۱. فواید دیجیتالیزه کردن کتابها و مقالات آن قدر زیاد است که هیچ کس نمی تواند در باره آن تأملی داشته باشد. ممکن است ضررهایی هم داشته باشد، اما در مقابل فوایدی که در این کار وجود دارد و و این که استفاده کتاب از یک تیراژ محدود به هزاران و بیشتر می رسد، آن ضرر ها اصلا قابل تأمل نیستند. اگر تنها فایده اش این بود که هر ایرانی در گوشه ای از دنیا از یک فایل دیجیتالی می تواند استفاده کند، کافی بود. هر پژوهشگری در هر وقت از شب و روز که اراده کند می تواند استفاده کند. بنابرین اصلا در این باره نباید تردید کرد. کتاب هم به جای خود مفید است، اما مقایسه اینها کار عاقلانه ای نیست. ما می توانیم برای هر کتاب، در یک مقطع کوتاه زمانی، فرصت عرضه و خرید را فراهم کنیم، اما بسرعت این متن باید به فایل دیجیتالی تبدیل شود، و این می تواند همزمان هم باشد کما این که در بسیاری از نقاط دنیا معمول است. بنابرین برنامه ریزی برای دیجیتالی کردن آثار، به معنای مبارزه با چاپ یا حذف فیزیکی کتاب نیست.
۲. ما الزاما باید میراث فارسی ـ چاپ شده خودمان را از آغاز تا دوره معاصر، تا جایی که به حقوق افراد زنده تعدی نشود، دیجیتالیزه کنیم. این کار در دو مرحله پی دی اف و حروفی قابل سرچ باید انجام شود. می توان دهه به دهه پیش آمد تا به روزگار ما برسد. مقصود از متون اصلی در زبان فارسی و تمامی آن متونی است که از نظر یک کمیته علمی، محتوایش می تواند به عنوان متن قابل استفاده در پژوهشهای مختلف علمی استفاده شود. طبعا اولویت بندی لازم است.
۳. بخش مهمی از مطبوعات و نشریات ادواری ما از پیش از مشروطه تا دوره پیش از متن های دیجیتالی و قرار دادن آنها روی سایت، می باید در دو مرحله، به صورت پی دی اف و در مرحله بعد، حروفی و قابل سرچ آماده سازی شود. اینها منبع مهم تاریخ و فرهنگ ماست و این کار می تواند کمک شایانی به ما در شناخت ایران، مسائل جاری مملکت، اقتصاد، فرهنگ و سیاست به ما کمک کند. هرچه دیر کنیم، کار تحقیق و پژوهش و طبعا برنامه ریزی علمی برای جامعه را عقب انداخته ایم.
۴. حجم قابل توجهی متن خطی فارسی و عربی داریم که بسیاری از آنها به این سادگی امکان تصحیح و چاپ ندارد. باید در این برنامه، تمام آنها تصویر برداری و ارائه عمومی شود. بخش قابل توجهی ممکن است تایپ شده یا با نوشتن برنامه OCR قابل خواندن باشد. چنان که در حال حاضر در شماری از زبانهای دیگر معمول شده و بقیه هم در حال تجربه هستند. به خاطر گستردگی این متون، می توان در وهله نخست، منتخب این متون را طی یک دوره طولانی، تایپ کرد. این کار لزوما به معنای تصحیح نیست، و می تواند در مرحله اول تایپ شده و بعدها روی آنها کارهای بیشتری صورت گیرد. دانش قدیم ما در این کتابهاست و هر کسی، ملی گرا، بومی گرا، متجدد و هر کسی که ایران را دوست دارد، باید از این کار حمایت کند.
۵. از این پس، باید برای کتابهای تازه، نسخه های دیجیتالی الزاما تهیه شود. در واقع باید با حمایت از ناشران و مولفان این کار صورت گیرد. در حال حاضر، ناشران نسخه های پی دی اف آثارشان را به ارشاد می دهند. گرچه گاهی نسخه های مغلوط و غیر نهایی را می دهند که باید برای این کار فکری بشود. ارشاد باید در ازای مبلغی، دست کم آثاری را که تشخیص می دهد، حقی را برای آینده در جهت استفاده از این فایلها نگاه دارد. این یک پیشنهاد است که باید در باره آن بحث شود. ممکن است شکل بهتری برای این در نظر گرفته شود. هرچه هست، باید برای کتابهایی که از این پس تألیف می شود فکری کرد و منتخب آنها از نظر یک کمیته علمی، به سرعت تبدیل به متن های دیجیتال شود تا در هر نقطه ای بتوان از آن استفاده کرد.
۶. مرحله مهم در این کار، بکار گیری هوش مصنوعی در ترکیب این اطلاعات و راه های جستجوی بهتر، و فراهم کردن زمینه برای کمک هرچه بیشتر به پژوهشگر است. این روشها در دنیای امروز به تدریج در حال رشد و توسعه است و ما در این زمینه باید با جدیت بیشتر کار کنیم.
۷. تبدیل علم مکتوب به متن های قابل ارائه در برنامه های کامپیوتری نکته ای است که در علوم مختلف، نیاز به بحث دارد. در حال حاضر در زمینه علوم فنی و ریاضی و نیز در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی و تربیتی این کار در حال تجربه و انجام است. در زمینه کارهای کودکان نیز می توان با استفاده از انواع امکانات موجود طراحی های نوین صورت گیرد که بسیاری موثر تر از کتاب خواهد بود. برای این کار باید در مراکز آموزشی، مراکزی را برای تدوین این کارها تدارک دید. حمایت از مراکز خصوصی هم بسیار مهم خواهد بود.
۸. مهم تر از همه این که یک کمیته حقوقی برای بحث در این باره متشکل از شماری از قضات، وکلای متبحر، و دو تن از نمایندگان مجلس به علاوه نمایندگانی از اتحادیه ناشران و اداره کتاب ارشاد تشکیل شده و در این باره با نگاهی باز مسأله را مورد بحث قرار دهند. لازم است پیش از آن تجربه دیگر کشورها در این باره تدوین و به صورت منظم در اختیار این افراد قرار گیرد.
۹. یک کار مهم تدارک دیتاسنترهای مجهز و داخلی است که بتواند حافظ این اطلاعات بوده و در کنارش متخصصانی باشد که توانایی اداره آنها و حراست از آنها را داشته باشند.
نظر شما