سید ابراهیم علیزاده ـ جزییات منتشر شده در مورد چگونگی تحقق نرخ بیکاری هفت درصدی و رشد اشتغال چهار درصدی و ایجاد سالانه 1/1 میلیون شغل جدید در سال های برنامه پنجم توسعه نشان می دهد که بیشترین سهم در تحقق این اهداف مربوط به مشاغل خانگی ای است که طبق آمارها کمترین ارزش افزوده را دارند و به گفته کارشناسان مشاغل پایداری نیستند.
هرچند تاکنون دولت دهم به صورت رسمی اعلام نکرده که سیاست اصلی اشتغالزایی که در پیش خواهد گرفت، چه طرحی است، اما گفته ها و شواهد نشان می دهد که در کنار بنگاه های زودبازده که دولت قصد دارد آن را ادامه دهد، طرح مشاغل خانگی و ایجاد اشتغال از طریق تعاونی ها نیز مدنظر است. از این سه سیاست متفاوت نیز به نظر می رسد که مشاغل خانگی در درجه اول اهمیت قرار دارد که بیشترین سهم در ایجاد سالانه 1/1 میلیون شغل جدید در برنامه پنجم توسعه را دارد.
این را از جزییات منتشر شده توسط معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهوری از اهداف پیش بینی شده برای اشتغال کشور در سال های برنامه پنجم توسعه می توان برداشت کرد که این جزییات توسط مدیر برنامه ریزی اقتصاد کلان دفتر برنامه ریزی اقتصادی این معاونت پیش بینی و در نشریه برنامه منتشر شده است.
در این جزییات، ذکر شده متوسط سهم اشتغال بخش "خدمات عمومی، اجتماعی، شخصی و خانگی" از کل اشتغال 4/19 درصد است. به عبارتی یک پنجم مشاغل در برنامه پنجم متعلق به بخش مشاغل خانگی است، درحالی که رشد اشتغال این بخش در برنامه پنجم توسعه 3/1 درصد برآورد شده است.
اهداف تکراری اشتغال
بر این اساس، برای تحقق رشد اقتصادی سالانه هشت درصدی ایران طی سال های برنامه پنجم به رشد چهار درصدی اشتغال نیاز است که این عدد همان نرخ رشد اشتغال سال های برنامه های سوم و چهارم توسعه است. از سوی دیگر در این برنامه اشاره شده که سالانه باید یک میلیون و 113 هزار شغل جدید ایجاد شود که این رقم به رقم نیاز شغل جدید در سال های برنامه چهارم نیز نزدیک است.
طبق گفته وزیر کار دولت نهم، میزان مورد نیاز شغل های جدید طی برنامه چهارم حدود یک میلیون و 200 هزار شغل جدید بود. اما شاید تفاوت اصلی دو برنامه پنجم و چهارم در نرخ بیکاری هدف مدنظر باشد. این میزان در حالی در برنامه پنجم هفت درصد اعلام شده که در برنامه چهارم 4/8 درصدی بود که محقق نشد و حداقل تاکنون که نرخ بیکاری کشور فاصله شش درصدی با نرخ هدف گذاری شده در برنامه چهارم دارد.
همچنین در رشد اشتغال در حالی در مجموع به رقم چهار اشاره شده که برای بخش های ارتباطات، حمل ونقل، ساختمان و صنعت و معدن این میزان رشد به ترتیب 5/10 ، 2/7 ، 6/6 و 3/6 درصد درنظر گرفته شده است. میزان رشد اشتغال در بخش های آب و برق و گاز، خدمات بازرگانی و هتلداری، خدمات مستغلات و حرفه ای، کشاورزی و همچنین نفت و گاز به ترتیب8/4، 4/4 ، 5/2 ، 9/1 و 1/1 درصد پیش بینی شده است.
در این مورد برای بخش مشاغل خانگی که با عنوان خدمات عمومی و خانگی به آن اشاره شده رشد 3/1 درصدی درنظر گرفته شده که با وجود این، متوسط سهم اشتغال این بخش از کل اشتغال کشور طی برنامه پنجم با 4/19 درصد بیشترین میزان را داراست. پس از این بخش، بیشترین سهم به ترتیب متعلق به بخش های صنعت و معدن، کشاورزی، ساختمان و خدمات بازرگانی و هتلداری است.
روش معیوب برای کاهش بیکاری
این آمارها حاکی از این است که تحقق نرخ بیکاری هفت درصدی برنامه پنجم توسعه بیش از هر بخشی به مشاغل خانگی ای وابستگی دارد که در همین برنامه تنها 2/2 درصد رشد ارزش افزوده برای آن در نظر گرفته اند. این در حالی است که بخش ارتباطات با 3/18 درصد، خدمات موسسه های پولی و مالی با 6/13 درصد، صنعت و معدن با 6/11 درصد و حمل ونقل با 8/10 درصد بیشترین ارزش افزوده در برنامه پنجم توسعه را خواهند داشت.
عملکرد طی سال های 1379 تا 1386 بخش های اقتصادی کشور نیز نشان می دهد در حالی رشد ارزش افزوده مشاغل خانگی 1/1 درصد بوده که این میزان در بخش های ارتباطات با 9/22 درصد، خدمات موسسه های پولی و مالی با 15 درصد، صنعت و معدن با 3/11 درصد و بازرگانی و هتلداری با 4/8 درصد بیشترین ارزش افزوده بخش های مختلف اقتصادی کشور بوده اند.
از سوی دیگر این مشاغل خانگی، مشاغلی هستند که پایداری آن ها مورد تردید است و به همین دلیل به نظر نمی رسد ابزار مناسبی برای کاهش نرخ بیکاری کشور محسوب شوند. ناپایداری این مشاغل موضوع مورد اشاره عباس وطن پرور، نماینده سابق کارفرمایان کشور در سازمان بین المللی کار است که وی در این مورد می گوید:« درست است که مشاغل خانگی در افزایش توان مالی خانوار موثر است اما اگر بنا بر پیگیری اجرای این موضوع باشد به علت اینکه شغل های ناپایدار و غیرمستمری محسوب می شوند، بنابراین به صورت موردی تنها در یک برهه زمانی خاص اثرگذار خواهند بود و بعد از مدتی، افراد مشغول به این کار بیکار خواهند شد.»
به گفته او، «اگر بخواهیم افراد مشغول به این مشاغل خانگی را در میزان نرخ بیکاری کشور محاسبه کنیم به آمار با ثباتی نمی رسیم.» اما واکنش معاون سرمایه انسانی و توسعه اشتغال وزارت کار به این انتقاد این گونه است: «طراحی این شغل ها به این صورت است که یا خوشه ای باشند تا بتوانند رقابت کنند و یا اینکه به بنگاه های بزرگ بالادستی متصل شوند.» حمید حاجی عبدالوهاب که با این سخن می خواهد نگرانی از پایدار نبودن مشاغل خانگی را برطرف کند، ادامه می دهد: « در مرحله اول، باید این مشاغل شناسایی شوند. اما به هرحال مدنظر داریم از این طریق به یک میلیون شغل جدید دست پیدا کنیم. اعتبار مورد نیاز برای این طرح هم رقم خیلی زیادی نیست و یکی از روش هایی است که با سرمایه محدود هم می شود از طریق آن شغل ایجاد کرد.» وی اضافه می کند: « بخش دیگر این است که همه افرادی که در مجموعه منازل کار می کنند محصول خود را به شکل مستقیم در خانه ها عرضه نکنند و از طریق عرضه محصولات در بازارچه های شهری توسط شهرداری ها این موضوع دنبال شود. همچنین تاکید داریم این مشاغل خانگی تنها برای اعضای خانواده باشد.»
معاون وزیر کار در حالی این سخنان را بیان می کند که به گفته خود مسئولان دولتی در حال حاضر افراد مشغول به کارهای خانگی حتی در هنگام سرشماری ها خود را افراد شاغلی معرفی نمی کنند. رییس سازمان کار تهران پیش از این، در گفت وگو با خبرآنلاین اذعان کرده بود: «جمعی از کارجویان به مشاغلی مانند بعضی از شغل های خانگی می پردازند که آن ها را راضی نکرده و به همین دلیل خود را بیکار می دانند و در سرشماری ها خود را بیکار معرفی می کنند.»
مراجعه به سایت های وابسته به وزارت کار و امور اجتماعی نیز نشان می دهد که مراحل اولیه ای طرح مشاغل خانگی از پیش آماده شده بود. چرا که قبل از این، در زمانی که طرح ساماندهی مشاغل خانگی در وزارت کار دولت نهم خیلی کوتاه مطرح شده بود، وزارت کار 155 شغل خانگی را شناسایی کرده بود. از جمله این شغل های خانگی شناسایی شده توسط وزارت کار عبارتند از : ماست بند، تولیدکننده ترشی جات، پرورش دهنده بوقلمون، پرستار در منزل، آموزش و تدریس از طریق اینترنت، ویراستار از طریق اینترنت، گرافیست، خدمات چاپ با یارانه، رنگ آمیزی نقشه فرش، حکاکی چرم و ... .
نظر شما