محمد امین خرمی: دزدی دریایی در مناطقی مانند سواحل سومالی، تنگه مالاکا، سنگاپور و آب های پیوند دهنده اقیانوس آرام و اقیانوس هند همچنان ادامه دارد. اخیرا با اقداماتی که دزدان دریایی سومالی در نزدیکی سواحل این کشور و خلیج عدن انجام داده اند کشورهای دنیا بیش از پیش به اهمیت مبارزه با این پدیده پی برده اند. در آخرین واکنش به این مسئله، شورای امنیت سازمان ملل اقدام به تصویب قطعنامه ای کرده است که اختیارات بیشتری به کشورهای مقابله کننده با دزدادن دریایی می دهد.
مسئله از آنجا اهمیت بیشتری برای شورای امنیت پیدا کرد که این دزدان چندی پیش یک کشتی حامل ادوات نظامی شامل تانک های T72 متعلق به اوکراین را هم دزدیدند. آن ها همچنین در یک عملیات باورنکردنی دیگر، نفتکش غول پیکر عربستانی «سیریوس استار» را ربوده و آن را همچنان در اختیار دارند. آن ها برای آزادی این نفتکش 25 میلیون دلار درخواست کرده اند.
از ابتدای سال میلادی تا کنون در آب های منطقه افریقای شرقی بیش از 120 حمله به کشتی ها گزارش شده است که از این میان دزدان موفق شده اند 35 کشتی و حدود 600 سرنشین این کشتی ها را به گروگان بگیرند. در حال حاضر حدود 17 کشتی هنوز در اختیار این دزدان قرار دارند. دولت سومالی در واقع از سال 1991 تا کنون کنترل مؤثری بر بیشتر نقاط سرزمین خود نداشته است و دزدی دریایی یکی از مسائلی است که این کشور طی این سال ها با آن درگیر بوده و توانایی حل آن را نداشته است.
تعریف دزدی دریایی
در سال 1958 حقوق عرفی موجود در رابطه با دزدی دریایی بوسیله «کنوانسیون ژنو در مورد دریاهای آزاد» به حقوق مدون تبدیل شد. پس از آن نیز در سال 1982 «کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها» به تصویب رسید. این کنوانسیون در سال 1994 با تصویب شصتمین کشور امضا کننده اجرایی شد. بر اساس ماده 101 این کنوانسیون، دزدی دریایی اینگونه تعریف شده است:
- a) هرگونه عمل خشونت آمیز غیرقانونی یا توقیف، یا هرگونه عمل غارت که در راستای اهداف خصوصی توسط خدمه یا مسافرین یک کشتی خصوصی یا یک هواپیمای خصوصی ارتکاب یافته و هدایت شده باشد:
- i. علیه یک کشتی خصوصی یا هواپیمای خصوصی و یا علیه اشخاص و اموال موجود در این کشتی ها و هواپیماها در در یاهای آزاد؛
- ii. علیه یک کشتی، هواپیما، اشخاص و یا اموال در محلی که در حوزه صلاحیت هیچ کشوری نباشد؛
- b) هرگونه همکاری داوطلبانه در عملیات یک کشتی یا یک هواپیما با علم به اینکه آن وسیله یک کشتی یا هواپیمای دزدان دریایی است.
- c) هر عملی که منتهی به تحریک و آماده سازی برای انجام اعمال مورد اشاره در بندهای a و b شود.
ماده 15 کنوانسیون ژنو در مورد دریاهای آزاد نیز تعریفی مشابه از دزدی دریایی ارائه می داد. تعریف مؤثر دیگری نیز از سوی سازمان دریایی بین المللی ارائه شده است: «عمل سوار شدن به هرگونه کشتی با هدف انجام دزدی یا هرگونه جرم دیگر، و با هدف یا احتمال به کار بردن زور برای پیشبرد این عمل.»
بر اساس ماده 100 کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها و ماده 14 کنوانسیون ژنو در مورد دریاهای آزاد، «کلیه کشورها بایستی تا حد ممکن برای سرکوب و مجازات دزدی دریایی در دریای آزاد یا در هر مکانی که در حوزه صلاحیت هیچ کشوری نباشد با یکدیگر همکاری کنند.»
بر اساس تعاریف ارائه شده در مورد دزدی دریایی در کنوانسیون های مربوطه و همچنین عرف بین المللی، دزدی دریایی جرم بین المللی شناخته شده و اقدامات قهری توسط کلیه کشورها نسبت به دزدان دریایی اجازه داده شده است.
اقدامات شورای امنیت و جامعه بین الملل
بر اساس فصل هفتم منشور ملل متحد، مسئولیت اولیه حفظ صلح و امنیت بین المللی و همچنین توسل به قوه قهریه برای اعاده صلح بر عهده شورای امنیت سازمان ملل متحد گذاشته شده است. شورا اخیرا بر اساس فصل هفتم منشور و طبق نامه درخواست رئیس جمهور سومالی مبنی بر کمک جامعه بین المللی به این کشور برای مبارزه با دزدی دریایی، قطعنامه ای دیگر (قطعنامه 1851) در رابطه با دزدان دریایی سومالی به تصویب رساند. پیش از این، شورا پنج قطعنامه دیگر در این زمینه تصویب کرده بود: قطعنامه های 1814، 1816، 1838، 1844 و 1846.
بر اساس قطعنامه 1851 که به اتفاق آراء توسط تمامی 15 کشور عضو شورای امنیت به تصویب رسید، کشورها مجاز هستند «جهت سرکوب دزدی دریایی و دزدی مسلحانه در دریا، تمامی اقدامات لازم را در خاک سومالی به کار برند.»
بر اساس این قطعنامه، شورا از تمامی کشورهایی که قادر به مبارزه با دزدان دریایی هستند می خواهد فعالانه در مبارزه با دزدان دریایی سومالی شرکت کرده و برای این منظور ناوها و هواپیماهای خود را به منطقه اعزام کنند.
همچنین شورا از تمامی کشورها و سازمان های شرکت کننده در مبارزه با دزدادن دریایی می خواهد با کشورهایی که تمایل به بازداشت دزدان دریایی دارند همکاری کرده و بر اساس ترتیبات و موافقتنامه هایی که بین آن ها و کشورهای اخیر منعقد خواهد شد، افسران نیروهای انتظامی آن ها را به منظور تسریع در امر بازپرسی و محاکمه افراد بازداشت شده، در کشتی های خود مستقر نمایند.
بر اساس این قطعنامه، تمامی کشورها و سازمان های بین المللی درگیر تشویق شده اند که به منظور هماهنگ کردن اقدامات خود در مورد تمام جنبه های مبارزه با دزدان دریایی، هرچه سریعتر یک «مکانیسم همکاری بین المللی» راه اندازی نمایند.
وضعیت پیش آمده در مورد دزدان دریایی سومالی نشاندهنده این واقعیت است که با وجود اینکه چند ماهی است توجه کشورهای دنیا و سازمان های بین المللی - البته پس از سال ها بی توجهی - به این مسئله جلب شده است، اما آن ها قادر نبوده اند از اقدامات این افراد جلوگیری کرده و با اقدامی عاجل مانع ادامه وضعیت کنونی شوند. اقدامات شورای امنیت، به عنوان حافظ صلح و امنیت بین المللی، نیز تا کنون بی نتیجه بوده است.
دزدی دریایی سال ها وجود داشته و دزدان بیشتر کشتی های تجاری را هدف قرار می داده اند. معمولا آن ها پس از حمله به یک کشتی و غارت آن، کشتی و خدمه را رها می کردند. اما در ماه های اخیر دزدان دریایی سومالی به گونه ای دیگر عمل کرده اند. آن ها پس از حمله به کشتی با انواع سلاح های سبک و نیمه سنگین، کشتی و خدمه آن را به گروگان گرفته و در مقابل آزادی آن ها درخواست مبالغ بسیار زیادی پول می نمایند.
نباید فراموش کرد که تنها پس از اینکه دزدان کشتی حامل ادوات نظامی اوکراین و نفتکش عربستان را نیز مورد حمله قرار دادند، اوضاع دگرگون شد و توجه کشورها و سازمان های بین المللی به این مسئله جلب شد؛ یعنی زمانی که بحث ادوات نظامی و بحث امنیت خطوط انتقال نفت پیش آمد. آن ها همچنین به کشتی های حمل مواد غذایی برنامه جهانی غذا نیز حمله کردند. ناتو تعدادی از ناوهای خود را برای حفاظت از این کشتی ها به منطقه فرستاد. با پایان یافتن ماموریت ناتو، شش ناو از اتحادیه اروپا وارد منطقه شدند تا جای آن ها را بگیرند. ناوهای ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا، روسیه و هند نیز به گشت زنی در منطقه پرداخته اند.
هر چند اقداماتی در جهت تفتیش کشتی های مشکوک و در برخی موارد، دستگیری این دزدان انجام شده و با تصویب آخرین قطعنامه شورای امنیت نیز راه برای ورود به خاک سومالی برای مقابله با دزدان باز شده، اما مسئله «محاکمه» این دزدان همچنان یکی از مسائل لاینحل باقی مانده است.
فرانسه تنها کشوری است که دزدان را بر اساس کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها پس از دستگیری به خاک خود منتقل کرده و محاکمه نموده است. تنها کشوری هم که اقدام به غرق کشتی دزدان دریایی نموده، هند بوده است. نیروهای انگلیس و امریکا معمولا ترجیح داده اند دزدان را پس از دستگیری به کنیا تحویل دهند. در کنیا نیز این دزدان معمولا به هفت سال زندان محکوم می شوند. حتی در برخی موارد برخی یگان های دریایی به دلیل وجود قوانین خاص داخلی در کشور خود، پس از دستگیری و خلع سلاح دزدان، آن ها را رها کرده اند. ناوهای دانمارک در ماه سپتامبر گذشه 10 نفر از این دزدان را پس از شش روز بازداشت، آزاد کردند. آنچه مسلم است قوانین داخلی کشورهای درگیر و بعضا ملاحظات حقوق بشری، در راه محاکمه این دزدان دست و پاگیر شده اند.
علاوه بر همه این ها، به عقیده بسیاری برخورد اینچنینی با دزدان دریایی سومالی برخوردهای مقطعی می باشد و راه حل ریشه ای برای پایان دادن به این مسئله محسوب نمی شود. راه حل منطقی برای از بین بردن ریشه دزدی دریایی در سومالی، بازگشت آرامش و ثبات به این کشور است. شورای امنیت سازمان ملل بایستی توجه ویژه ای به وضعیت بحرانی این کشور داشته باشد که سال ها است به نحوی صلح و امنیت بین المللی را به اخطر انداخته است.
نیروهای اتحادیه افریقا در حال حاضر در این کشور بحران زده حضور دارند اما این نیروها از توانایی عملیاتی بالایی برخوردار نیستند. بنابراین در چنین شرایطی به نظر می رسد استقرار نیروهای حافظ صلح بین المللی از سوی سازمان ملل اولین اقدام در راستای بهبود وضعیت در این کشور باشد. اعمال حاکمیت دولت بر مناطق مختلف سومالی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در مراحل بعدی جامعه بین الملل و در راس آن سازمان ملل متحد بایستی به دنبال اصلاح وضعیت اقتصادی و اجتماعی این کشور باشند تا ریشه های دزدی دریایی - که همان فقر و بی قانونی در این کشور است - نیز به طبع آن خشکیده شود.
نظر شما