نرخ تردیدبرانگیز 9.5 درصدی برای اشتغال ناقص

سید ابراهیم علیزاده: در حالی که آمار رسمی کشور حاکی از نرخ 9.5 درصد اشتغال ناقص برای کشور است اما فعالان عرصه اشتغال کشور این نرخ را بیشتر از این می دانند.

در تعریف اشتغال ناقص، می توان به تعریف مرکز آمار از این موضوع اشاره کرد که بر اساس آن، «اشتغال ناقص شامل تمام شاغلانی می شود که در هفته مرجع، حاضر در سرکار یا غایب موقت از محل کار بوده و به دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت کار بیش تر، قرار داشتن در فصل غیرکاری و ... کمتر از 44 ساعت کار کرده و خواهان و آماده برای انجام کار اضافی در هفته مرجع هستند.»

با استناد به همین تعریف هم مرکز آمار نرخ 9.5 درصدی برای اشتغال ناقص در سال 88 را محاسبه کرده که  وقتی این رقم را کنار میزان شاغلان کشور که طبق اعلام واحد اطلاعات اکونومیست در سال گذشته 25 میلیون نفر بودند، قرار می دهیم به رقم دو میلیون و 375 هزار نفری می رسیم که تعداد شاغلانی خواهد بود که شغل ناقص دارند.

گفتنی است، سهم اشتغال ناقص از نسبت جمعیت دارای اشتغال ناقص به جمعیت شاغل ، ضرب در 100 محاسبه می شود.

*تردید در آمار مرکز آمار

با وجود این رقم اعلام شده توسط مرکز آمار، از سخنان فعالان عرصه اشتغال کشور می توان به نتیجه ای دیگر رسید. اگر بخواهیم واحدهای کشور را به واحدهای بزرگ و کوچک تقسیم کنیم، به رقم 92 درصدی برای واحدهای کوچک می رسیم که این رقم را مرتضی رجبی، دبیر کانون عالی کارفرمایان کشور ارائه می کند و می گوید: 92 درصد کارگاه های کشور زیر 10 نفر نیروی کار دارند که حدود 48 درصد شاغلان کشور را مشمول می شوند. وی در مورد اشتغال ناقص در این گروه 48 درصدی شاغلان کشور عنوان می کند: طبعا در بعضی از این شغل ها افراد نمی توانند 44 ساعت در هفته کار کنند. این افراد مثلا حسابدار هستند که واحدشان در هفته به میزان کمتری به آن ها نیاز دارند.

رجبی هرچند با این سخنانش نشان داد که میزان کسانی که در این واحدهای کشور دارای شغل ناقص هستند، آنچنان هم کم نیست، اما رقمی را برآورد نکرد که از این میزان چقدر شاغلان، شغل ناقص دارند.

نکته قابل توجه در سخنان او، این است که وی حتی این موضوع را آنچنان ضعف نمی داند و توضیح می دهد: این افراد قاعدتا براساس تخصصی که دارند، ممکن است در چند واحد کار کنند که این در سراسر دنیا هم وجود دارد. قاعدتا خیلی از افراد در هفته کمتر از 44 ساعت کار می کنند اما این دلیل بر این نیست که این افراد کمتر از حداقل حقوق دریافت می کنند.

اما این ها مربوط به واحدهای کوچک کشور است و در کنار آن ها واحدهای بزرگی وجود دارد که از قرار معلوم وضعیت در این واحدها هم چندان مطلوب نیست. در این مورد می توان به آمار اخیر کانون شوراهای اسلامی کار کشور مراجعه کرد که در بررسی از واحدهای بالای 30 نیروی کار در 19 استان کشور بحرانی بودن 400 واحد در کشور محرز شد. تعداد کارگران این واحدها هم 12 هزار نفر می شود که به گفته دبیر کانون عالی شوراهای اسلامی کار این رقم به معنای بیکار شدن این افراد نیست بلکه این تعداد شاغل زیر ظرفیت کار می کنند و حقوق کمتری هم می گیرند و یا مشکلی دیگر دارند. به عبارتی ولی الله صالحی به صورت غیرمستقیم به گروهی اشاره می کند که دارای شغل ناقصی هستند.

بنابراین در واحدهای بزرگ کشور هم به مانند واحدهای بزرگ اشتغال ناقص به حدی وجود دارد که مقامات نمی توانند آن را کتمان کنند.

شاید به همین دلیل هم است که این مقامات جدای از کتمان نکردن این موضوع، حتی رقم اعلام شده توسط مرکز آمار را هم آن چنان واقعی برآورد نمی کنند. اولیاء علی بیگی، نایب رییس کانون عالی شوراهای اسلامی کار در این مورد با تصریح اینکه آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد، اظهار می کند: من نمی توانم این آمار را بپذیرم و این آمارها، آمارهایی نیست که بتوانند مشکلی را درمان کنند. وقتی این گونه آمارها صحیح نباشد بودجه سازمان هایی که در این جهت صرف می شوند نیز در جهت صحیحی نخواهد بود.

ولی الله صالحی هم در این مورد اعتقاد دارد: شاید نتوان آماری در این زمینه ارائه کرد اما به هرحال این موضوع مشهود است. او حتی معتقد است که بیکاری بهتر از این اشتغال ناقص است. چرا که تکلیف بیکار مشخص است و برای آن برنامه ریزی هایی صورت می گیرد اما در مورد اشتغال ناقص این گونه نیست. به گفته او، در اشتغال ناقص، یک نوع بیکاری به ظاهر شاغل وجود دارد که این افراد عملا بیکار هستند. صالحی بهره وری پایین در کشور را هم از جمله پیامدهای این اشتغال ناقص در کشور می داند.

همچنین طبق اعلام مرکز آمار این رقم اشتغال ناقص که البته مورد تردید فعالان عرصه اشتغال است، در مردان بیشتر از زنان و در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری است. این نرخ برای مردان 10.4 و برای زنان 5 درصد و برای نقاط شهری 7.7 درصد و برای نقاط روستایی 13.1 درصد محاسبه شده است.

اما در کنار این اشتغال ناقص که نشان می دهد افراد به میزان کمتر از 44 ساعت در هفته کار می کنند، شاخصی نیز در آمارهای سال 88 مرکز آمار وجود دارد که نشان می دهد 41 درصد شاغلان کشور نیز بیش از 49 ساعت در هفته یعنی بیش از استاندارد کار می کنند. بر این اساس بررسی سهم شاغلان 15 ساله و بیشتر با ساعت کار معمول 49 ساعت و بیشتر نشان می دهد، 41.4 درصد شاغلان به طور معمول بیش از 49 ساعت در هفته کار می کنند که این رقم در مردان بسیار بیشتر از این رقم در زنان و در نقاط شهری بیشتری از نقاط روستایی است. این رقم در حالی برای کشور 41.4 ثبت شده که این میزان برای مردان 46.9 درصد، زنان 15.5 درصد، نقاط شهری 43.8 و نقاط روستایی 36.3 درصد است.

شاخص های نیروی کار به تفکیک جنس، نقاط شهری و روستایی ـ سال 1388

منبع: مرکز آمار