روسیه یا سوریه؛ طرف حساب ترکیه و ناتو کیست؟

ساقط شدن جنگنده نظامی ترکیه توسط سوریه تحولات مربوط به این کشور و همسایگانش را وارد فاز جدیدی کرد.
سوری ها ادعا کردند که تنها پس از سرنگونی جنگنده اف- 4 متوجه شده اند که به ترکیه تعلق دارد و بعد از آن دو خبر ضد و نقیض درباره عذرخواهی کردن یا نکردن این کشور از ترکیه در رسانه ها منتشر شد. روند جاری پس از ساقط شدن فانتوم ترکیه، در جای خود مهم و قابل تامل است اما نکات مهمی را باید درخصوص اقدام سوریه مد نظر قرار داشت و درباره آنها مداقه کرد.

1- آیا سوریه حقیقتا بدون علم به اینکه جنگنده ای که آن را هدف قرار می دهد متعلق به ترکیه است اقدام به شلیک کرده است؟
برای پاسخ دادن به این سوال باید به اطلاعات و دانش نظامی مورد استفاده سوری ها دسترسی داشت و سیستم ضدهوایی که سوریه از آن برای ساقط کردن این جنگنده استفاده کرده چه بوده است. اخبار و اطلاعات منتشر شده از این سیستم حاکی از آن است که موشکی که یک فروند هواپیمای جنگنده اف-4 ترکیه را سرنگون کرد از نوع بوک-ام2 یا سا-11 بوده است. موشک های SA-11 قادرند جنگنده هایی را که تا ارتفاع 14 کیلومتر پرواز می کنند را ساقط کنند.  این سیستم پدافند هوایی که از ابتکارات روس هاست و مجموعا ده کشور جهان از آن برخوردارند دائما توسط کارشناسان روسیه روز آمد می شود و بر اساس برخی شواهد آخرین نمونه آن به تازگی از سوی روسیه در اختیار سوریه قرار گرفته و در کار خود بسیار دقیق است. از این رو بر اساس توانمندی های فوق العاده ای که این سیستم از آن برخوردار است می توانسته با استفاده از برخی ویژگیهای برجسته راداری و شناسایی خود، دست کم تشخیص دهد که هواپیما از سمت ترکیه به مرز هوایی سوریه نزدیک شده است.
2- برفرض درست بودن ادعاهای مطرح شده مبنی بر نوع موشک مورد استفاده برای ساقط کردن این جنگنده، آیا سوری ها توان استفاده از این نوع موشک را داشته اند؟ اگر نداشته اند این موشک چگونه شلیک شده است؟ پاسخ دادن به این سوال بیشتر شبیه پیشگویی است. از آنجا که باید براساس حقایق موجود سخن گفت تنها می توان به همین بسنده کرد که فعلا این سوری ها هستند که مسئولیت سرنگون کردن جنگنده ترکیه را برعهده گرفته اند نه کشوری دیگر.
3- توانمندی ضد هوایی سوریه چقدر است؟ آیا اگر سوری ها توانسته اند یک جنگنده ترکیه را در ارتفاع 13 کیلومتری هدف قرار دهند به این معنی است که قادرند در برابر حملات گسترده هوایی نیز همین توانایی را از خود نشان دهند؟ در این خصوص به نظر می رسد که باید به مثل معروف مشت نمونه خروار است رجوع کرد. یعنی با توجه به اینکه سیستم های ضد هوایی روسی به صورت خوشه ای عمل می کنند، اگر یکی از آنها به درستی عمل کند بقیه نیز به همین دقت عمل می کنند. سیستم پدافند هوایی بوک-ام 2 قادر است یش از 24 هدف را رهگیری کرده و با 4 هدف به صورت هم زمان درگیر شود. سوریه با استفاده از این فناوری نشان داده که قادر است در برابر تهاجمات هوایی احتمالی وسیع به خاکش توسط جنگنده ها یا موشک های کروز ناتو به بهترین شکل از خود دفاع کند.
4- عاملی که باعث می شود باور کنیم این فناوری به تازگی به دست سوریه رسیده و بسیار روز آمد است ماجرای حمله جنگنده های اسرائیلی به تاسیسات اتمی سوریه در الکبار در سال 2007 است. جنگنده های اسرائیلی در آن سال سیستم راداری این پدافند را با استفاده از فناوری های الکترونیکی یا ارسال پارازیت از کار انداختند و سوری ها زمانی از حملات اسرائیلی ها به تاسیسات اتمی خودمطلع شدند که هواپیماهای شکاری به پایگاه خود بازگشته بودند و از این رو سیستم ناکارآمدی خود را نشان داد. این ناکارآمدی این بار احتمالا ترمیم شده است.
5- اگر سوریه این جسارت را دارد که جنگنده همسایه مقتدر نظامی اش را که هم پیمان ناتو است در آسمان منهدم کند قطعا در زمین و دریا نیز می تواند این توانمندی را علیه کشورهای متخاصم به کار گیرد.
6- اگر فرض علم داشتن سوریه به ترکیه ایی بودن جنگنده ساقط شده را درست بدانیم، آنگاه پیام دیگری که از این اقدام به دست می آید این است که سوریه دندان های ترکیه را به خوبی شمرده و کاملا به محدودیت ها و ناتوانی های ترکیه مبنی بر اقدامات تلافی جویانه نظامی این کشور علیه خود واقف است. از این رو تلویحا این پیام را به ترکیه داده است که دمشق در خصوص فعالیت های براندازانه آنکارا ساکت و بی تفاوت نخواهد نشست.
7- اقدام سوریه در سرنگون کردن جنگنده ترکیه ناتو را نیز در موقعیت جالبی قرار داده است. ناتو هم اکنون درحال زیر و رو کردن منشور خود مبنی بر لزوم دخالت نظامی در حمایت از ترکیه یا سکوت اختیار کردن در قبال این ماجراست. درهمین حال موضع ناتو به شدت وزن ترکیه را در این پیمان نشان می دهد. اگر ناتو به پشتیبانی ترکیه در آید خود را وارد جنگی ناخواسته در منطقه کرده است که آغاز آن راحت اما پایان دادن آن و برآورد تبعات بعدی آن بسیار دشوار است. از سوی دیگر اگر ناتو در حمایت از ترکیه اقدامی نکند، به نوعی ترکیه را واگذاشته است و این به حیثیت ترکیه لطمه فراوانی می زند و نشان می دهد که ترکیه در همه این سالها تنها سرباز پیاده ناتو بوده است و این پیمان حاضر نیست منافع خود را به خاطر حمایت از عضو خود به خطر بیندازد.
8- ناتو هم اکنون درحال بررسی این موضوع است که در بحران سوریه و خصوصا بعد از سرنگون شدن جنگنده ترکیه ای که با سلاح های پیشرفته ضد هوایی روس ها سرنگون شده دقیقا با چه کسی طرف حساب است؟ روسیه یا سوریه. پاسخ به این سوال را زمان نشان خواهد داد.
4949