علی مطهری: شهید مطهری فیلم" محلل "را شنید و بر روی آن نقد نوشت

در ادامه سلسله بحث‌های «سینمای مطلوب» این بار با دکتر علی مطهری قرار گفت‌وگو گذاشتیم که گذشته از این از اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس است. در سال‌های اخیر بسیار پیش آمده درباره سینما اظهارنظر کند.
عده‌ای می‌گویند سینمای ماهیتی خنثی دارد و می‌شود از آن هر نوع استفاده‌ای کرد، عده‌ای هم می‌گویند سینما ماهیتا متمایل به شر است. عقیده شما چیست.
 نه بدیهی است که ماهیت خنثایی دارد، بستگی دارد به کسانی که از آن استفاده می‌کنند. به همین دلیل معتقدم سینما باید دست افراد صالح باشد. چون استعداد زیادی برای استفاده در مسیر ناصحیح دارد. بسیار وسوسه‌ا‌نگیز است  که از آن در مسیر رشد جاذبه‌های حیوانی استفاده می‌شود. سکس و خشونت و امثال اینها به طور طبیعی برای انسان جذبه دارد. بعضی از جامعه‌شناس‌ها می‌گویند بشر امروز در دوران جوانی سیر می‌کند و هنوز به دوره‌ی پختگی خودش نرسیده. دوره جوانی بشریت مثل دوران جوانی هر انسانی همراه با خشم و شهوت است.
هیچ وقت کنجکاو بوده‌اید که محصولات سینمای نقاط مختلف دنیا را از همین منظر ارزیابی کنید و ببینید واقعاً چقدر در این مسیر هستند و آیا نمونه خوب هم بینشان پیدا می‌شود یا خیر؟
کمتر فرصتش را پیدا کرده‌ام. قبل از ورود به کمیسیون فرهنگی مجلس، من توجه چندانی به فیلم، خصوصاً فیلم خارجی نداشتم. البته بی‌علاقه هم نیستم یکی از کسانی که بعد از ورود به کمیسیون فرهنگی مشوق دیگران بوده که بروند فیلم‌ها را ببینند خود من بوده‌ام. حتی گاهی خودم رفته‌ام فیلم‌ها را در زمان اکران دیده‌ام تا پیش از راه افتادن بحثی درباره آن، نظری داشته باشم. مثلا کتاب قانون را رفتم و دیدم به نظرم فیلم خوبی بود. آقای دکتر حداد عادل هم نظر دادند درباره آن فیلم که البته مخالف عقیده من بود. من در مجموع این فیلم را مفید دانستم، چون نقاط ضعف ما را نشان داده بود.
در مقدمه صحبتتان گفتید شکل مطلوب را این می‌دانید که سینمای در دست افراد صالح قرار بگیرد. خب، به نظر شما راهش چیست؟ در نظام ما از چه طریق می‌شود به این هدف رسید؟
راهش این است که این اتفاق از همان نقطه آغاز شکل‌گیری یک فیلم سینمایی رخ بدهد؛ مشکل اساسی سینمای ما فیلمنامه‌نویسی است. فیلمنامه‌های ما ضعیف است و از همان ابتدا، فیلم‌های ما دچار مشکل می‌شود. من معتقدم فیلمنامه‌نویسی کار بزرگی است؛ اما این را سپرده‌ایم دست افراد معمولی. فکر کرده‌ایم هرکس به هر شکلی نویسنده است می‌تواند حتما فیلمنامه‌ هم بنویسند به اعتقاد من افراد برجسته باید بیایند فیلمنامه بنویسند.
اصلا سینما به یکی از مظاهر مهم اعتراض مردم ایام انقلاب تبدیل شد.
بله، از اشتباهات شاه این بود که به این مسائل اهمیت نداد. با آن جشن هنر که در شیراز برگزار کردند، گستاخ شدند در این مسائل و فکر کردن وجدان مذهبی مردم مرده است و دیگر هر کاری می‌شود کرد. بعد هم آمدند تاریخ اسلامی را به شاهنشاهی تغییر دادند. اینها از اشتباهات بزرگ شان بود. من معتقدم اگر شاه این دو اشتباه را نمی‌کرد، سرنگونی‌اش آسان نبود. با این کار‌ها عواطف مذهبی مردم را تحریک کرد. می‌خواهم بگویم طبیعی است یک عالم دینی فکر کند ورود به سینما با چنین سابقه‌ای در شأن او نیست. در حالی که این تصور اشتباه است اتفاقا علمای بزرگ باید وارد عرصه سینما شوند. همانطور که شهید مطهری در آن دوران درباره فیلم محلل نقد نوشت. البته ایشان فیلم را ندیده بودند، کسانی صدا را ضبط کرده‌اند در سالن سیما، آوردند ایشان شنیدند و نقد نوشتند بر این فیلم. یک روحانی تراز اول، خودش را موظف دانست درباره فیلمی که سینمای شاه تولید می‌شود نقد بنویسند. بین علمای ما باید چنین روحیه‌ای وجود داشته باشد. حالا اگر هم خودشان فیلمنامه نمی‌نویسند حداقل ناظران خوبی باشند.
 

فیلم برف روی کاجها را گویا دیده اید ؟
ما با اعضای کمیسیون فرهنگی رفتیم این فیلم را دیدم. تازه می‌گفتند اصلاح شده و خیلی از قسمت‌هایش حذف شده. کل پیام این فیلم این بود که اگر مردی رفت و ارتباطی با زن دیگری برقرار کرد، مشروع یا نامشروع - آن زن هم حق دارد برود با مرد دیگری ارتباط برقرار کند. فیلم قصد دارد القا کند که این یک واکنش طبیعی است و هر وقت مردی چنین کاری بکند، زن شوهردار هم حق دارد برود با یک مرد بیگانه رابطه برقرار کند. خب این با اسلام سازگار نیست. این که رفتار آن مرد درست است یا نه، بحث دیگری است. ولی اینکه زن شوهردار چنین رفتاری بکند قابل قبول نیست. اگر از این وضع که پیش آمده ناراحت است، باید ابتدا طلاق بگیرد. اما فیلم می‌خواهد بگوید حالا که این بلا سر خانم آمده، او هم خیلی طبیعی می‌رود با مرد دیگری. این خیلی بد است. این فیلم می‌تواند خانواده‌ها را تحریک کند. خانم‌ها می‌بینند و می‌گویند وقتی سینمای جمهوری اسلامی چنین رفتاری ترویج می‌شود پس لابد اشکالی ندارد همین نشان می‌دهد فیلمنامه‌های ما توسط آدم‌هایی نوشته می‌شود که بر این مباحث مسلط نیستند.
به اعتقاد شما این فیلم‌ها قابل اصلاح است همین برف روی کاج‌ها را می‌شود با اصلاحات نمایش داد؟
نه، قابل اصلاح نیست. می‌گفتند این که ما دیدیم خیلی اصلاح شده، ولی آخرش می‌خواهد همین را بگوید دیگر. پیام فیلم غلط است، چه کارش می‌شود کرد؟ نمی‌گوید اگر کار آن مرد غلط است، کار این زن هم غلط است. اگر وضع بقیه فیلم‌ها هم این است، قابل اصلاح نیستند.
کمیسیون فرهنگی در این زمینه، وظیفه مشورتی برای خودش قایل است یا وظیفه نظارتی؟
هر دو ،البته ما در اجرا نمی‌توانیم وارد شویم، ما نمی‌توانیم بگوییم این فیلم اکران بشود یا نشود و به آن فیلمنامه مجوز داده شود یا نشود، ما فقط می‌توانیم در حوزه قانون‌گذاری خلأ‌ها را تشخیص دهیم و به وظیفه نظارتی‌مان عمل کنیم.
 

30123