره یعنی دولت نهم بود که بدون هیچ عقلانیتی اعلام آمادگی شد تا پرونده ایران از آژانس بین المللی انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل متحد برود و دولت هیچ ابایی از این موضوع نداشت. این مواضع استقبال ضمنی ایران و درگیر شدن رئیس جمهور وقت با جامعه جهانی در آن دوره موجب عدم حمایت کشورهای اروپایی شد. بدین ترتیب پرونده ایران در اواخر سال 1384 از آژانس به شورای امنیت رفت و در اوایل سال 1385بود که اولین قطعنامه به شماره 1696 برای ایران به تصویب رسید. طی 5سال یعنی تا سال 1392 شش قطعنامه علیه ایران صادر شد و به تدریج دامنه تحریم ها به قدری وسیع شد که تمام کشورهای غربی در تصویب واجرای این قطعنامه ها مشارکت نمودند. حتی روسیه و چین و سایر کشورهای در حال توسعه هم به پیروی از این تحریم ها متعهد شدند.

نکته حائز اهمیت این است که از سال 1385 تا 1392 تحریم های وضع شده فقط مربوط به فعالیتهای اتمی ایران بود. این در حالیست که از اول پیروزی انقلاب اسلامی تا سال 1385 تحریم ها به دلایل مختلف دیگری وضع شده بودند مانند کشته شدن سربازان آمریکایی در لبنان، یا در ظهران، یا اشغال سفارت آمریکا در تهران، مسایلی مانند حقوق بشر و تسلیحات نظامی مانند موشک و مسایلی از این قبیل که ارتباطی با موضوع هسته ای ایران نداشت.

اما به هرحال همه این این موارد دست به دست هم داده بود و تحریم های متفاوتی را علیه ایران به وجود آورده بودند. سال 1392 وقتی دولت روحانی وارد مذاکرات هسته ای شد، ایران شرط گذاشت که هیچ موضوع دیگری مانند حقوق بشر و مسایل مربوط به موشک در مذاکرات مطرح نشود و مقرر شد فقط درباره موضوعات هسته ای مذاکره صورت گیرد.  به هر حال این موضوع برای ایران مزیت هایی داشت، اما مشکل این بود که روزی که مذاکرات به نتیجه رسید، فقط تحریم های هسته ای مشمول لغو یا تعلیق قرار گرفت و عمده  تحریم هایی که از آغاز انقلاب تا سال 84  علیه ایران وضع شده بود به قوت خود باقی ماند. بدین معنا که تحریم های مربوط به مسایل مذکور یعنی حقوق بشر و غیره را شامل نشد.

در واقع این قانون ایسا یا داماتو همان تحریم های قبلی مربوط به مسایل غیر هسته ای است و آمریکایی ها هم اکنون همان  تحریم های قبل از سال 84 را که مربوط به برنامه هسته ای نیست تمدید کرده اند. اینجا اختلاف بین ما و طرف های دیگر ما در برجام این است که ما معتقدیم تمدید تحریم ها ولو تحریم های قدیمی نقض برجام است اما آنها معتقدند که این تحریم ها هیچ ارتباطی به مسئله هسته ای و برجام ندارد و نقض نیست. موضع ایران اما موضع درستی است بدین شکل که مقامات ما می گویند که کنگره آمریکا نباید این تحریم ها را تمدید کند.

از لحاظ حقوقی برجام نقض شده است؟
طرف آمریکایی معتقد است از لحاظ حقوقی تمدید تحریم ها ناقض توافق هسته ای نیست، به این دلیل که این تحریم ها در دستور کار مذاکرات هسته ای نبوده است. اما ایران تمدید تحریم ها را هم نقض می داند. دولت نیز در توافق خود از آمریکا و اروپا انتظار داشت که با رویکرد جدید همه تحریم ها علیه ایران لغو شود.

از لحاظ دیپلماتیک، اینکه ما به تنهایی این موضوع را نقض برجام می دانیم فایده ای برای ما دارد؟

تحریم هایی که کنگره جدای از مسایل هسته ای وضع می کند برای ایران ناراحت کننده است اما این موضوع دلیل نمی شود که ایران بدون در نظر گرفتن چارچوب حقوقی قضاوت کند. چارچوب حقوق بین الملل می گوید که آن دسته از تحریم هایی که در مذاکرات هسته ای نبوده و هیچ مذاکره و توافقی هم بر آن صورت نگرفته است نمی توان به مسایل کنونی مرتبط دانست. خب باید از مذاکره کنندگان هسته ای این موضوع را پرسید که آیا تحریم های داماتو و ایلسا حین مذاکرات هسته ای بررسی شده است؟ اگر بدین شکل بوده است باید سندی دال بر این موضوع وجود داشته باشد. اگرهم بررسی توافقی در این زمینه نشده است، قطعاً تمدید آنها ناقض برجام نخواهد بود.

رئیس جمهور آمریکا همانگونه که تا کنون مقرر بوده طبق برجام بندهایی از این تحریم را تعلیق کرده است. آیا ترامپ هم می تواند روی این مصوبات تاثیرگذار باشد؟
ترامپ هم به طور قطع اختیاراتی در این زمینه دارد. بستگی به این دارد که بخواهد برجام را ادامه دهد یا نه.  کنگره ماهیتی سوای از رئیس جمهوری در امریکا دارد. آنها در هر صورت قوانین خود را وضع می کنند. ترامپ هم می تواند با استفاده از اختیارات خود برخی از بندهای این طرح ایسا را که مرتبط با مسئله برجام است تعلیق کند تا برجام اینگونه حفظ شود.

آیا اوباما نمی تواند آن را امضا نکند یا به عبارت دیگر وتو کند؟

فراموش نکنید که روزهای اخر دوره اوباما است. در این زمینه رئیس کنگره نیز به اوباما نامه ای نوشته و در آن خواستار این موضوع شده تا طرحی که سرنوشتش به رئیس جمهور بعدی متصل می شود را فسخ نکند. اوباما نیز برای اینکه حق ترامپ محفوظ بماند درصدد این است که مصوبه را فسخ نکند ولی باید توجه داشت که تصویب چه مصوباتی ناقض توافقات هسته ای است؟ اگر به این شکل باشد می تواند بندهای نقض کننده را از آن خارج کرده و بقیه آن را امضا کند. به این ترتیب اوباما با این کار نه برجام را نقض کرده و نه به کنگره بی توجهی کرده است.

49311