محمدرضا تاجیک در گفت‌وگوی ویژه / قسمت دوم

اصلاحات 40 تکه
در بخش دیگری از این مصاحبه طولانی تاجیک به ارزیابی نقش جریان اصلاحات در حوادث اخیر پرداخت. او گفت اصلاحات طیف وسیعی را شامل می‌شود ویک جریان چهل تکه، رنگ‌وارنگ است، جریانی است که از رادیکال‌های تندرو تا محافظ‌‌ کارها و از سنتی‌ها تا مدرن‌ها و از سکولار تا روشنفکر دینی را شامل می‌شود و باید بگویم به نظر من اصلاحات هم مانند جریان‌های بی‌برنامه و آشفته دیگر که در تاریخ معاصر تجربه کرده‌ایم بی‌فرجام و خالی از حسن‌عاقبت است. جریانی بود که قبل از تولد از دنیا رفت. 
دکتر محمدرضا تاجیک در ادامه افزود اصلاحات سال 76 یک پروسه نبود، بلکه یک پروژه بود و ریشه فرهنگی و تاریخی عمیقی نداشت. او توضیح داد که در نظر برخی فعالان این جریان، اصلاحات یعنی سکولار کردن جامعه، یعنی مدرن و غربی کردن جامعه و البته چنین جریانی محکوم به شکست بود.
 
معضلات اصلاح‌طلبان
دکتر تاجیک گفت اصلاح‌طلبان 4 مشکل دارند؛ فقدان هدف مشترک، ایدئولوژی مشترک، رهبری مشترک و راهبرد مشترک.
 استاد دانشگاه شهید بهشتی در تبیین معضل اول گفت جریان اصلاحات فاقد ریشه تاریخی است و نداشتن ریشه تاریخی منجر به فقدان هدف مشترک و در نتیجه ظهور اهداف متعدد نظیر جامعه مدنی، تحقق دموکراسی غربی، دموکراسی دینی، دمکراسی منطبق بر دین، دین منطبق بر دمکراسی، غربی یا سکولار شدن جامعه و... شد و به تعبیر مولانا این عده هرگز به «جمعیت» تبدیل نشدند.
تاجیک فقدان ایدئولوژی مشترک را چنین تبیین کرد: جریان اصلاحات از مدتی قبل‌تر ایدئولوژی را دستگاهی متصلب، جهان‌شمول، خودی-دگرساز، تقلیل‌گر، مانع پلورالیسم معرفتی معرفی کرده بود، و تصور می‌کرد ایده‌اولوژی‌ها حامی صراط‌‌اند و نه حامی صراط‌ها؛ فلذا در پی ایدئولوژی زدایی برآمد. 

اصلاحات هلو-انجیری 
مشاور سابق دولت اصلاحات جریان اصلاحات را غرسی، پیوندی و هلو-انجیری خوانده و گفت گفتمان اصلاحات آنقدر اختلاطی و پیوندی است که اصحاب اصلاحات حتی در مورد واژه اصلاحات هم توافق ندارند. آنها دچار تناقضاتی درونی و گمگشتگی مفهومی هستند که هم سنت را شامل می‌شود وهم مدرنیته را، هم مدعی تثبیت قانون است و هم به دنبال تغییر آن.

فراموش کردن 7 دهک
مشاور پیشین دولت خاتمی، جبهه اصلاحات را فاقد فرهنگ سیاسی و در نتیجه به نوعی از هم پاشیدگی دانست. او گفت اصلاح‌طلبان پس از آنکه در برقراری ارتباط با اقشار مختلف جامعه ناکام ماندند به تقلید از مارکسیست‌ها مردم‌گرایی را پوپولیسم توصیف و به سمت نخبه‌گرایی فرار کردند، آنها 3 دهک بالای جامعه را هدف گرفتند و 7 دهک پایین را فراموش کردند. 
دکتر تاجیک با اشاره به فرصت 8 ساله دولت اصلاحات عنوان کرد، آنان به جای حرکت به سوی سازندگی وقت خود را صرف دعوا‌های سیاسی کردند و در نتیجه در بین حامیان خود شاهد ریزش بودند اما به جای اصلاح خود مدام تقصیر را به گردن دیگران انداختند.

انقلاب مخملی در ایران؛ هرگز
کارشناس مسائل استرتژیک و استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا انقلاب رنگین و یا مخملی،آنگونه که در بعضی کشور‌ها تجربه شده، در ایران هم عملی است؟ گفت البته غربی‌ها و اپوزسیون خارج از کشور چنین سودایی در سر دارند، موسسات استراتژیک غربی در مورد انقلاب ما به این نتیجه رسیده‌اند که راه ضربه زدن به این انقلاب توسل به همان استراتژی‌هایی است که این انقلاب را به پیروزی رساند.

استاد جامعه‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه با ذکر دلایلی عملیاتی نبودن ایده انقلاب‌های رنگین در ایران را تشریح کرد. او گفت در کشور‌هایی که شاهد انقلاب‌های رنگین بودند، پیش از هر چیز شاهد ایده‌اولوژی‌زدگی مفرط هستیم، به نحوی که ایده‌اولوژی مرده به قفس آهنین مردم تبدیل می‌شود و جای اینکه برنامه زندگی مردم باشد نقش دستگاه قدرت را به عهده می‌گیرد. اما در ایران این عنصر وجود ندارد و بیش از 90 درصد مردم ایران معقد به دین هستند و دین را برنامه زندگی خود می‌دانند.

سفارت آمریکا بسیار موثر بود
دکتر تاجیک در ادامه دلایل خود عنوان کرد، انقلاب‌های رنگین جایی اتفاق می‌افتد که در بین نخبگان و کسانی که بر سر قدرتند شقاق و تفرقه وجود داشته باشد؛ اما در نظام ما دو عنصر این شقاق را ناممکن می‌سازند، اول ولایت‌فقیه که وحدت‌بخش قوای سیاسی نخبگان جامعه است و دیگری مجمع تشخیص مصلحت نظام که به عنوان ابتکار و تدبیر ماندگار امام با حل اختلافات مانع از بروز تفرقه می‌شود.
دکتر تاجیک عامل مهم دیگر در بروز انقلاب رنگین را فعال بودن سفارت امریکا و موسسات و ان.جی.او.های غربی دانست و افزود سیطره سنگین شوروی و تحقیر دولت و فرهنگ این ملل سبب شد تا آنان به دنبال مفری برای رسیدن به آزادی خود را به دامان غرب بیاندازند و به فرهنگ آنان خوشامد بگویند. او افزود که جامعه ما فرهنگ و تمدن بیش از 6000 ساله دارد و ایرانی‌ها حتی آنان که خارج از ایران متولد شده‌اند به ملیت خود افتخار می‌کنند و هر گاه مورد هجوم خارجی قرار گرفته‌ایم، این ما بوده‌ایم که روی مهاجم اثر گذاشته و او را متحول کرده‌ایم. او به گفته آلبرایت استناد کرد که ایرانی مثل مخلوط آب-روغن هستند و اگر از بیرون تکان بخورند، یکی می‌شوند. 

توصیه به دانشجویان
استاد جامعه‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی در آخرین بخش این مصاحبه دانشجویان را مخاطب قرار داد و گفت ما در دوران صلح و منطق و گفت‌وگو زندگی می‌کنیم پس بدانید با اقدامات خشونت‌آمیز و رادیکال نمی‌توان به جایی رسید و باید در چارچوب قانون خواسته‌ها را دنبال کرد، حتی اگر به دنبال تغییر شرایط هستید باید با علم و آگاهی و روش علمی این کار را بکنید، نه اینکه با رفتار‌های احساسی و هیجان‌زده و عبور از قانون راه را برای حضور بیگانه هموار کنید. او افزود دانشجویان نباید پژواک صدای بیرون دانشگاه باشند و باید خود منشاء فکر و اندیشه شوند.

حاشیه‌ها
- حیدری برخلاف همیشه در صحبت‌های مهمان نمی‌دوید و مانند همیشه سعی نمی کرد به مهمان برای ادای توضیحات کمک کند. عنوان «کارشناس مسائل استراتژیک» برای تاجیک، باعث شد تا او مانند دانشجویی مودب در محضر استاد زانو بزند. 
- در طول برنامه بارها زیر نویس «محمدرضا تاجیک؛ مشاور دولت اصلاحات» نمایش داده شد.
- تاجیک اوراقی را همراه داشت که گویی با علم به سوالات، پیشاپیش پاسخ‌ها و مطالب را در ذهن دسته‌بندی کرده و خود کار مجری را هم بر عهده گرفته بود و حیدری نیز از این وضع رازی بود.
- بر خلاف مصاحبه‌های سایر بازداشت شدگان حوادث اخیر، تاجیک اشاره‌ای به حضورش در زندان و علت تحول فکریش نکرد.
- تاجیک بسیار اخمو، گرفته و با ابروانی گره خورده بود و جز در یکی دو مورد لبخند هم نزد. 
- شاید به علت پیشین، برنامه جو بسیار سنگینی داشت و گویی تاجیک پرده از رازی سربه مهر بر‌می‌داشت. 
- حیدری نسبت به وقت برنامه هیچ تذکری نداد و برنامه 1 ساعت و نیم به طول انجامید.