رایزنی و تبادل نظر در خصوص آخرین تحولات روابط دو جانبه و مهمترین مسائل منطقه‌ای و بین المللی هدف اصلی این سفر اعلام شده است. سفر دکتر ظریف به دو کشور همسایه ایران در قفقاز در مقطع فعلی از ابعاد زیر حائز اهمیت بوده و می تواند مورد توجه قرار گیرد.
1- چند ماه از جنگ ارمنستان و جمهوری آذربایجان که نهایتا به موافقتنامه آتش بس در مسکو منتهی شد، سپری شده اما کماکان اختلافات دوکشور رو به تزاید است. ارمنستان، جمهوری آذربایجان را متهم به تلاش برای ملحق کردن مرز زنگزور به کشورخود کرده و گفته است نظامیان آذربایجان، عملاً به دنبال تغییر مرزهای جغرافیایی و نقض تمامیت ارضی ارمنستان هستند.
نیکول پاشینیان به عنوان «کفیل نخست وزیر ارمنستان»، اعتراض خود را به شکل تلفنی و همچنین به صورت ارسال نامه، به اطلاع برخی از کشورها رسانده و تهدید کرده که موضوع را در سازمان پیمان امنیت جمعی که یک نهاد امنیتی بین المللی است، مطرح می کند. آمریکا و اتحادیه اروپا در جانبداری تلویحی از ارمنستان از دو کشور خواسته اند که با خویشتنداری، اختلافات خود را از طریق مذاکره حل کنند. روسیه نیز اعلام کرده که مقامات مسکو در تماس دائمی با هر دو طرف آذربایجانی و ارمنستانی هستند و تمامی تلاش خود برای کاهش وخامت اوضاع انجام خواهند داد. در عین الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان در تماس تلفنی با همتای قزاقستانی خود اعلام کرد که اوضاع آنگونه که ارمنستان توصیف می کند نیست و دو کشور در حال مذاکره برای مشخص شدن خطوط مرزی هستند و هیچ درگیری نظامی در مرزها رخ نداده است.
به عقیده علی‌اف، مراجعه دولت ارمنستان به سازمان پیمان امنیت جمعی برای بین‌المللی کردن موضوع بوده و اقدامی بی نتیجه است. جمهوری اسلامی ایران با حساسیت و دقت، تحولات هفته های اخیر در مرزهای دو کشور همسایه را دنبال می‌کند و برای کمک به حل و فصل مسالمت آمیز این اختلافات ابراز آمادگی کرده است. در عین حال موضع اصولی ایران حمایت از تمامیت ارضی کشورهای همسایه و مخالفت با تغییر مرزهای رسمی جغرافیایی است. بر اساس این موضع اصولی، ایران قاطعانه از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان دفاع و با تجزیه این کشور مخالفت کرده است. علت اصلی جنگ در قفقاز موضوع قره باغ بوده و توافق آتش بس در مسکو نیز برای حل موضوع قره باغ منعقد شده است. طرح مسائل دیگری از جمله تغییر مرزهای ارمنستان و الحاق زنگزور به جمهوری آذربایجان، اگر حقیقت داشته باشد، کمکی به حل مشکل قره باغ نکرده و موضوع را پیچیده خواهد ساخت. ممکن است کسانی در جمهوری آذربایجان با توجه به دست برتر باکو در جنگ و برای تامین نظر ترکیه، علاقمند به الحاق منطقه ارمنی زنگزور به آذربایجان باشند. این دوستان باید بدانند که طرح این موضوع قطعا موجب تاخیر در حل مسئله قره باغ و بازگرداندن آن به آذربایجان خواهد شد. ترکیه دوست سنتی جمهوری آذربایجان و دشمن دیرینه ارمنستان است و طبعا تامین منافع خود را دنبال می کند. طرح هرگونه مسئله جدید در کنار موضوع قره باغ، می تواند پای آمریکا و اتحادیه اروپا که هردو از مخالفین ترکیه هستند را به منطقه باز کند و این اتفاق نیز حل مشکل قره باغ را دشوار و قدرت چانه زنی ارمنستان را تقویت خواهد کرد.
2- جمهوری آذربایجان به دلیل برتری در میدان و تامین نظرات در موافقتنامه مسکو، در ابعاد نظامی و سیاسی دست برتر را دارد. برای تثبیت این برتری، تسریع در بازسازی هفت منطقه آزاد شده در جنگ قره باغ حائز اهمیت است. تمرکز آذربایجان بر این موضوع نه تنها موجب تقویت آرامش و امنیت در مناطق همجوار قره باغ شده بلکه در حل نهایی مسئله قره باغ در چارچوب تمامیت ارضی آذربایجان، موثر خواهد بود. کشورهای دوست آذربایجان از جمله جمهوری اسلامی ایران می توانند بطور دوجانبه یا چندجانبه در بازسازی مناطق آزاد شده آذربایجان نقش داشته باشند و در کنار توسعه همکاری های اقتصادی در تثبیت صلح و ثبات در قفقاز جنوبی نیز نقش ایفا کنند. قطعا تثبیت صلح و امنیت در قفقاز به نفع جمهوری ارمنستان هم خواهد بود و این کشور که سالها به دلیل مناقشه قره باغ با مشکلات اقتصادی مواجه بوده را در مسیر پیشرفت اقتصادی و همکار بیشتر با کشورهای منطقه حتی جمهوری آذربایجان قرار خواهد داد.
3- در ماههای اخیر بخصوص پس از مواضع قاطعانه و عادلانه ایران در جنگ قره باغ، تهران و باکو در مسیر پیشرفت فزاینده روابط قرار گرفته و تبادل هیات های متقابل و برگزاری کمیسیون مشترک اقتصادی دلیل این پیشرفت است. در این مقطع برخی از عوامل رسانه ای بخصوص از سوی رژیم صهیونیستی با انتشار اخبار و گزارشاتی سعی در تخریب روابط دوستانه تهران و باکو داشته اند. گاهی برخی صاحبان نظر وتریبون، بخصوص در فضای مجازی نیز در مسیر این بازی قرار گرفته و در زمین دشمن روابط، بازی کرده اند. مسئولین دو کشور و بخصوص رسانه های رسمی می توانند با شناخت ترفندهای رسانه ای دشمن، نقش سازنده ای در خنثی سازی ترفندهای مخرب آنها ایفا کرده و با انتشار اخبار واقعی از ایجاد سوء تفاهمات جلوگیری نمایند. مناسب است مدیریت این روند در دستورکار دوکشور در جریان سفر وزیر امورخارجه کشورمان به باکو قرار گیرد.
در مجموع سفر دکتر ظریف به دوکشور دوست یعنی جمهوری های آذربایجان و ارمنستان می تواند تقویت کننده سیاست همسایگی جمهوری اسلامی ایران باشد و باید آن را به فال نیک گرفت.
نظر شما