پرداخت نقدی یارانه‌ها تا کی؟

خاطره وطن خواه*: اگرموضوع پرداخت یارانه نقدی اولین بار در کمیسیون اقتصاد مجلس ششم طرح شد و با اتفاق نظر نمایندگان طیف طرفداراقتصاد آزاد رد شد، بعدها در مجلس هفتم و توسط احمد توکلی تبدیل به کتابی شد که از سوی مرکز پژوهش های مجلس هم انتشار یافت.
در این کتاب حتی پیش نویس لایحه مربوط به چگونگی پرداخت یارانه نقدی تنظیم شده بود؛ اما این کتاب و پیش نویس آن طرح پیشنهادی به عمر مجلس هفتم قد نداد. چه مجلس هفتم چنان درگیر حواشی سیاست و انتقام گیری سیاسی از دولت هشتم و پس از آن همراهی بی چون و چرا با دولت نهم گشت که فرصت طرح این متن پیشنهادی را نیافت.
هرچند این طرح طرفدارانی همانند داود دانش جعفری هم داشت که حتی برای اجرای آن همایش برگزار کرده بودند، اما به دلیل تقارن پایان عمر دولت هشتم و آرایش جدید مجلس هفتم در مواجهه با دولت نهم حتی دانش جعفری که راهی کابینه نهم شد، فرصت طرح آن را نیافت وبنابراین طرح به حاشیه رفت.
اما این پایان ماجرا نبود. سید محمد خاتمی در آخرین روزهای حضور در دولت هدفمند کردن یارانه ها را از ناکامی های دولت خود اعلام کرده بود شاید از همین رو بود که محمود احمدی نژاد در آخرین سال سکان داری دولت نهم ناگهان به این فکر می افتد تا در اقتصاد ایران تحول ساختاری ایجاد کند. تحولی که یکی از ارکانش پرداخت یارانه نقدی است.
زیرا او تجربه کوچک تری همچون طرح پرداخت نقدی در قالب پرداخت بن های نقدی در شهرداری تهران در کارنامه اش داشت،از این جهت برگ برنده دور بعدی انتخابات را باید در تحول اقتصادی جستجو کرد.اما نکته اینجاست که شیوه این پرداخت چگونه خواهد بود؟رییس جمهوری اعلام کرده که پرداخت نقدی یارانه ها در مرحله اول همراه با آزادسازی بخشی از حامل های انرژی به ترتیب برای خانواده های شهری هر نفر 40 هزار تومان و برای خانواده های روستایی 70 هزار تومان خواهد بود.ظاهرا ترکیب دو عدد 40 و 70 هزار تومان از تقسیم 90 هزار میلیارد تومان یارانه ای که دولت به حامل های انرژی پرداخت می کند،محاسبه شده است.
این در حالی است که 90 هزار میلیارد تومان یارانه مورد نظر با احتساب بهای نفت 100 دلاری محاسبه شده و با سقوط قیمت نفت به زیر 50 دلار و با توجه به پیش بینی های جهانی که سقوط را ادامه دار اعلام می کنند،ترکیب منابع اعلام شده با چالش مواحه خواهد شد.به همین دلیل در خوش بینانه ترین حالت اگر دولت بخواهد یارانه نقدی یاد شده را به بپردازد با کمبود منابع روبرو خواهد شد و بی شک راهی جز استفاده از حساب تهی ارزی نیست.حسابی که به گاو شیرده دولت تبدیل شده و اینک برای پاسخ به وعده های یاد شده چاره ای جز استفاده از این حساب نیست.
هرچند می توان راه دیگری را برای تحقق شعارهای داده شده، متصور شد و آن پیش بینی پرداخت یارانه به دو دهک پایین درآمدی جامعه است که ظاهرا بیشترین جمعیت هدف را در بر می گیرند . برخی منابع خبری نیز بر صحت این ادعا که پرداخت نقدی یارانه به این دو دهک تمدید چهار سال بعدی برای دولت محمود احمدی نژاد خواهد بود،صحه می گذارند.
چه آن که مطابق سند پشتیبان طرح تحولات اقتصادی تاکید شده که براساس برنامه اصلاح قیمت ابتدا قرار است اقلام عمده مشمول یارانه های پنهان محاسبه شده و سپس میزان یارانه نقدی پنهان وآشکار محاسبه شود و در مرحله بعد با برپایی حساب ویژه اصلاح یارانه ها منابع حاصل از اصلاح یارانه ها با تعیین الگوی مناسب مصرف کالاهای مشمول در یک حساب ویژه قرار گرفته ودر قالب برنامه اصلاح و دستیابی به الگوی مصرف پرداخت شود.
البته ذکر این موضوع که آثار اجتماعی اجرای پرداخت نقدی یارانه ها چه خواهد شد،خود بحث دیگری را می طلبد اما باید توجه داشت که توسل به شیوه های بازتوزیع یارانه ها مانند توسعه حمل و نقل عمومی و بیمه های اجتماعی که قانون نظام جامع تامین اجتماعی بخشی از آن است،می توان با اطمینان گفت که هنوز بسترهای لازم را در کشور ندارد. بسترهایی که در کشور ما همچنان در مراحل مقدماتی قرار دارد.
به همین دلیل تنها می توان از حاصل جمع اجرای طرح تحولات اقتصادی در بخش هدفمند کردن یارانه ها، توزیع میزان محدودی یارانه نقدی یاد کرد که مشخص نیست تا چه زمانی ادامه خواهد یافت.

*روزنامه نگار اقتصادی