حال با پایان رسمی دوره فعالیت دبیر کل پیشین و معرفی دبیر کل جدید، می توان نگاهی داشت به عملکرد بانکی مون و اقدامات و فعالیتهای وی به عنوان دبیر کل مهمترین و بزرگترین سازمان جهانی و نیز به چالشهایی اشاره کرد که دبیر کل جدید سازمان ملل با آن مواجه است.
بر اساس منشور سازمان ملل، دبیرکل سازمان ملل متحد سرپرست دبیرخانه سازمان است و در رأس آن قرار دارد. او در عمل سخنگو و رهبر سازمان ملل به شمار می‌رود و بلندمرتبه ترين کارمند بین‌المللی محسوب مي شود. براي دبير كل سازمان ملل وظايف مختلفي تعريف شده است كه اجرای تصمیمات سیاسی سازمان، ایفای نقش مهم در شورای امنیت به خصوص زمانیکه گزارش خود را در خصوص مسائل جاری ارائه می‌دهد؛ اداره کردن انجام عملیات حفظ صلح، ترتیب دادن کنفرانس‌های بین‌المللی، میانجیگری در حل اختلافات بین‌المللی، سفر به سراسر جهان به منظور حفظ تماس با مردم کشورهای عضو، از جمله اين وظايف هستند. میزان تأثیرگذاری دبیر کل، معطوف به شخصیت ، اراده و نفوذ وی در نظام بین الملل است و توانایی او در رهبری و مدیریت، تجربه وسیع در زمینه روابط بین‌الملل، مهارت و توانمندی لازم در زمینه اقدامات دیپلماتیک و ارتباطات گسترده و تسلط بر چند زبان از شرايط لازم براي ايفاي مؤثر نقش دبيركلي سازمان ملل هستند.
با لحاظ چنین شرایطی به نظر می رسد، عملكرد بانكي مون دبير كل آسيايي سازمان ملل چندان موفقیت آمیز و در راستای اقتدار و نقش آفرینی جدی سازمان ملل در مسائل جهانی نبوده است. مهمترين نقطه ضعف بانكي مون، شخصيت ضعيف و نفوذپذيري قابل تأمل وي بوده است كه سبب اتخاذ مواضع ضد و نقيض توسط او گرديده است. قرار دادن نام عربستان در ليست سياه كودك كشي از يكسو و بلافاصله خارج كردن نام اين كشور از ليست با فشارها و تهديدات اين كشور، يكي از موارد ضعف شخصيت وي بوده است. از سوي ديگر بانكي مون در طي فعاليت ده ساله خويش پيشنهاد ميانجي گيري در بحرانهاي مختلفي را ارائه كرده است كه پيشنهاد ميانجي گري بين طرفهاي يمني، ميان هند و پاكستان بر سر مسأله كشمير، ميانجي گري ميان ايران و آمريكا و ايران و عربستان از جمله اين پيشنهادات بوده اند. با اين وجود در همه موارد فوق ميانجي گيري وي يا مورد پذيرش قرار نگرفته و يا مؤثر واقع نشده و به نتيجه ملموسي نرسيده است. اين امر به خوبی نشان می دهد كه بانکی مون از چهره و شخصیتی مقتدر و اثر گذار برخوردار نبوده و سازمان ملل نیز در دوران تصدي وي جايگاه حل المسائلي و مثبت خود را تا حد زيادي از دست داده و به ساختاري غير كارامد تبديل شده است.
بانکی مون در زمينه كمك به گسترش صلح و امنيت جهاني نيز كارنامه مثبتي از خود به جاي نگذاشته و عملكرد منفعلانه سازمان ملل در بحران سوريه، حمله ائتلاف عربي به يمن، گسترش موج تروريسم در عراق و افغانستان، كمكهاي مالي و لجستيكي برخي كشورها به داعش، سركوب انقلابهاي مردمي در مصر، يمن و بحرین و ادامه و وخیم تر شدن بحران آوارگان، نشان از آن دارد كه بانكي مون نتوانست سازمان ملل را به مركز تأمين كننده صلح و امنيت جهاني و نماينده اي براي همه ملتهاي جهان تبديل كند و بيش از پيش اين سازمان را به حاشيه رانده است.
حال دبیر کل جدید در شرایطی سازمان ملل را تحویل می گیرد که ادامه درگیریها در سوریه، جنگ و تجاوز به یمن، تحرکات طالبان در افغانستان و گسترش طلبی داعش از عراق و سوریه و ترکیه گرفته تا آلمان، فرانسه، آمریکا، مردم خاورمیانه و کل جامعه جهانی را خطر فجایع انسانی، جنگ، ویرانی و افزایش تروریسم مواجه ساخته است. گوتیرس در وضعیتی بر مسند دبیر کلی تکیه می زند که این سازمان بیش از همیشه موقعیت و نفوذ جهانی خود را از دست داده است و به جای آن قدرت نظامی و منافع ملی خود محورانه برخی کشورها به نیروی پیش برنده مسائل در عرصه بین المللی تبدیل شده است. هر چند دبیر کل سازمان ملل بر اساس منشور این سازمان، از حق و قدرت تصمیم گیری برای اقدامات بین المللی برخوردار نیست و این امر تاحد زیادی به اعضای دائم شورای امنیت سپرده شده است، اما شاید مهمترین رسالتی که گوتیرس پرتغالی در وضعیت موجود دارد، نشان دادن شخصیتی مقتدرتر و نفوذناپذیر تر از دبیر کل سازمان ملل، نزدیکی و همدردی بیشتر با ملتها به جای حرف شنوی از قدرتهای بزرگ، اعمال فشار بر اعضای دائم شورای امنیت برای جدیت در حل و فصل بحرانهای بین المللی و احیای حقوق و قوانین بین المللی در جهانی باشد که زیر چکمه سربازان و کمربندهای انتحاری تروریستها، نفسش به شماره افتاده است.
نظر شما