اعظم محبی: وقتی که ترکیه برای حل اختلاف فلسطین و اسرائیل و میانجیگری میان رهبران فتح و حماس پیشقدم می‌شود و از سویی بیشتر از دیگر کشورهای مسلمان نسبت به حوادث ایالت مسلمان‌نشین سین‌جیانگ چین واکنش نشان می‌دهد و از جانب دیگر برای بررسی مسائل عراق در جلسه‌ای با این کشور و آمریکا شرکت می‌کند، این احتمال را قوت می‌بخشد که این کشور در تلاش برای به دست آوردن نقش جدیدی در تحولات منطقه و میان مسلمانان است.
این کشور که در حال تجربه حکومت مسلمان و مدرن است، در حالی نزدیکی و دوستی خود با آمریکا و پشتیبانی اتحادیه اروپا را به رخ قدرت‌های قدیمی منطقه می‌کشد که به تحلیل کارشناسان آمریکا امروز در مسائل خاورمیانه گرفتار شده است و برای خروج از این بحران‌های پیش‌آمده درصدد ایجاد شبکه ارتباطی جدید است.
اینکه ترکیه امروز به عنوان گزینه مهم منطقه برای آمریکا نقش بازی می‌کند چند نکته را دربرمی‌گیرد، اول اینکه آمریکا در نظر دارد نفوذ ایران در منطقه و به خصوص در میان کشورهایی که جمعیت شیعه و تأثیرگذار دارند و همسایگانش را به چالش بکشد و دوم اینکه از رهبری و پیشتازی عربستان میان کشورهای مسلمان ناامید و ناراضی است، هرچند که هنوز هم برای آنچه که صلح خاورمیانه تعبیر می‌کند به عربستان سعودی نقش می‌دهد و برای خروج از بحران مالی روی سعودی‌ها حساب می‌کند.
نقش‌آفرینی عربستان و ترکیه در شبکه ارتباطات جدید آمریکا در حالی تقویت می‌شود که هنوز ایران و آمریکا مذاکرات خود را شروع نکرده‌اند هرچند که هر دو کشور در مواضعی آمادگی خود را برای مذاکرات اعلام کردند.
اسدالله اطهری، کارشناس مسائل خاورمیانه این نظر را که آمریکا کمک فراوانی به ترکیه برای نفوذ بیشتر در منطقه و مقاومت با ایران کرده است را رد می‌کند و معتقد است آمریکا به عنوان یک بازیگر سیاسی از ترکیه به عنوان یک بازیگر مناسب و خوب در جهت منافعش استفاده می‌کند.
وی معتقد است ترکیه امروز کشوری است که توانسته ارتباطات سیاسی خوبی در سطح بین‌الملل داشته باشد و حکومت مسلمان و محافظه‌کار آن این کشور را به قدرت هفدهم اقتصاد جهانی رسانده است و طبیعی است که برای مشارکت‌های استراتژیک با قدرت‌های جهانی گزینه خوبی باشد.
این کارشناس همچنین با اشاره به نقش ترکیه در ترانزیت انرژی منطقه و جای گرفتن در میان 20 کشور صنعتی جهان افزود: امروز ترکیه دارای امتیازاتی است که ایران حق و ظرفیت آن را داشته که دارای آن باشد.
اطهری با تأکید بر جایگاه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ترکیه در منطقه گفت: ترکیه امروز به عنوان کشوری که به دنبال ثبات سیاسی و امنیتی است، بازیگر مثبتی در صلح و آرامش منطقه است و اینگونه معرفی می‌شود که جهت به هم زدن نظم منطقه حرکت نمی‌کند، بنابراین طبیعی است که مورد توجه قدرت‌های دیگر قرار بگیرد.
اما اینکه چرا ترکیه زمانی در دست دولتمردان سکولار چندان مورد حمایت و توجه اتحادیه اروپا و آمریکا قرار نداشت و امروز ترکیه‌ای با حاکمیت دولتمردان مسلمان از حمایت این قدرت‌ها برخوردار است به نظر دکتر علی خرم، کارشناس استراتژیک به موفقیت حاکمان مسلمان این کشور در ارتباطات بین‌المللی برمیگردد.
وی معتقد است حاکمان سکولار ترکیه به اتحادیه اروپا چشم امید داشتند و برای پیوستن به این اتحادیه تلاش فراوان کردند و از سویی دیگر توجه کمی به کشورهای مسلمان همسایه خود نشان می‌دادند و در مجموع توفیق کمی در
به دست آوردن امتیازات بین‌المللی داشتند.
این کارشناس همچنین معتقد است وقتی مسلمانان حکومت ترکیه را به دست گرفتند این کشور از پیوستن به اتحادیه اروپا ناامید شده بود بنابراین نگاه خود را به سمت کشورهای مسلمان عوض کرد در حالی که موفقیت‌های سیاسی و اقتصادی‌ای که به دست آورد مورد توجه غربی‌ها نیز قرار گرفت. خرم با اشاره به حمایت اتحادیه اروپا از حزب عدالت و توسعه در جریان تهدید نظامیان ترکیه در سرنگونی این حزب گفت: ترکیه امروز توانسته با یک دست اسلام و با یک دست دیگر حمایت غرب را نگه دارد و این امتیاز مهمی است.
این نکته که آیا ترکیه می‌تواند رقیب جدی ایران در فرصت‌های سیاسی و اقتصادی باشد به نظر دکتر علی خرم به چگونگی استفاده از پتانسیل‌ها و فرصت‌های هر دو کشور برمیگردد. وی معتقد است ترکیه‌ای که روزی کشور ایدئولوژیک و به دنبال شعار‌های اساسی بود امروز به جهت برنامه‌ریزی و استفاده از فرصت‌ها و پتانسیل‌هایش حرکت کرده است و مسلماً می‌تواند برای ایران رقیبی جدی باشد.
سفیر سابق و نماینده پیشین ایران در وین با تأکید بر توجه به فرصت‌های بین‌المللی، شرکت نکردن ایران در اجلاس‌های مهم بین‌المللی را از جمله سیاست‌های اشتباه دولت خواند و گفت: ایران باید در جهان نقش بازی کند تا به عنوان بازیگر معرفی شود.
بنابر نظر علی خرم توفیقات و دستاورد‌های سیاست خارجی باید از یک واقعه و حادثه به شکل یک روند تبدیل شود تا ادامه پیدا کند.
تأثیر‌گذاری در حکومت‌های افغانستان و عراق پس از جنگ‌های دو کشور از جمله نکات مثبت سیاست خارجی دولت اصلاحات نام برده می‌شود اما این که آیا براساس نظر دکتر خرم این سیاست‌ها توانسته از یک واقعه به شکل روند ادامه پیدا کند یا نه و این که آیا در این دو کشور همسایه که امروز پای رقابت ترکیه به یکی از آنها باز شده است ایران چقدر تأثیرگذار است به عملکرد و سیاستگذاری دولت نهم برمیگردد.
لزوم به وجود آمدن یک روند از سیاست‌های مثبت گذشته زمانی اهمیت خود را نشان می‌دهد که به یاد بیاوریم قبل از نقش‌آفرینی‌های ترکیه، ایران به عنوان بازیگر مهم و تأثیرگذار منطقه برای مذاکرات و جلسات حل مسائل عراق، لبنان، فلسطین و افغانستان دعوت می‌شد.
نظر شما