ساخت جزایر مصنوعی در خلیج فارس؛ تجارت با محیط زیست

حسین صرافی: خشک کردن دریا در آب های خلیج فارس و دریای عمان از سوی کشورهای عربی پدیده ای است که امروزه بر محیط زیست دریای جنوب سایه انداخته و هر روز با پیشرفت برنامه های جدیدی روبه روست.

دکتر وحید چگینی، رئیس مرکز ملی اقیانوس شناسی، در گفت و گو با ایرنا می گوید:" ساخت جزایر مصنوعی توسط کشورهای حاشیه خلیج فارس ، محیط زیست این شاهراه دریایی را تهدید می کند."

او با اشاره به ساخت دو جزیره " نخل " و " نقشه جهان " توسط امارات متحده عربی می افزاید:" این دو جزیره مساحت بسیار زیادی از خلیج فارس را به خود اختصاص داده است که این مسئله خود تهدید بزرگی برای منطقه خلیج فارس است."

دکتر محمد رضا فاطمی، استاد دانشگاه محیط زیست دریایی دانشگاه آزاد اسلامی در این باره به خبر آنلاین می‌گوید:" پروژه‌ای از سوی سازمان محیط زیست تعریف شده که در آن خسارات زیست محیطی خشک کردن دریا بررسی می‌شود."

او با بیان اینکه این پروژه تا پایان امسال به نتیجه می‌رسد، اضافه می‌کند:" سخت‌ ترین بخش این پروژه تهیه تصاویر ماهواره‌ای از سواحل شمالی خلیج فارس که همان آبهای ایران است و سواحل جنوبی آن یعنی آبهای امارات، بحرین، قطر بود که خوشبختانه با موفقیت به اتمام رسید."

به گفته فاطمی تا پایان پروژه نمی‌توان درباره اثرات تخریبی ساخت جزیره‌های مصنوعی اظهار نظر کرد اما به طور کلی می‌توان گفت که چه آسیب‌هایی به محیط زیست خلیج فارس وارد می‌آورد. او در این باره می‌گوید:" آب خلیج فارس از طریق تنگه هرمز هر پنج سال یک‌ بار عوض می‌شود، بنابراین هر تغییری بر کل اکوبیولوژی خلیج فارس مؤثر است و هر نوع آلودگی در آن بر کل خلیج فارس اثر می‌گذارد."

استاد محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی ادامه می‌دهد:" به طور کلی هر جایی از دریا اگر خاک ریخته شود کل موجودات بسترزی در آن قسمت کشته می‌شوند. علاوه بر آن، کدورت آب تا شعاع چندصد متری بالا می‌رود و باعث از بین رفتن مرجان‌ها، نکتون‌ها و برخی ماهیان دریایی می‌شود چرا که این موجودات به کدورت آب حساس هستند. همچنین نرم تنان هم که با فیلتر کردن آب زندگی می‌کنند به دلیل نبود اکسیژن از بین می‌روند."

فاطمی یادآور می‌شود:" ایجاد ساختار مصنوعی با خاکریزی در دریا الگوی جریان آب را تغییر می‌دهد، بدین ترتیب مبادله آب به خوبی صورت نمی‌گیرد و مواد غذایی آبزیان تأمین نمی‌شود."

دکتر مجید مخدوم، استاد محیط زیست دانشگاه تهران، هم با بیان اینکه آسیب‌های زیست محیطی تنها شامل سواحل امارات نمی‌شود، می‌گوید:" خلیج فارس یک محیط بسته است که هر تغییری در آن به کل خلیج فارس برمی گردد و تنها شدت و ضعف آن متفاوت است. بنابراین نباید نسبت به این اقدام ساکت ماند."

این کارشناس می افزاید:" توسعه جزایر مصنوعی کشور امارات با سرعت زیادی آغاز شده است و اگر برنامه های آتی آنها را بنگریم، تا 10 سال آینده تمامی نوار کم عمق ساحلی با جزایر مصنوعی تبدیل به محیط تقریبا خشکی می شود و در نتیجه بخش های دورتر از ساحل نیز کم عمق شده و مورفولوژی خلیج فارس تغییر می کند."

چه باید کرد؟

خلیج فارس، با مساحتی بیش از 233 هزار کیلومترمربع یکی از بزرگ‌ترین خلیج‌های کره زمین است که دسترسی و بهره‌برداری از منابع آن میان هشت کشور تقسیم شده است.

کنوانسیون حفاظت از محیط زیست خلیج فارس و دریای عمان با حضور هشت کشور ذی‌سهم در کویت قرار دارد. طبق کنوانسیون کویت پروژه‌های بزرگ عمرانی در خلیج فارس باید از نظر زیست محیطی ارزیابی شود و در صورت بی‌خطر بودن اجرا شود.

به گفته فاطمی با آنکه ایران از کویت درخواست کرده تا گزارش‌های ارزیابی جزیره مصنوعی نخل را از امارات طلب کند، اما گویی هنوز این اتفاق رخ نداده است.

بر این اساس ماده 123 کنوانسیون 1982 سازمان ملل درخصوص حقوق دریاها، راجع به دریاهای بسته یا نیمه بسته ( خلیج‌فارس یک دریای نیمه بسته به شمار می‌آید )‌ بر این اصل استوار است که دولت‌های ساحلی باید در امور مختلف مربوط به بهره‌برداری از حقوق و انجام تکالیف خود با یکدیگر همکاری کنند و به همین سبب می‌توان گفت اقدام هر کدام از دولت‌های ساحلی برای ایجاد جزایر مصنوعی باید با اطلاع و هماهنگی سایر دولت‌های ساحلی و با توجه به تمام آثار زیست‌محیطی آن انجام شود.