در شرایطی که آلودگی هوا نفس های شهر را بند را آورده و تهران ۲۰ روز متوالی را زیر غبار سنگین آلاینده های هوا نفس کشیده، نقد و نظر درباره آلودگی هوای تهران همچنان داغ است و مثل همه سالهای گذشته دقیقا در روزهای آلوده، هوای تهران عزیز و آلودگی هوا مهم می شود.
بخشی از همین نقد و بررسی ها دیشب در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه ۲ سیما مورد توجه قرار گرفت و موضوع آلودگی هوای تهران و راهکارهای برون رفت از آن به بحث گذاشته شد. البته شهروندان تهرانی منتظر بودند تا شاید بعد از حدود سه هفته آلودگی مستمر در تهران، خبرهای امید بخشی بشنوند اما آنچه در این میزگرد تلویزیونی گذشته نه تنها امیدی در دل آدم های این شهر زنده نکرد که نمای نزدیکی از کاستی هایی را به نمایش گذاشت که این بار شفاف تر از همیشه به همه نشان داد چرا مشکل آلودگی هوای تهران راه حلی پیدا نکرده است.
شناخت آلودگی هوا و نیز منابع آن به خودی خود یک رشته تخصصی است اما بیش از هر چیز یک حوزه میان رشته ای است که رشته های متنوعی از مهندسی مکانیک، فیزیک، مهندسی شیمی، محیط زیست و حوزه های مرتبط با دانش پزشکی را درگیر می کند. فرایند بررسی کیفیت هوا در شهرها هم فرایند پیچیده ای است که با استفاده از انواع محاسبات و مدلسازیهای ریاضی ممکن می شود و این موضوع برای افرادی که شناخت متوسطی نسبت به حوزه آلودگی هوا و سازوکارهای مطالعاتی آن داشته باشند، شناخته شده است. آنچه در جریان گفت و گوی ویژه خبری دیشب به عنوان نکته ای مهم می تواند و باید در کانون توجه و بررسی قرار بگیرد تکرار اشتباهات عجیب در ارتباط با مساله آلودگی هواست.
دو دهه از آغاز برنامه ریزی و اقدامات سازمان یافته برای کاهش آلودگی هوای تهران می گذرد و دست کم نیم قرن است که این کلانشهر به طور جدی درگیر مساله آلودگی هواست. اگر نه در ۲۰ سال گذشته، در همین یک دهه اخیر، دست کم هزاران مقاله و گزارش و خبر در روزنامه ها با موضوع آلودگی هوا منتشر شده، متخصصان زیادی درباره این موضوع مصاحبه های موثری داشتند، در همین زمان ده ها سمینار هم با موضوع آلودگی هوابرگزار شده و به آن ها اضافه کنید جلسات زیادی که هر سال با موضوع آلودگی هوا و مجموعه مسایل مرتبط با آن در سطوح مختلف در نهادهای اجرایی کشور تشکیل می شود و مسئولان هم در آنها حضور دارند.
در چنین شرایطی شگفت انگیز است که رییس پلیس راهور تهران در گفت و گوی ویژه خبری دیشب که خود ایشان از متولیان اصلی نظارت بر حسن انجام قوانین است مقابل دیدگان میلیون ها نفر از مخاطبان به عنوان یک برگ برنده اعلام می کند: «معاینه فنی کاغذ پاره است!» و البته بعد هم تاکید می کند که «افرادی معاینه فنی های تقلبی را از شهرهای بیرون تهران گرفته بودند» در چنین شرایطی است که واقعا باید پرسید اگر پلیس، به عنوان مهمترین نماد اجرای اصل معاینه فنی را که الزام قانونی دارد را اینچنین زیر سوال ببرد و آن را کاغذ پاره بخواند، دیگر از مردم چه توقعی هست که برای اجرای همین قانون و البته قوانین دیگر در خودشان احساس تکلیف کنند؟ اگر در میان رانندگان تعدادی از افراد با گواهینامه های تقلبی در تهران رانندگی کنند آیا آن زمان هم باید گفت گواهینامه رانندگی کاغذ پاره است؟ آیا این ادبیات قانون گریزی و بی توجهی به قوانین موجود کشور را تشدید نمی کند. آیا این رویکرد و ادبیات دقیقا همان چیزی است که مردم انتظار دارند از مهمترین نهاد مجری قانون در کشور بشوند؟
علاوه بر همه اینها آنچه در جریان این برنامه تلویزیونی علامت سوال زیادی در ذهن ها ایجاد کرده نحوه مواجهه با دانشگاهیان و متخصصان کشور است؟ به احتمال زیاد اکثریت بینندگان این برنامه خبری انتظار نداشتند زمانی که مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا اعلام کرد یافته های علمی و محاسبات تخصصی و دانشگاهی نشان می دهد منشا اصلی آلودگی هوای تهران وسایل نقلیه است در پاسخ این جمله را بشنوند: «محاسبات شما را قبول نداریم!»
دقیقا همین جاست که روشن می شود چرا مساله آلودگی هوا در این شهر تاکنون به هیچ سرانجامی نرسیده است. به این دلیل که برخی از تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان در ما در حوزه های مختلف از جمله اعمال قوانین مرتبط با کاهش آلودگی هوا که بخش عمده ای از آنها به وسایل نقلیه و حوزه ترافیک شهری باز می گردد اول اینکه هنوز باور نکرده اند که منبع اصلی آلودگی هوای تهران وسایل نقلیه و آلاینده های ناشی از احتراق خودروهاست، کما اینکه پلیس هنوز در نهایت شگفتی و تعجب می پرسد: «کدام عقل سلیم و منطق باور می کند که این آلودگی با این حد و حصر را فقط ۳۰۰ هزار خودرو ایجاد کرده است» و این پرسش یعنی اطلاعات مهم و حیاتی درباره کنترل و کاهش آلودگی هوا هنوز که هنوز است، ۲۰ سال بعد از شروع اولین اقدمات در این جامعه شنیده نشده یا شنیده شده اما باور نشده است.
اتفاقا در چنین شرایطی است که می توان به این نتیجه رسید که چرا برنامه های کاهش آلودگی هوا در تهران به درستی و بطور کامل اجرا نمی شود، این "چرا" با توجه به برنامه اخیر سیما یک پاسخ روشن دارد و آن اینکه برخی از مجریان اصلی این طرح و برنامه ها باور ندارند که آلودگی هوا در تهران ناشی از تردد خودروهای فرسوده است و درباره منابع آلاینده در تهران اطلاعاتی دارند که با واقعیت همخوانی ندارد اما آنها می پندارند که واقعی است.
با این وضعی که پیش می رود یقین بدانید که اگر آلودگی با چشم دیده نمی شد برخی می گفتند اصلا هوای تهران هیچ آلودگی ندارد! ولو اینکه سالانه حداقل ۵ هزار مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا گزارش شود یا تحقیقات دانشگاهی اثبات کند که ماموران راهنمایی و رانندگی در اثر آلودگی هوا دچار تغییرات ژنی شده اند. نزدیک تر از این حرف ها، حتی اگر یک مامور راهنمایی و رانندگی در روزهای آلوده با ناراحتی قلبی تحت تاثیر آلودگی هوا جانش را از دست بدهد بازهم یک جمله جادویی وجود دارد که می تواند همه چیز را در یک لحظه تغییر بدهد: "ما محاسبات شما را قبول نداریم." و این یعنی پشت کردن به دامنه گسترده‌ای از تحقیقات علمی طاقت‌فرسا که بخش قابل توجهی از آنها در داخل کشور و با تکیه بر توان تخصصی متخصصین و دانشمندان این مرز و بوم صورت پذیرفته است.
به این روش می گویند ریختن آب پاکی روی دست تمام متخصصان و دانشگاهیان فعال در حوزه محیط زیست و آلودگی هوا که احتمالا دیشب تعداد زیادی از آنها مخاطب برنامه ویژه خبری صدا و سیما بودند و البته قطعا انتظار نداشتند چنین حرف هایی را بشنوند.
در همین شرایط وضعیت ما به عنوان شهروندان این شهر هم غم انگیز است، ما با دلخوشی هایمان و آرزوهایمان برای آسمان آبی این شهر کجاییم و برخی برنامه ریزان و مجریان قوانین کاهش آلودگی هوا کجا هستند؟ ما در حال فرهنگ سازی بین مردم که از شیوه های جدید کارپولینگ استفاده کنند و به عنوان یک شهروند آگاه با مساله آلودگی هوا مواجه شوند و آن سوی دیگر بخشی از بدنه مهم اجرایی کشور ۲۰ سال بعد از آغاز طرح و برنامه های کاهش آلودگی هوا هنوز می گوید آلودگی هوا را باید با "عملیات میدانی" حل و فصل کرد.
البته همه چیز روشن است و دیگر جای سوالی نیست که چرا چند سال پیش عده ای آمدند و گفتند راهکار آلودگی هوای تهران این است که در روزهای آلوده هواپیماهای آبپاش روی آسمان تهران آب بپاشند تا هوا سالم شود! یادتان هست که آن روزها چقدر تعجب کردیم ؟ یادتان هست همه برای هم این جمله عجیب هواپیماهای آبپاش را نقل می کردیم؟! دیشب هم این برنامه خبری همان روزها یادآوری کرد که در چنین شرایطی هیچ جای تعجب نیست اگر کسی برای کاهش آلودگی هوا به فکر هواپیماهای آب پاش بیفتد.
در شهری که پلیس معاینه فنی خودروها را کاغذ پاره می خواند و هنوز باور ندارد که چطور ۳۰۰ هزار خودروی فرسوده می توانند نیمی از آلودگی ناشی از ناوگان سواری تهران را تولید کنند، مطمین باشید تا چند وقت دیگر عده ای هم پیدا می شوند که بخواهند آلودگی هوای تهران را با پنکه های پرنده و بادبزن های برقی درمان کنند. این است قصه پرغصه آلودگی هوا.
* سخنگوی پیشین شرکت کنترل کیفیت هوای تهران
۴۷۴۷
نظر شما