ابتدا باید درک درست و واقعی از شرایط موجود در جهان و در ارتباط با موضوع هسته‌ای کشورمان داشته باشیم. این به معنی تسیلم در برابر شرایط فعلی جهانی نیست بلکه درک درست کمک خواهد کرد که ما راه برون رفت از بحران را به درستی انتخاب کنیم و به دنبال راه‌های فرعی که به نا کجا آباد ختم می شود، نباشیم.
در گام بعدی باید بپذیریم که پرونده هسته‌ای ما سیاسی است. در این خصوص شاهدیم که حتی مقام‌های ایرانی نیز تاکید دارند طرف‌های غربی که اهداف هسته‌ای ایران را غیر صلح آمیز می‌دانند، رویکرد سیاسی به برنامه هسته‌ای ایران دارند و نه فنی. این تاکید به این معناست که حداقل رویکرد جهان نسبت به پرونده هسته‌ای کشورمان رویکردی سیاسی است. پس از پذیرش این نکته باید درک کنیم که راهکارهای یک مساله سیاسی نیز سیاسی هستند.
نمی‌توان امضای ای پی تی، همکاری با آژانس، اجرای تعهدات قانونی در چارچوب مقررات آژانس، نصب دوربین‌های در تاسیسات هسته‌ای، دعوت از بازرسان آژانس برای نظارت و مواردی از این دست را معیارهای به کار گیری راه حل‌های سیاسی در مساله هسته‌ای کشورمان بدانیم. این مسائل را مورد اطلاع طرف‌های مقابل بویژه آژانس نیز قرار دارد اما با علم به این رفتارها در نهایت شاهد صدور و انتشار قطع نامه‌های شورای امنیت، قطع نامه اخیر شورای حکام آژانس و گزارش جدید مدیر کل آژانس هستیم.
عدم توجه دولت نهم و دهم به این مساله و مدیریت غلط در سیاست خارجی شرایط را به جایی رسانده که روز به روز شاهد بدتر شدن اوضاع ایران در عرصه جهانی به بهانه فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان هستیم.
با درک این شرایط و درک سیاسی بودن راهکارهای حل و فصل وضعیت فعلی این نتیجه خودنمایی می کند که باید به مذاکرات هسته‌ای بازگردیم؛ البته مذاکره باید بدون پیش شرط باشد اما باید برای این نوع مذاکره بررسی شود که ایران با کدام کشورها به مذاکره بنشیند. همچنین اگر تهران تولید سوخت بیست درصدی را
آغاز کرده باید این راه را ادامه دهد و از این مسیر دست برندارد. تامین سوخت مورد نیاز راکتور تهران می تواند قدرت چانه زنی ما را در مذاکرات ارتقا دهد اما باید در ادامه این مسیر اطمینان کامل وجود داشته باشد که ایران می‌تواند به سوخت بیست درصدی به میزان لازم و مورد نیاز دست یابد و این فرایند تنها یک بلوف سیاسی نباشد.
مساله دیگر این است که باید در مدیریت پرونده هسته‌ای کشور تصمیمات جدی اتخاذ شود، برای این کار نیازمند دیپلماسی فعال چند بعدی هستیم چه در قبال آژانس، چه در مقابل گروه 1+5 و چه در ارتباط با همسایگان و کشورهای تاثیر گذار.
وضعیت دیپلماسی کشورمان اکنون مناسب نیست؛ در شورای عالی امنیت ملی ایران که مسئول پرونده هسته‌ای است با یک مقایسه میان حجم تحرکات و فعالیت‌های دیپلماتیک این شورا در زمان مدیریت آقایان روحانی، لاریجانی و اکنون جلیلی می‌توان دریافت که در دوران آقایان روحانی و لاریجانی رفت و آمدها و تحرکات دیپلماتیک در مساله هسته ای بسیار بالاتر از آن چیزی است که امروز شاهدیم. اکنون حتی سطح مذاکرات میان مقام های ایرانی و دیگر کشورهای دخیل در مذاکرات هسته‌ای نیز قابل قیاس با قبل نیست.
فاکتور دوم در چارچوب دیپلماسی ایران، وزارت امور خارجه است که مجری سیاست خارجی یک کشور است؛ میزان سفرهای مقام‌های این وزارت خانه در طول دوران کاری دولت نهم و اکنون در دولت دهم حداقل دو برابر این سفرها در دوران اصلاحات است اما تاثیر این سفرها شاید به یک دهم سفرهای دوران‌های قبل رسیده است. در همین راستا توسعه ارتباطات ایران با کشورهایی چون ونزوئلا نیز قابل اشاره است چراکه ارتباط با اینچنین کشورهایی تنها موجب افتخار برای آنهاست نه برای ایران. در واقع کشوری مانند ونزوئلا می‌تواند مدعی شود که دوستی تاثیرگذار در عرصه منطقه ای و جهانی به نام ایران دارد اما ما نمی‌توانیم مدعی شویم با ونزوئلایی دوست هستیم که بر سیاست جهانی تاثیرگذار است.
بر این اساس ناکارآمدی دیپلماسی ایران در سطح وزارت امور خارجه باید اصلاح شود. ما نیازمند دیپلمات‌های تاثیرگذار و خبره هستیم نه دیپلمات‌هایی که ابلاغ‌گر پیام‌های ما هستند. کار دیپلمات حل مسائل پیچیده و پیشبرد و دریافت امتیازات بر طبق اهداف و منافع ملی کشور است.
در نهایت باید بپذیریم که در دیپلماسی عمومی بسیار ضعیف هستیم؛ دیپلماسی عمومی کارکرد بالایی دارد و با ابزارهایی چون لابی‌های مختلف، اقناع افکار عمومی جهان، تاثیرگذاری بر گروه‌ها و فعالان ان جی او های جهانی(NGO) شناخته می شود. در این عرصه‌های ایران به کلی غایب است و این ضعف ما را نشان می‌دهد.
گام نهایی در مسیر برون رفت از بحران فعلی هسته‌ای کنار گذاشتن لفاظی های سیاسی و تبلیغاتی است. این اقدام تنها مصارف داخلی دارد و باعث افزایش فشارها بر ایران می‌شود. باید رویکرد ایران منطقی و مبتنی بر عقلانیت سیاسی و استفاده از کلیه ظرفیت‌های ملی برای پیشبرد هسته‌ای کشور باشد.
شرایط حساسی است و باید فارغ از گرایش‌های سیاسی در داخل کشور، همه نیروها بدنبال حل و فصل بحران و برون رفت از فضای فعلی باشیم، فضایی که ممکن است فشارهای سنگین‌تری برای کشورمان بدنبال داشته باشد.
سفیر سابق ایران در آفریقای جنوبی
نظر شما