این شما و این هم، نخست‌وزیر قبلی

مایکل وحید هانا:

همواره احتمال نخست وزیر شدن ایاد علاوی صفر بود. این احتمال اکنون به قطعیت تبدیل شده است. هفت ماه از برگزاری انتخابات در عراق می گذرد و این برهه زمانی کافی بود تا عراق رکورددار تعلل در برگزاری انتخابات شود. با اعلام خبر نامزدی نوری مالکی  به عنوان کاندیدا منتخب هم پیمانی ملی عراق اکنون نوبت به تصمیم گیری برای دیگر پست ها رسیده است. قرار است بزرگترین دولت ائتلافی در عراق زمام امور را در دست بگیرد . این حرکت هم کار آسانی نیست اما حداقل با اعلام و تعیین نامزد واحد برای نخست وزیری از سوی شیعیان ، ماجرا در عراق سمت و سویی واحد پیدا می کند. اکنون قالبی برای ادامه مذاکرات تعیین شده است .

ایاد علاوی رهبر لیست العراقیه با انکه در انتخابات ماه مارس خوش درخشید اما اکنون آینده سیاسی او به چرخه های قومی و فرقه ای بستگی دارد که دست در دست هم می روند تا آینده عراق پس از دوران دیکتاتوری صدام حسین را رقم بزنند. نمی توان کتمان کرد که العراقیه بیشترین حد تعامل با قومیت های متفاوت را در خود جا داده است. با این وجود به نظر می رسد که ساختار سیاسی عراق امروز به گونه ای است که شیعیان در راس قدرت جای دارند . جای تعجبی ندارد که پس از چند دهه سرکوب و در حاشیه نگاه داشتن ،شیعیان در قالب اکثریت تشکیل دهنده عراق به دنبال قدرت نمایی و بقای در این جایگاه باشند .

ساختار سیاسی لیست العراقیه که چیدمان آن را ایاد علاوی بر عهده داشت ، بیشتر به مذاکره با شیعیان و دیگر احزاب می مانست تا ترکیبی که قابلیت به سدت گرفتن قدرت را در عراق داشته باشد . نوری مالکی از پس از انتخابات هفتم مارس همان قالبی بود که این ائتلاف را دور هم جمع کرد. قدرت او در مشروعیت بخشیدن به حاکمیتی مرکزی در عراق پس از جنگ حتی بسیاری از منتقدان او را هم متعجب کرد. مالکی پس از انتخابات سال 2005 میلادی به عنوان چهره ای توافقی قدرت را در دست گرفت. مالکی را نه گروهی شبه نظامی حمایت می کند و نه پایگاه سیاسی تعریف شده ای دارد. مالکی گزینه ای قابل قبول و بی خطر برای عراق امروز است . وی مسئولیت حرکت دادن کشوری را عهده دار شد که در حمامی از خون دست و پا می زد. بسیاری از رقبای مالکی نگران تمامیت خواهی او هستند و همین خصومت ورزی در جریان مذاکرات برای تشکیل دولت هم ادامه داشت.

پیش از حمله مالکی به بصره در ماه مارس سال 2008 میلادی ، همگان مالکی را رهبری می دانستند بی کفایت و ضعیف. استفان هادلی که مشاور امنیت ملی جورج بوش بود در نوامبر 2006 در این خصوص نوشت: وی یا اهمیتی به ماجراهای اطراف خود نمی دهد و یا توانایی عهده دار بودن پستی در قد و قواره نخست وزیری را ندارد. او نمی تواند نیت های خوبی را که در سر دارد عملی کند. در شرایطی که احتمال بالا امدن مالکی به عنوان یکه تاز صحنه سیاسی عراق بسیار دور از ذهن بود ؛ عدم اعتماد و ترس از تک صدایی در عراق بود که بر مذاکرات تقسیم و تشکیل دولت در این کشور سایه انداخته بود.

علاوه بر این هیاهوهای به راه افتاده در دور نخست نخست وزیری مالکی و ضعف اولیه ای که وی از خود نشان داد ، تبدیل به ابزار تبلیغاتی مخالفان او شد . بسیاری تلاش کردند قدرت شخصی وی را زیر سوال ببرند و یا ثبات دولتش را بر هم بزنند. با تثبیت اوضاع امنیتی و خروج سربازان امریکایی دولت جدیدی که در راه است مسئولیت های بسیاری بر عهده دارد . دولت جدید باید سردمدار آینده دراز مدت عراق باشد. مالکی در تقسیم پست ها نباید تنها به منافع و مصلحت های حزبی فکر کند. باید توازن قدرت و از میان برداشتن تک صدایی و تک محوری هم در راس امور باشد. نتیجه این پروسه لجستیک و تکنیکی نقش تعیین کننده ای در توسعه سیاسی عراق دارد . عراق باید خود را برای تعامل مثبت با همسایگان مهیا کند. عراق در حال حاضر کشور ضعیفی است و تا چند سال هم بر همین مبنا خواهد بود .این مساله به شکل ناخودآگاه توجه همگان بخصوص قدرت های منطقه ای را به سمت خود جلب می کند.

نباید در خصوص شرایط حاکم بر عراق اغراق کرد. با وجود شایعات در خصوص خلا قدرت در عراق به دنبال طولانی شدن روند تشکیل دولت ، باید اعتراف کنیم که خشونت هنوز در عراق در مرحله قابل قبولی قرار دارد . در حالی که خوش بینی های پس از انتخابات به پایان رسیده است ، باید بگوییم که امنیت و ثبات در عراق با موج جدیدی از خشونت در این کشور روبه رو نیست.

در میان شیعیان هم در حال حاضر اختلاف هایی وجود دارد اما رسالت اصلی دولت جدید باید مد نظر قرار دادن تلاش کردها برای وارد کردن لیست العراقیه به ساختار قدرت باشد. این شکل از تشکیل دولت ائتلافی به نوعی نابسامان است . مانیفست این ائتلاف حاکم در حقیقت در برگیرنده قانون نانوشته بیرون راندن مخالفان از چرخه قدرت است.
در این دوره انتقال قدرت در عراق ، دولت این کشور قطعا در جایگاهی نیست که بتواند به این پرسش های کلیدی فکر کند و یا پاسخ دهد. اما حقیقت این است که پاسخ دادن به این پرسش ها می تواند عامل تعریف کننده تامین امنیت و ثبات در عراق فردا باشد. انتخاب نوری مالکی در حقیقت نویدی بود برای پایان دخالت دیگران در روند تشکیل دولت در عراق نوپا.
فارین پالیسی یکم اکتبر / ترجمه : سارا معصومی