پلاستیک‌ها نتایج آزمایشگاهی را تغییر می‌دهند!

محبوبه عمیدی: در آزمایشگاه‌های زیست‌شناسی هم مانند بسیاری از آزمایشگاه‌های دیگر از ابزارهای پلاستیکی استاندارد برای تعیین میزان تراکم دی.ان.ای یا پروتئین‌های موجود در نمونه‌ها استفاده می‌شود. تحقیق انجام‌شده توسط تعدادی از این آزمایشگاه‌ها و تولید‌کنندگان وسایل آزمایشگاهی نشان می‌دهد ممکن است نشت ترکیبات شیمیایی گوناگون از دیواره این ابزارها به داخل نمونه، نتایج را به شکل فاحشی تغییر دهد و دانشمندان را دچار سردرگمی یا اشتباه کند.

به گزارش نیچر، یکی از روش‌های استاندارد ارزیابی تراکم و تشخیص بعضی فاکتورهای کلیدی مولکول دی.ان.ای و تعدادی از پروتئین‌های موجود در نمونه، تعیین سطح جذب پرتوهای فرابنفش در طول موجی‌ بین 220 تا 260 نانومتر توسط این مولکول‌‌ها است. اما روش‌های به کار گرفته‌شده در آزمایشگاه‌های زیست‌شناسی مولکولی باعث می‌شود از این ابزارهای پلاستیکی، ترکیباتی به درون نمونه نشت‌ کنند که پرتوهای فرابنفش را در طول موجی مشابه جذب می‌کنند. تحقیقات انجام شده توسط محققان دانشگاه ایالتی تگزاس در سن‌مارکوس، نشان می‌دهد انحراف از نتایج در این حالت می‌تواند تا 300‌درصد مقادیر حقیقی باشد.

کوین لوییس، متخصص ژنتیک مولکولی و نویسنده این تحقیق می‌گوید: «نشت مواد شیمیایی از جداره داخلی لوله‌های پلی‌پروپیلن به درون نمونه‌ها باعث می‌شود تراکم مواد زیستی چندین برابر آنچه که هست، ارزیابی شود».

مایکل رابسون که دانشجوی تحصیلات تکمیلی است هم تجربه جالبی در این زمینه دارد. تحقیقات او نشان می‌دهند آب خالص پس از حدود 30 دقیقه گردش در سانتریفوژ - که منجر به گرم‌شدن تدریجی آن می‌شود- شروع به جذب نور در طول موج‌های اختصاصی دی.ان.ای می‌کند! نتایج تحقیق باعث می‌شود رابسون و همکارانش به نشت مواد شیمیایی در آب مظنون شوند و ده نمونه ابزار مشابه را از سازندگان گوناگون با استفاده از طیف‌سنج جرمی مورد بررسی قرار دهند تا میزان دقیق نشت مواد به آب تعیین شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهند افزایش دمای لوله‌های آزمایشگاهی تا دمای 37 درجه سانتیگراد و استفاده از حلال‌های غیرآلی - مورد استفاده در تشدید واکنش آنزیمی، استخراج پروتئین و واکنش‌های زنجیره‌ای پلیمراز- می‌تواند روند این فرایند را تسریع کند.

لویس می‌گوید: «شکی وجود ندارد که بعضی از نتایج، حداقل در تعیین تراکم مواد نادرست هستند، این مورد را مقایسه بین نمونه‌ها و نمونه کنترل نیز نشان می‌دهد. بازبینی نتایج با استفاده از روش‌های دیگری مانند ژل الکتروفورز یا فلوریمتری که در آنها نشت مواد شیمیایی تأثیری در نتیجه ندارد، می‌تواند به تصحیح اعداد و ارقام کند».

مشکل جهانی
این تیم تنها گروهی نیست که نسبت به تغییر نتایج آزمایشگاهی توسط ابزارهای پلاستیکی هشدار داده است. دو سال پیش نیز محققان کانادایی دریافتند، مواد شیمیایی موجود در پیپت‌ها یا سایر ابزارهای پلاستیکی آزمایشگاهی در تعیین میزان فعالیت آنزیم مورد مطالعه‌شان دخالت کرده‌اند. در سال جاری هم محققان آلمانی در مورد پتری‌های ساخته‌شده از پلی‌استایرن و تغییر نتایج کشف بافت‌های سلولی اعلام نظر کرده‌اند.

اندرو هولت، داروشناس دانشگاه آلبرتا در ادمونتون، کانادا می‌گوید: «علیرغم تمامی این تلاش‌ها و تحقیقات هنوز هم بسیاری از پیپت‌ها و پتری‌های آزمایشگاهی، مشکل نشت مواد شیمیایی در حلال‌ها و بافرها و تغییر نتایج را دارند».

این مشکل به مراکز پزشکی هم راه پیدا کرده است، سال گذشته هولت و همکارانش زمانی که آزمایشگاه بیمارستان سازنده پیپت‌ها را عوض کرد، نوعی اختلال کمیاب سوخت‌و‌ساز را گزارش کردند!

لوییس تلاش می‌کند از ابزارهای پلاستیکی‌یی استفاده کند که حداقل افزودنی‌های شیمیایی را داشته باشند. او می‌گوید: «این ابزارها شکننده‌تر هستند و به دلیل از دست‌دادن این لایه محافظ شیمیایی زودتر از بین می‌روند اما نتایج به دست آمده به مراتب مطمئن‌تر است».