*حسام الدین واعظ زاده
جنبش عدم تعهد پتانسیلهای ارزشمندی دارد که ایران بایستی در مدت سه سال ریاستش، آنها را با یک دیپلماسی فعال به فعلیت برساند. برای این منظور بایستی از هرگونه اقدامات شعاری و کلیشه ای که امیدی به آنها برای تحول وضع موجود نیست پرهیز کرد. این جنبش تا زمانی که از لحاظ ساختاری به شکل سازمان دائمی بین المللی تبدیل نشده، نباید از آن انتظارات زیادی در دگرگونی و تاثیرگذاری بر مناسبات بین المللی داشت. این دیدگاه که این جنبش باید تلاش کند یک کرسی در شورای امنیت داشته باشد یا تلاش کند تعداد اعضای شورای امنیت را افزایش دهد، در واقع ایده ای برای سرگرم شدن و فرصت سوزی است. در عالم واقع، ازآنجا که فلسفه تشکیل شورای امنیت سازمان ملل بر اساس اهرم قدرت نظامی و "خود انتخابی" پیروزمندان جنگ جهانی دوم تشکیل شده، پنج قدرت مسلط بر این سازمان هیچگاه حاضر نیستند قدرت خود را با اعضای بیشتری تقسیم کنند. اگر هم این مسئله در آینده ای دور اتفاق بیفتد، بنظر نمی رسد در آن زمان تحول اساسی در روند تصمیم گیری سازمان ملل صورت گیرد: از جمله اینکه چه تضمینی وجود دارد که اعضای الحاقی(که البته بایستی با رضایت اعضای کنونی شورای امنیت انتخاب شوند)، همچنان ساز قدرتها را در استفاده از" وتو" نزنند. اساس این سازمان بر عدالت استوار نبوده و این تلاشها کمکی به رفع معایب شورای امنیت و سازمان ملل نخواهد کرد.
بنابراین در یک اقدام عملی برای تحول در جنبش عدم تعهد، پیگیری سه دستور کار از سوی ایران و سایر اعضای آن ضروری است:
1. بررسی و توجه به علل افزایش اعضای جنبش عدم تعهد به 120 کشور در طی پنجاه سال. این افزایش، گویای روند رو به رشد احساسات استقلال طلبی و اعلام تنفر و خستگی ملتها از "بازی قدرت" و "مدیریت قدرت" توسط قدرتهای سلطه گر در عرصه بین الملل است. بایستی از این احساس مشترک جنبش (که البته نسبی است) و نیز وجود کشورهای عضو برای ترمیم ضعفهای اجرایی و اثرگذاری جنبش عدم تعهد - در غیاب عضویت قدرتهای بزرگ استفاده کرد.
2. "جنبش عدم تعهد" بایستی به یک سازمان بین المللی تبدیل شود که با استفاده از تجربه عملی برخی بخشهای سازمان ملل: اقدام به تاسیس مجمع عمومی و مقر و دبیرخانه دائمی در یکی از کشورهای عضو بنماید، و منابع مالی(پرداخت حق عضویت) خود را تامین کند. اما بدون ایجاد "حق وتو " .
3. در طول سه سال، ایران با همکاری دولتهای فعال، بایستی بتواند فلسفه ساختاری جدیدی برای این سازمان بین المللی تعریف کند و در پایان دوره ریاست خود، "جنبش غیر متعهدها" با نام و سازمانی جدید، تشکیلات جدید به تصویب اکثریت اعضای آن برسد. ایران می تواند تاسیس دبیرخانه آن یا یکی از دفاتر سازمانی وابسته به آن را در خاک خود پیشنهاد نماید. بعلت سرعت تحولات جهانی، این اجلاس بایستی در طی سه سال ریاست ایران در یکی از کشورهای عضو هر ساله و پی در پی تشکیل شود تا بتواند تغییرات اساسی در این جنبش را بطور عملی به منصه ظهور برساند. با همه این تلاشها، باید توجه داشت که اگر هم این تحول و دگرگونی سازمانی در جنبش عدم تعهد صورت گیرد، نباید انتظار ظهور مدینه فاضله ای را داشت که در آن دوره سلطه و سلطه طلبی به پایان می رسد.
*استاد دانشگاه تهران
26351
نظر شما