واقع نمایی علم تاریخ چه اندازه است؟ علم تاریخ تا چه اندازه آلت فعل قرار می گیرد؟ آیا راهی برای برون رفت از آن وجود دارد؟‌ اینها پرسشهایی است که همچنان مبهم و بی پاسخ است.

 

داستان مطرح کردن کورش از زمانی که مورخان اروپایی و بیشتر مستشرقان یهودی به خاطر ماجراهای بابل و نقش کورش در آزاد سازی یهودیان آن را مطرح کردند، تا دوره‌ای که پهلوی به خاطر توجیه روابط خود با صهیونیست‌ها و به رسمیت شناختن اسرائیل از یک طرف و درست کردن تاریخ موهوم برای شاهنشاهی خود از طرف دیگر وارد این میدان شد، وامروز که ماجرا از سمت و سوی دیگری آغاز شده است، یک پرسش را برای بنده به عنوان کسی که نزدیک سی سال است با تاریخ گلاویزم ، پدید آورده و آن این که واقعا ما مورخ هستیم یا ابزاری برای تحقق و توجیه خواسته‌های دیگران؟ آیا هر زمانی که سیاستمداری اراده کرد تا مقطعی از تاریخ را برای خود پشتوانه کند، ما باید در آن زمینه تحقیق کنیم، و حق و باطل را ـ اگر قابل دسترسی باشد ـ به هم ببافیم تا توجیهی برای آنان دست و پا کنیم؟

اخیرا دوستم سید فرید قاسمی را که متخصص اول در تاریخ مطبوعات است دیدم. ناامید از کشف واقعیت در این عرصه و این که تأکید می کرد که اساسا «تاریخ» معکوس «خیرات» یعنی عبارت از شرور است. اگر کلمه تاریخ را بر عکس بخوانید، خیرات می شود و بدین ترتیب تاریخ چیزی جز شر نیست. استدلالش این بود، امروزه روز که من از وضع و حال و پشت صحنه برخی از مطبوعات آگاهم، و می‌دانم که وقتی راجع به فلان مطبوعه قدیم سخن می گویم آگاهی از پشت صحنه آن ندارم، چرا باید عمر خود را صرف چیزی بکنم که مطمئن هستم واقعیت آن بر من آشکار نیست. به ظاهر تصور می‌کنم همه چیز را می‌دانم اما فی الواقع، بخش عمده ماجرا، پنهان و دور از چشم من است. فرید این روزها دوباره هوس کرده بود تا مثل روزهای آغاز نوجوانی که در قم بود، زمانی که عاشق هاشمی نژاد بود و در سنین کم برای او اولین یادنامه را درآورد، به سراغ تحقیقات دینی برود و فرصتی خلوت برای بازبینی آراء و افکار دینی خود و شاید تجربه عملی و اخلاقی در این زمینه به دست آورد.

امشب (جمعه شب 2 مهر 1389)‌میان دو نماز مغرب و عشاء، روزنامه جشن شاهنشاهی ایران را که مدتی قبل یکی از نهادها به کتابخانه مجلس اهداء‌ کرده و کنارم بود، باز کرده، می‌خواندم. این روزنامه در سال 1350 به عنوان روزشمار جشن‌های شاهنشاهی انتشار یافته و از ماهها پیش از جشن تا روزهای جشن و پس از آن را پوشش خبری می‌داد. رویش نوشته است که تیراژ آن به اندازه تمامی روزنامه‌های کشور است و همراه آنها انتشار می‌یابد.

به مورخانی نگاه کردم که تئوریسین آن جشنها بودند و در این مجموعه مقاله داشتند. نام خیلی ها را دیدم که برخی سر در نقاب خاک کشیده‌اند و برخی همچنان به تئوری سازی می‌پردازند. حقیقت بار دیگر این پرسش برایم مطرح شد که آیا ما جماعت مورخان ـ که بنده کوچکترین هستم ـ  چه رسالتی داریم؟‌ نکند غافلیم و هر زمان در پی توجیه امری و دستوری.

در این فکر ها بودم و ورق می زدم که چشمم به نام خسرو معتضد افتاد. دوست نادیده مورخی که شبهای متوالی ایشان را در سیما می ‌بینیم و از داستانهایی که می‌گوید و بسیار شیرین نقل می کند بهره مند می‌شویم. دیدم چندین سلسله مقاله در آن روزنامه جشن شاهنشاهی دارد. مقدمه یکی از آنها را می‌آورم (البته با عرض پوزش از ایشان و این که این سرنوشت نه ایشان که غالب مورخان روزگاران است):

گفتاری در باب مفهوم «شاه» و رابطه آن با توده ملت

تأثیر گذاری شاهنشاهان هخامنشی در یکپارچگی و عظمت قوم ایرانی (روزناه جشن شاهنشاهی ایران، شماره 34، چهارشنبه دهم شهریور ماه 1350)

نویسنده خسرو معتضد

چندی پیش شاهنشاه آریامهر در طی مصاحبه‌ای با یکی از روزنامه نگاران خارجی اشاره فرمودند که: کلمه شاه جاذبه سحرآمیزی در قاموس ایرانی دارد و بسیاری از مسائل و مشکلات در برابر نفوذ معنوی این کلمه از میان می‌رود».

نظر به این که اشاره موشکافانه و دقیق شاهنشاه آریامهر به جاذبه سحرآمیز کلمه شاه شاه مفاهیم و معانی شگرف و مهمی در بر دارد در اینجا ضمن بررسی و تحقیق پیرامون تأثیر گذاری شاهنشاهان بر موقعیت و اتحاد پیروزی و عظمت ملت ایران به تفصیل در این باب سخن می‌گوییم

پیمان وفاداری و هم بستگی میان شاهنشاهان و توده ایرانی از قدیم ترین دوران های تاریخی به طور ضمنی و قلبی به امضاء‌رسیده است و با خون و شرف ایرانیان عجین گشته است...

حدس بزنید دنبال این عبارت چه مطالبی آمده است.

بنده ایرادم به آقای معتضد عزیز و دوست داشتنی نیست، به سیما هم اعتراضی ندارم، بلکه اصل ایرادم به علم تاریخ است که آلت فعل شده و این اشکال نه از سر بی تعهدی است که گاه به اسم تعهد این کارها صورت می‌گیرد، بلکه از سر نامردی این علم است که بی دلیل خود را راهنمای تمام عیار سیاست و جو سازی تبلیغاتی برای مقاصد منظوره کرده و شماری مورخ را هم که دنبال یک لقمه نان هستند در خدمت خود درآورده است.

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 94923

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
2 + 6 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 34
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بدون نام IR ۱۹:۰۳ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۲
    10 0
    بسيار دقيق و بجا به اين موضوع حاد مبتلا به اشاره داشتند. اهل نظر يقينا منظور را دريافته اند.
  • بدون نام IR ۱۹:۳۵ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۲
    5 1
    بی رحمانه تحلیلی بود
  • بدون نام IR ۱۹:۳۸ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۲
    5 0
    جالب بود. من در وبلاگم بهش ارجاع دادم.
  • م. ک IR ۲۰:۴۱ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۲
    0 0
    اگر در تعریف تاریخ به عنوان یک علم مورخ را در نظر داشته باشیم هرگز تاریخ را از نسبیت خالی نمی بینیم.نسبیتی که برخاسته از خطاها و نانوشته های خواسته و نا خواسته مورخ است. مطلب آمده جدا از آنکه خواننده بویژه تاریخ پژوه را به فکر وا می دارد تا هرگز اسیر کژ اندیشی نشود ولی او را وامی دارد تا به جایگاه والای تاریخ بیشتر توجه کند و با جدیت بیشتر به جستجوی حقیقت بپردازد.
  • بدون نام IR ۲۳:۳۲ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۲
    2 0
    آفرین بر این ریزبینی، جسارت در بیان و انتقاد به جا. بنده فکر می کنم انتقادی از علم تاریخ در میان نیست، اگر هم باشد چنین ایراداتی بر تمامی علوم انسانی وارد است. حتی غیر انسانی به گونه هایی دیگر. انتقاد دقیقا از اشخاص است
  • بدون نام IR ۰۴:۲۳ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    2 0
    حق این مورخ همین بود.
  • بیکارالدوله IR ۰۸:۱۶ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    5 0
    ایشان درآن زمان جوان وجاهل(به معنی کم اطلاع)بودندحال باتوجه ب هگذر زمان متحول شده به اعتقادات جدیدی رسیده اند والبته ما نیز از این تحول فکری وایدئولژیک ایشان بهره می بریم وروح مصدق و... رادران دنیا میازاریم . تا اینجای کار ایرادی ندارد ولی تحلیل های ایشان را نباید ملاک جهت گیری وبه تبع آن تصمیم گیری هاقراردهیم چون بابت تحلیل مزد گرفتن اعتبار تحلیل را از بین برده وبکار گیری آن برای دولت مردان خطر ناک است و دست دوستان را از کمک به ما کوتاه کرده ودست دشمنان را باز می گذارد.
  • بدون نام IR ۰۹:۲۱ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    3 2
    باید دید که ایا اقای جعفریان هم به این بلا گرفتار هستند یا نه؟
  • محسن IR ۰۹:۲۳ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    1 0
    نمیدانم از سر کینه با آقای معتضد بود یا واقعا حرف دل شما همینی هست که گفتید. در هر صورت روشنگر بود
  • حسین IR ۱۱:۳۱ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    1 0
    آقا ، بی نظیر بود. دستتان درد نکند
  • هادی نژاد IR ۱۳:۴۹ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    2 0
    جانا سخن از زبان ما می گویی
  • فرخی IR ۱۳:۵۰ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    2 0
    این که می گویند تاریخ خودش عبرت است واقعا درست است. همین آقای معتضد نشانه اثباتش
  • IR ۱۳:۵۱ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    1 0
    از آقای جعفریان به عنوان یک محقق انتظار دارم در این زمینه ها باز هم بنویسند
  • بدون نام IR ۱۳:۵۶ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    0 0
    حبذا
  • بدون نام IR ۱۳:۵۸ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    1 0
    درود بر این تیزبینی
  • بدون نام IR ۱۴:۲۵ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    1 0
    با آقای جعفزیان موافقم
  • سید IR ۱۵:۲۷ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    0 2
    میزان حال فعلی افراد است و بس!
  • بهرامی IR ۱۶:۴۸ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    0 1
    نگاه تان ضد تاریخ است یا ضد مورخ؟
  • ALIREZA IR ۱۷:۴۵ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    1 0
    الحق زیبا گفتی.اجرت با خدا
  • محمد IR ۱۹:۱۱ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۳
    0 1
    همانطور که هیچ کس به غیر از انیا، و اولیا الهی معصوم نیستند، و در تاریخ حیات خود هم خوب و هم بد رفتار می کنند تاریخ هم بر همین اساس شکل می گیرد. آیندگان هم از هر بخش از این وجوه مثبت و یا منفی که نیاز داشته باشند جهت توجیه یا تقویت نظر یا اندیشه خود استفاده می کند. همه چیز و همه کس در کذر زمان تغییر میکند و ملاک ارزیابی در مورد افراد وضعیت اندیشه و اعتقادو عمل فعلی انسانهاست.
  • بدون نام IR ۰۱:۴۰ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۴
    2 7
    آقای معتضد داستان نمی گویند برگ هایی از تاریخ را می گویند به ان اخلاقی که دایم از آن دم می زنید تا حدی پای بند باشید . آقای جهفریان و سعی کنید امروز مدح دیگران را نکنید تا فردا اجازه زندگی کردن و نفس کشیدن را به زعم خودتان داشته باشید و آیا شما واقعیت تاریخ رامی گوئید؟
  • بدون نام IR ۰۳:۴۴ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۴
    3 0
    با سلام شاید بدانید شاید ندانید که البته اکثرا نمیدانید که آقای معتضد برای تعریف این وقایع چقدر دستمزد دریافت میفرمایند که اگر میدانستید که سیمای محترم چه مبلغی را مفت کالذی به ایشان پرداخت میفرمایند آن وقت صد چندان آه از نهادتان بر می آمد.اگر علاقه مند بودید از رسانه محترم پیگیری فرمائید تا مستندا مستحضر شوید.
  • بدون نام IR ۰۶:۲۹ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۴
    3 0
    از اول هم از این آقا خوشم نمی آمد.براستی با کینه و بغض نسبت به شخصیت های تاریخی صحبت کردن کار یک مورخ است؟؟؟؟
  • بدون نام IR ۰۶:۴۶ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۴
    1 0
    بهتر بود نويسنده مقاله تفكرات خود را باكمي جرات بيان مي كردندو از جاعلان تاريخ و استفاده سياسي از تاريخ مي ناليدند و نه از تاريخ چرا كه تاريخ معلم انسانهاست و جاعلان تاريخ و سياست بازان چهره پليد خود را در آن ثبت ميكنند.
  • بدون نام IR ۰۷:۲۷ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۴
    3 0
    از آتشی بودنش معلوم بود یه ریگی توکفشش است
  • مهدي IR ۱۰:۰۶ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۵
    3 0
    به اعتقاد من جناب معتذ از نسل مرخين حكومتي هستند كه البته به فراخور زمان ميتوانند در خدمت هر ايدئولوژي باشند ،گاهي درخدمت ناسيوناليسم افراطي پهلوي و گاهي مروخ تاريخ درخشان اسلام گراها.وصف مورخ ايدئولوژيك كاملا بر قامت ايشان صدق دارد.
  • بدون نام IR ۱۰:۰۹ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۵
    3 0
    وقتی در باره رضاشاه ظالم حتی یک کلمه هم از آن همه سازندگی اشاره ای نکرد شک کردم
  • معلم بازنشسته زیرخط فقر IR ۰۴:۲۵ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۷
    2 0
    اگرآقای رسول جعفریان اسامی شورای فلسفه دربارراکه زیرنظر فرح پهلوی فعالیت می کردند معرفی می کرد بعضی هاشاخ درمی آوردند که چه کسانی عضواین گروه بودند.حتما آقای جعفریان به این اسناد دسترسی دارند اول انقلاب قراربود لیست ساواکی ها افشا شود چه شد؟ آقای جعفریان یک گوشه چشمی به اسناد بیندازند.
  • حسين IR ۰۷:۳۱ - ۱۳۸۹/۰۷/۰۷
    3 0
    14سالم بود كتابي خواندم از خاطرات سفيرناپلئون در دربارفتحعلي شاه كه بخشي از آن در مورد خصوصيات ذاتي ايرانيان است كه در كمتر جائي ديده يا اصلا نديده است : - زبانشان با دلشان يكي نيست - نان را به نرخ روز مي خورند - باكمترين هزينه دنبال بالاترين سود هستند آقايان امثال معتضدين شامل موارد بالا ميشوند؟؟؟؟
  • بدون نام IR ۱۵:۳۴ - ۱۳۸۹/۰۷/۱۵
    3 0
    من همیشه با خودم فکر میکردم یعنی شاه ورضاشاه هیچ کاره مثبتی انجام ندادن چون همیشه این اقا درسیما از کارهای بد اینا میگفت حالا الان میفهمم چرا. اقای جعفریان یک دنیا متشکرم.
  • بدون نام IR ۱۹:۵۲ - ۱۳۸۹/۰۷/۲۴
    0 8
    آقای معتضد ما که شما را قبول داریم ، حالا هر کی هر چی می خواهد بگوید. موفق باشید.
  • بدون نام GB ۲۱:۲۸ - ۱۳۸۹/۰۷/۲۴
    2 0
    به هر صورت آقای معتضد از آقای احمدی نژاد که یک روز تمام تمدن ایران رو نفی میکنه و یک روز چفیه به گردش کوروش می ندازه ایرانو کشوری متمدن می دونه بالاتر نیست.
  • history IR ۱۰:۰۹ - ۱۳۸۹/۰۸/۰۲
    0 1
    با نظر بیکارالدوله موافقم.
  • بدون نام IR ۱۰:۱۶ - ۱۳۸۹/۱۱/۲۰
    2 0
    اقای معتضد قصه گوست نه تاریخ دان