زهرا شکیب‌مهر: دولت نهم بارها متهم شده که توجه و اعتقاد چندانی به تشکل‌های بخش خصوصی ندارد. اما این بار پس از انتشار حرف‌های محسن پرویز معاون فرهنگی صفارهرندی، سیل این انتقادات توسط قشر فرهنگی کشور، به سوی طبقه سوم ساختمان وزارت ارشاد جاری شد. گویا دکتر پرویز در این روزها که از در و دیوار جایزه ادبی می‌ریزد و به اسم تمام نویسندگان فقید کم‌کم داریم صاحب جشن و جایزه می‌شویم (از جلال آل‌احمد گرفته تا هوشنگ گلشیری) به جوایز بخش خصوصی انتقاداتی کرده که حال و روز روشنی ندارند. این حرف‌ها اما منتقدان جدی و فراوانی داشت. برای روشن شدن موضوع سری به دفتر پرویز زدیم تا درباره این موضوع کمی صریح تر و شفاف‌تر صحبت کنیم. ایشان همچنان بر موضع‌شان پا برجایند:
آقای دکتر، بازتاب صحبت‌های اخیرتان را شنیده‌اید؟
البته این مصاحبه برای مدتی پیش است. خبرنگاری سؤالی مطرح کرد که بعضی از جوایز بخش خصوصی می‌گویند مساعدتی و مکانی برای اهدای جوایزشان در اختیارشان گذاشته نشده است و بنده هم پاسخ گفتم.
یعنی اگر درخواست می‌کردند مساعدت می‌شده؟
اگر چنین درخواستی برای ما مطرح شود ما طبیعتاً یک چیزهایی از آن افراد می‌خواهیم که تصمیم‌گیری کنیم. اول این‌که باید بدانیم که باید مساعدتی بکنیم یا نه. دوم این‌که ما که مکانی در اختیارمان نیست. ما که خودمان جایی نداریم. همین دو طبقه است با اتاق‌های تو در تو و فضای چندانی در اختیارمان نیست. خودمان هم برای برگزاری مراسم‌هایمان از جاهای دیگر، مکان دریافت می‌کنیم. ما از جوایز خصوصی که ضوابط مشخصی دارند و آن را اعلام می‌کنند و همچنین سمت و سویشان به سمت خدمت به مردم است نه در خدمت بیگانگان، قطعاً حمایت می‌کنیم. استقبال و کمک می‌کنیم که برگزار شوند و علاقه‌مندیم که این جوایز گسترش پیدا کند.
چه طور تشخیص می‌دهید که سمت و سویشان خدمت به مردم است و نه به بیگانگان؟
وقتی مجموعه‌ای خیلی راحت و شفاف ضوابط‌اش را در انتخاب اعلام کند و ملاک‌های ارزش‌یابی‌اش را بگوید، کلیه آماری که در کشور منتشر می‌شود را ارزیابی می‌کند، نه این‌که دایره را آن‌قدر تنگ کند که از صدها اثر به دوازده یا بیست یا تعداد محدودی اثر برسد و بقیه را کنار بگذارد. بعد هم بعضی‌ها بیشتر از این‌که به خود جایزه اهمیت بدهند و به ادبیات کمک کنند، هدفشان این است که بیایند و از این موضع استفاده کنند و خوراک تبلیغاتی برای بیگانگان فراهم کنند. طبیعی است که این‌ها با هم فرق می‌کنند. موضع کلان دولت حمایت از جوایزی است که توسط بخش خصوصی به شکل کارشناسی شده و نه با اهداف سیاسی و نه با اهدافی در خدمت بیگانگان و نظایر اعطا می‌شود.
مثلًا دولت از کدام جایزه بخش خصوصی حمایت کرده؟
مثلاً جایزه داستانی حبیب غنی‌پور که قدمتی هم دارد، در دوسال اخیر از ما کمک خواسته است و ما هم کمک کرده‌ایم. ضوابطش هم کاملاً مشخص است. نه در داوری مداخله کرده‌ایم و نه در رأی داوران.
منظورتان از این‌که بعضی‌ها تعداد کمی اثر را مد نظر قرار می‌دهند چیست؟
در همان مقطع زمانی یادم هست یکی از جوایز اعلام کرده بود که با توجه به این‌که فقط 19 کتاب داستان در سال گذشته منتشر شده یا 19 کتاب داستان قرار بوده مورد داوری قرار بگیرد این 19 تا در آن حد و اندازه نیست که ما بخواهیم جایزه بدهیم. من چون می‌دانم که صدها کتاب منتشر شده است، نتیجه می‌گیرم که این‌ها در واقع یک دایره تنگی قرار داده‌اند و می‌خواهند 19 کتاب در این دایره تنگ بگنجد و می‌گویند این‌ها هم حد و ارزشش را ندارد. خوب بیایند و ضوابط و قواعد را شفاف بگویند.
اما گویا شما کلاً جوایز بخش خصوصی را زیر سؤال بردید؟
در ادامه صحبت مسائلی مطرح شد که من عرض کردم آیا اساساً تصورتان این است که ما جایزه خصوصی به معنای واقعی کلمه داریم؟ این مطرح شد که بعضی‌ها می‌گویند به خاطر مشکلات این طوری قادر به برگزاری جایزه‌شان نیستند. من عرض کردم به نظرم می‌آید که یک بهانه‌جویی دارد صورت می‌گیرد. بعضی از جوایزی که حسب ظاهر جایزه خصوصی بوده‌اند در دوره‌های گذشته با بهره‌مندی از بودجه‌های عمومی برگزار می‌شده‌اند، منتها چون این بهره‌مندی به صورت سری و محرمانه صورت می‌گرفته و جایی اعلام نمی‌شده و همین طور علاقه‌مند بودند که این اعلام رسمی صورت نگیرد، حالا که از آن جاهای محرمانه و سری بی‌بهره شده‌اند و نمی‌خواند جایزه‌شان را برگزار کنند، بهانه‌های دیگری را وسط می‌آورند. در کنار همه این‌ها به این نکته هم توجه داشته باشیم که مثلاً جایزه کتاب سال به عنوان جایزه دولتی مطرح می‌شود، اما نقش دولت فقط کمک به اجراست. اگر نه داوران کتاب سال چیزی نزدیک به 400 نفر از اساتید دانشگاه و افراد کارشناس در حوزه‌های مختلف هستند. کارکنان دولت که نیستند. دولت هم برایشان ضابطه تعیین نمی‌کند. خودشان می‌نشینند و ضوابط را تعیین می‌کنند و اعلام می‌کنند و بعد هم ابلاغ می‌شود. همه چیز کارشناسی است. یعنی همین جایزه هم وابسته به دولت نیست و همه کارهایش توسط بخش خصوصی اداره می‌شود. اساساً به نظر بنده در عرصه فرهنگ نباید به این شکل دولتی و غیر دولتی کنیم.
نظر شما