امسال هم آغاز ماه محرم و نزدیک شدن به ایام تاسوعا و عاشورا این نکته مهم را یادآورمان شد که سینمای ایران آنچنان که باید به این مناسبت مذهبی که جایگاهی تعیین‌کننده در اعتقادات ملت ما دارد، نپرداخته است.
در واقع ظرفیت‌های دراماتیک واقعه عاشورا که در پس خود مضامین انسانی و اعتقادی را بیان می‌کند که تا به امروز مصداق بارز و واقعی دارند، آنچنان که باید وارد تصاویر پرده نقره‌ای نشده و از همین روست هر سال در این ایام باید شاهد پخش فیلم سینمایی «روز واقعه» شهرام اسدی از تلویزیون باشیم که البته تماشای آن همواره تجربه‌ای جدید است.
سینمای ایران در سال‌های پس از انقلاب همگام با ورود به عرصه‌های جدید که جنگ و دفاع مقدس و مضامین استعاری و معنایی برخی از آنها محسوب می‌شوند، گونه فیلم‌های مذهبی را نیز در دستور کار خود قرار داد.
در چنین برنامه هدف‌داری که متناسب با دغدغه‌های جدید مخاطب و نیاز به پاسخگویی به عطش او در مسائل اعتقادی و مذهبی شکل گرفت، طبعاً ورود به حیطه‌هایی که جایگاهی تعریف‌شده و ریشه‌دار در باور و اعتقادات مسلمانان دارند از گزینه‌های مستعدی بود که می‌توانست چهره‌ای جدید از سینما ثبت کند.
در واقع با ساخت این گونه آثار مخاطبی که تا قبل از این سینما را آئینه افکار و باورهای اعتقادی خود ندانسته و آن را حذف کرده بود، می‌توانست با اعتماد به پرده نقره‌ای آن را به نوعی تصویرگر عقاید و دغدغه‌های درونی خود ببیند.
این گونه بود که در کنار بارور شدن تدریجی گونه فیلم‌های مذهبی در کنار بقیه ژانرها، توجه به مناسبت‌های مذهبی که در طول گذر سالیان در اعتقادات مسلمانان جایگاهی تغییرناپذیر دارد، مورد توجه قرار گرفت که ماه محرم و واقعه عاشورا یکی از برجسته‌ترین این اتفاقات تاریخی است.
طبق یک اصل اولیه که تصویر کردن رویدادهای مذهبی و تاریخ اسلام با توجه به محدودیت‌های موجود در نزدیک شدن به شخصیت امامان معصوم و پیامبر و ... امکان‌پذیر است، چالش‌های خاص خودش را برای فیلمنامه‌نویسان و کارگردانان در خصوص پرداختن به این شخصیت‌ها و رویدادها ایجاد می‌کرد، اما بالاخره جرقه‌های اولیه روشن شد.
برخی فیلم‌هایی همچون «سفیر» فریبرز صالح و «روز واقعه» شهرام اسدی با تمهیدات داستانی به طور مستقیم به تاریخ و مقطع تاریخی عاشورا نقب زدند و با تکیه بر شخصیت‌های ناظر، امکان نزدیک شدن به این واقعه و حاشیه و متن آن و همچنین شخصیت امام حسین (ع) را فراهم کردند.
اما فیلم‌های دیگری هم هستند که در آنها روایت داستان شخصیت‌هایی در زمان حال، محملی می‌شود برای انعکاس واقعه عاشورا و قیام امام حسین (ع) بر زندگی آنها که همچون آثار اشاره شده، گذشته را به تصویر نمی‌کشد بلکه انعکاس آن را در زمان حال ثبت می‌کند.
از مهمترین این فیلم‌ها می‌توان به «پرواز در شب» مرحوم رسول ملاقلی‌پور، «به خاطر هانیه» کیومرث پوراحمد، «راه طی شده» عباس رافعی، «سینه سرخ» پرویز شیخ طادی، «سهم گمشده» حسن نجفی و «عصر روز دهم» مجتبی راعی اشاره کرد که قرار بود توسط مرحوم ملاقلی‌پور ساخته شود.
با ذکر این نمونه‌های برجسته که با رویکردهای مختلف به واقعه عاشورا و شخصیت امام حسین (ع) پرداخته‌اند، هر سال ماه محرم که می‌رسد تنها «روز واقعه» تداعی‌کننده پیوند بین سینما و واقعه عاشورا است و این سئوال همچنان قابل طرح که چرا این عرصه دراماتیک میدان‌دار دیگری ندارد؟
ت
نظر شما