آیین‌های عاشورایی در کویت

با شروع ماه محرم و آغاز مراسم سوگواری بسياری از خيابان های مناطق کويت همانند الدسمه ، الدعيه ، الشعب ، بنيدالقار ، الصوابر ،الرميثيه، السالميه و المنصوريه كه به مناطق داخلي معروفند، به علت کثرت ساکنين شيعه و تعدد حسينيه ها و تکايا پس از نماز مغرب و عشاء شاهد ترافيک و ازدحام سنگينی است و اين ترافيك امسال به مناطق نوساز شيعه نشين همانند صباح السالم ، الزهراء و شهدا نيز سرايت كرده است . برخی حسينيه ها بدليل استقبال باشكوه سوگواران ناچار به استفاده از خيابان ها و کوچه هاي منتهی به اين اماکن و قرار دادن صدها فرش و صندلی در فضای خارجی می شوند.

شلوغی و ازدحام در برخی از حسينيه ها به حدی بوده است که حتی پل های عابر پياده ، پارك ها و زمين هاي خالي همجوار اين اماکن نيز مملو از عزاداران حسينی مي شود .گرچه امنيت حسينيه ها و هيات های سوگواری همه ساله از سوی نيروهای انتظامی به خوبي تامين می شود و همكاری بسيار زيادي ميان سوگواران و نيروهاي امنيتي جريان دارد، اما نقش جوانان سوگوار ملبس به لباس هاي مخصوص و با داشتن علائم راهنمايي جهت تنظيم حركت خودروها در اطراف حسينيه ها بسيار چشمگير و مؤثر بوده است. كما اينكه شمار زيادي از جوانان شيعه شبانه و پس از پايان مراسم ، داوطلبانه در مناطق مختلف حاضر شده و اقدام به جمع آوري زباله ها مي كنند.در همين راستا شماري از شهروندان شيعه كويتي خود را متولي توزيع كيسه هاي زباله معرفي كرده و با ارسال پيامك به حسينيه ها ، تكايا و پايگاه هاي صلواتي ، جهت ارسال 24 ساعته كيس ها اعلام آمادگي كرده اند.

در بسيارى از حسينيه‌ها ، مطابق سنوات قبل مراسم چند نوبتي است و روزانه سه جلسه سخنرانی و سوگواری به زبان های مختلف عربی، فارسی، اردو ، انگليسی و بعضا فرانسوی و آلماني براي كساني كه تسلط به زبان عربي ندارند ، برگزار مي شود .

حسينيه هاي الكاظميه (البكاى) و الزلزله نيز از حسينيه هايي به شمار مي روند كه مناسبات خود را به سه زبان عربي ، انگليسي و فرانس هبرگزارمي كنند. بكارگيري اساتيد زبان اشاره براي ترجمه سخنراني ها به اين زبان با هدف بهره مند شدن افراد ناشنوا از دهه محرم از ديگر گفتني هاي مراسم امسال است .

شماری از حسينيه ها و تکايا مراسم خود را برای برادران و خواهران بصورت همزمان برگزار کرده و برخی ديگر در دو يا سه نوبت بصورت جداگانه برگزارمی کنند و مراسم شماری از تکايا هم تنها مختص بانوان است .
شماري از حسينيه ها و تكايا با اطلاع رساني در هفته هاي قبل از آغاز ماه محرم به روي سايت هاي تعامل اجتماعي و انتشار آگهي در مساجد و مراكز ديني از آمادگي خود براي تحويل كودكان 4 و 5 ساله طي دهه محرم و برگزاري فعاليت هاي متنوع ديني براي آنان خبر داده تا خانواده هاي آنان بتواند با آرامش خاطر در مراسم سوگواري شركت نمايند.

برخي ديگر از مراكز ديني تازه تأسيس نيز مراسم خود را ويژه جوانان اعلام كرده و طي شب هاي دهه محرم ، قيام امام حسين و وقايع عاشورا را با استفاده از كارشناسان ديني به تفصيل تشريح مي كنند .

از ديگر نكات بارز مراسم مي توان به اهداي سفرهاي مجاني به عتبات عاليات از سوي كاروان هاي زيارتي براي افرادي كه تاكنون موفق به سفر به اين اماكن نشده اند ، اشاره كرد.

برخي متصديان كاروان هاي زيارتي از صدور رواديد عراق براي زائران كشورهاي عضو شوراي همكاري ، لبنان و ايران در مرز زميني صفوان و عدم مراجعه به سفارت عراق در كويت با هدف تسهيل در امور زوار خبر داده ودر اين راستا تسهيلاتى را براى در خواست كنندگان بوجود مى آورند.

شماري از حسينيه ها در سال گذشته پيشنهاد داده كه تا شب هشتم محرم هر سال كه مصادف با شهادت حضرت علي اصغر است روز يتيم نام بگيرد. حسينيه هاي مزبور هدف از اين نامگذاري را نشر روحيه همبستگي اجتماعي و همدردي با ايتامي كه خانواده و محبت آنها را از دست داده اند ، عنوان كردند.

گفتنی است برخي از حسينيه هاي كويت مانند "رسول الاعظم الكربلائيه" ، "آل بوحمد"، "الصفار"، "آل معرفى" ، "بي بي رباب" ،" عاشور" ، " مسلم ابن عقيل " و غيره بطور مستمر، از ابتدای محرم الحرام تا پايان ماه صفر شاهد برگزاري مجالس حسيني است .

تعداد مساجد ، تكايا و حسينيه هايي كه مراسم خود را به زبان فارسي برگزار مي كنند هر سال فزونى يافته و به بيش از 10 هيأت برآورد مي شود كه از جمله اين هيأت ها مي توان به حسينيه "سيد مجتبي مهري" ، حسينيه اشكنانيه ،حسينيه سيد محمد منطقه شرق ، ديوانيه و حسينيه مسجد ميرزاي شيرازي ، مسجد شعبان ،خيمه هاي عشاق الحسين و علي اكبر و حسينيه بي بي رباب اشاره كرد.

حسينيه منطقه العارضيه وابسته به بهره هاي هندي (شيعيان اسماعيلي)همچون برنامه هاى سالهاى پيش خود ، فعاليت داشته و در محل برگزاري مراسم سخنراني و عزاداري كه به زبان اردو است ، فعاليت خود را سال به سال گسترش بيشترى مى دهند. اين حسينيه امسال نيز مراسم خود را با حضور "شيخ يوسف برهاني" از بزرگان اين مذهب برگزار نمود و بيش از 10 هزار بهره مقيم كويت با تجمع در اين حسينيه و استفاده از لباس ها وشب كلاهاي (عرقچين)يك دست سفيد رنگ ، دهه محرم را گرامي مى دارند.گفتنى است كه طائفه بهره ها در تمامى مراسم ساليانه خود از عزا وعروسى وحتى ذكر پس از نمازشان ، ياد از سالار شهيدان گنجانيده شده كه پس از نماز نيز با زدن چند ضربه با كف دست بر سينه ، اظهار همدردى وعلاقه خود را به آن حضرت ابراز مى دارند.

مراسم محرم از بعد رسانه اي نيز داراي بازتاب گسترده اي است و بسيارى از جرايد محلي و شبكه هاي ماهواره اي اين كشور خبرهاي اين مراسم را به تفصيل منعكس مي نمايند .

شبكه هاي ماهواره اي شيعه از جمله "الكوت" ، "الانوار 1و2" ، "العداله" ، "المهدي" ، "المعارف" و غيره به پخش زنده اين مراسم مي پردازند و برخي شبكه هاي ماهواره اي غير دولتي كويت همانند " الوطن " روزانه بخش هايي از اين مراسم را در بخش هاي خبري خود پخش مي كنند .

تلويزيون رسمي كويت بخشي از برنامه هاي عصر تاسوعا را به سخنراني يك روحاني شيعه اختصاص مي دهد .

ساير مطبوعات اين كشور با اختصاص دادن صفحات اول و داخلي و درج مقالات مفصل تحليلي و تاريخي و چاپ گزارش هاي مصور سوگواري به پوشش وسيع مراسم مي پردازند.اين وضعيت در سال جاري بسيار چشمگير بوده و همه روزنامه ها در سطح گسترده و بي سابقه اي به اين امر پرداختند. ضمنا جدول برنامه روزانه سوگواری بيش از 150حسينيه رسمي شامل ساعات آغاز مراسم سخنرانی ، آدرس و نام سخنران و همچنين مراسمی که تحت پوشش ماهواره ای قرار خواهد گرفت ، از چند روز قبل در مساجد ، شبکه های ماهواره ای الانوار 1و2 ،الكوت ، العداله 1 و 2 و سايت هاي اجتماعي همانند توئيتر ، واتس آپ و فيس بوك اطلاع رسانی می شود.

از سويي ديگر و از آغاز محرم الحرام بسياري از نويسندگان كويتي مقالات خود را پيرامون قيام و فلسفه عاشورا اختصاص مي دهند و صفحاتی از روزنامه های الوطن ، الکويتيه، الرای ، النهار، الأنباء و القبس نيز به صورت روز شمار به انعکاس مجالس عزاداری اختصاص دارد .

مقالات "حجة الاسلام والمسلمين سيد ابوالقاسم ديباجی"، پيرامون عاشورا از اوائل محرم الحرام در روزنامه الوطن بصورت روزانه به چاپ مى رسد و صفحه موسوم به "اخبار شيعه" روزنامه الوطن نيز به مقالات ، اخبار ، تصاوير و احاديث واقعه عاشورا اختصاص مي يابد. .
ابتكار عمل شماري از حسينيه ها مبني بر اهداي خون به جاي قمه زني بيشتر بازتاب داده مي شود و شماري از روزنامه هاي محلي به انعكاس گزارش و تصاويري از سوگواران حسيني پرداخته اند كه در اماكن تدارك ديده شده برخي حسينيه ها، در حال اهداي خون مي باشند. بسياري از بزرگان شيعه با ارسال پيامك به سوگواران و اطلاع رساني گسترده آنان را به اهداي خون خود به بيماران توصيه مي كنند.
اطعام سوگواران و توزيع نذورات در کويت همه ساله شاهد تنوع و وفور بيشتری نسبت به سالهاي گذشته می باشد. علاوه بر اطعام عمومی و پخش انواع نوشيدنی های گرم و سرد در مراسم محرم ، برخی ايستگاه هاي صلواتي توزيع نذورات به مانند خيمه علي اصغر با ايجاد شعبه هاي متعدد در مناطق مختلف و با تقديم انواع غذاهای "فست فود" باعث توجه بسياری از شهروندان اهل سنت و اتباع خارجی مقيم کويت شده است.

امسال علاوه بر خيمه علي اصغر ، شماري از مناطق كويت براي نخستين بار شاهد برپايي ايستگاه هاي صلواتي جديد التأسيس مانند "كاروان دختران" ، " الغدير" ، " مضيف الحسين " ، " خيمه ابي عبدالله الحسين "و دهها خيمه ديگر بود كه با تقديم انواع بستني ، نوشيدني سرد و گرم ، ساندويچ و غذاهاي سنتي به پذيرايي از سوگواران ، حسيني و ديگر شهروندان كويتي و اتباع خارجي مقيم اين كشور برآمدند.

كما اينكه شماري از ايرانيان با داير نمودن ايستگاه هاي سيار شخصي در مناطق بنيدالقار ، السالميه و الرميثيه از مردم پذيرايي كردند و روز تاسوعا و عاشورا در جوار ايستگاه هاي صلواتي به سينه زني و زنجير زني پرداختند.

محرم در كويت تنها مختص به شيعيان نيست و بسيار از اهل تسنن ضمن ارادت به ساحت مقدس اهل بيت (ع) بر حضور در مناسبت هاي اين ايام بويژه شب هفت محرم و شهادت حضرت ابوالفضل(ع) و روز عاشورا تأكيد دارند و حتي بعضي از آنان با قرباني و نذورات و پذيرائي از سوگواران حسيني و يا ارسال مواد غذايي به حسينيه ها ، علاقه خود را به ساحت مقدس سيد الشهداء(ع) اظهار مي دارند. امير و برخي از بزرگان خاندان دربار نيز همه ساله ضمن اهداي نذورات به شماري از حسينيه هاي كويت ، به نحوي ارادت خود را ابراز مي كنند.

با ورود به شب هفتم محرم و شهادت حضرت ابوالفضل (ع) حضور سوگواران حسينی به شدت افزايش يافته و خيابان های کويت با ترافيک سنگينی مواجه می شود. شب‌‌هاي هفتم، هشتم، نهم و دهم محرم علاوه بر مراسم سينه‌زني،برخی از حسينيه ها زنجير‌زني را نيز به مراسم خود افزوده و دسته‌هاي عزاداری در فضای خارجی به مدت کوتاه اقدام به زنجيرزنی می کنند و سپس دسته های عزاداری بدليل محدوديت های قانوني به داخل حسينيه ها هدايت می شوند و پيشاپيش دسته‌هاي سينه‌زني پرچم‌هاي سياه و شعارهاي عاشورا به حركت در مي‌آيند. بعضي از دسته‌ها نيز به نواختن سنج و دمام اقدام مي‌كنند. به صحنه كشيدن تئاتر گونه شهادت حضرت ابوالفضل (ع) ، حضرت قاسم ،علي اصغر و امام حسين (ع) در شبهاي آخر دهه محرم در بسياري از حسينيه ها اجرا مى گردد و جزء لا ينفك مراسم است .
بسياري از شيعيان كويت با شب زنده داري و احياي شب نهم ، صبح روز عاشورا را با پاي برهنه و گاه ماليدن گل به سرهاي خود و بستن پيشاني بند هاي سبز و مشكي و پوشيدن جامه هاي سياه به سوي حسينيه ها روانه مي شوند و شب يازدهم را نيز بعنوان شام غريبان به احيا و روشن كردن شمع و چراغ قرمز به نشانه عزادار بودن سپري مي كنند. شيشه هاي خودروها نيز به نشانه عزادار بودن گل مالي مى شود و پرچم هاي سياه رنگ به روي خودروها برافراشته مي شود.

مقتل حضرت سيد الشهداء (ع) از ساعات اوليه صبح از بلندگوهای خارجی مساجد ،تکايا و حسينيه ها به گوش می رسد و بسياری از خانواده هاي يکدست سياه پوش و با بدست گرفتن پرچم های حسينی از مناطق نسبتا خارجی با پای پياده به سوی حسينيه های مناطق شيعه نشين روانه می شوند. نماز ظهر عاشورا نيز بلافاصله پس از خواندن مقتل و عزاداری برگزار میشود.

علاوه بر حسينيه هاي ايرانيان و برخي از تكايا كه به زبان فارسي برگزار مي شود، مراسم عاشورا همه ساله از سوي رايزني فرهنگي ايران و سرپرستي مدارس ايرانيان مقيم كويت و ساير نهادها برگزار مى شود.

گرچه مطالب اصلي وعاظ و روحانيون سخنران در اين ايام ، بر محور فلسفه عاشورا، تبيين اهداف حسيني و نوحه سرايي براي مصايب اهل بيت (ع) بوده است، اما فراخور ديدگاه ها ، گرايش هاي مذهبي و سياسي برگزار کنندگان و مخاطبين ، عمدتا" تأكيد بر پايبندي به همبستگي اسلامي و وحدت ملي و دوري از فتنه و اختلافات مذهبي است و نيزپاسخ به شبهات و فضاسازي مخالفان و تكفيري ها مى باشد.
گفتنى است كه حضور چهره هاى سرشناس وستارگان سخن همچون حجة الاسلام والمسلمين حاج شيخ مرتضى شاهرودى كه چهره اى سرشناس در جهان اسلام وشيعيان بشمار مى آيد ومجالس پر شكوه وسخنان دلنشين وى ، زبانزد خاص وعام است وديگر ستارگان سخن همچون حجة الاسلام والمسلمين سيد عبد الحسين قزوينى ، شيخ محمد جمعه ، شيخ هانى شعبان ونيز سيد طويرجاوى ودهها سخنور ديگر حسينى ، هريك شور وهيجان خاصى را به اين مراسم مى دهند.