ساسام گلفر: وایدا در «کاتین» روایتگر داستان افسران لهستانی است که در بهار 1940 به دست نیروهای پلیس مخفی شوروی موسوم به NKED در جنگل کاتین به قتل رسیدند. این فیلم داستان بستگان این افسران را که سال‌ها بعد همچنان چشم‌انتظار بازگشت شوهران، پدران، پسران و برادران خود بودند را بازگو می‌کند. وایدا در گفت‌وگو با دوروتا هارتویچ از Cineuropa در ماه مارس 2009 در برلین ضمن اشاره به زمینه‌های سیاسی فیلم از علاقه‌اش به فاصله گرفتن از سینمای سیاسی و بازگشت به سینمای روانشناختی سخن گفته است.
«کاتین» بازگویی یک واقعیت تاریخی و افشای یک دروغ بی‌رحمانه است؛ دروغی که هنوز هم گفته می‌شود. در عین حال این فیلم از تراژدی خانوادگی خود شما نیز الهام گرفته که در انتظار بازگشت پدر ناپدید‌شده‌تان ماندید. آیا در هم آمیختن این دو دیدگاه کار مشکلی بود؟
بله، دقیقاً به همین علت چند سال طول کشید تا توانستم فیلم را تکمیل کنم. فیلم نهایی متشکل است از صحنه‌ها و دیالوگ‌های برگزیده‌ای که از یادداشت‌ها، خاطرات و مکاتبات میان افسران مقتول و همسرانشان ذره ذره جمع‌آوری شده است.
این فیلم چه مخاطبی را در نظر دارد؟ خانواده‌هایی که از ضایعه کاتین رنج بردند یا آنایی که از اهمیت این رویداد بی‌اطلاع‌اند؟
خانواده‌هایی که ماجرای کاتین به آنها صدمه زد از واقعیت به خوبی آگاه هستند، بنابراین فیلم من تماشاگران جوان لهستانی را هدف گرفته که با این واقعه آشنا نیستند؛ کسانی که این رویداد برای آنها هنوز در هاله‌ای از راز و رمز قرار دارد. فیلم همچنین تماشاگران مسن‌تر را در نظر دارد که در زمان جمهوری خلق لهستان درباره آنچه اتفاق افتاده مدام دروغ به خوردشان داده‌اند.
واکنش تماشاگران جوان نسبت به فیلم چگونه بود؟ همان‌طور که انتظار داشتید واکنش نشان دادند؟
بله، کاملاً. سکوت طولانی که در پایان جلسه نمایش فیلم بر سالن سینما مستولی شد این حرفم را تأیید می‌کند.
شخصیت‌های فیلم براساس آدم‌های واقعی ساخته شده‌اند یا تخیلی هستند؟
در بیشتر موارد این شخصیت‌ها براساس اشخاص واقعی هستند؛ مثلاً همسر ژنرال اسموراوینسکی یا استاد دانشگاه کراکو و همسرش. شخصیت‌های دیگر ترکیبی از افراد واقعی و خیالی هستند، مثل پوپوف سرگرد ارتش شوروی که نام او و پیشینه‌اش درست و موثق است.
از همان موقعی که فیلم را شروع کردید می‌دانستید آن را چطور به پایان می‌برید؟
نه. به شیوه‌های متفاوتی می‌شد به سراغ تراژدی رخ داده در جنگ کاتین رفت. اما من مجبور بودم دائم به خودم یادآوری کنم که این اولین فیلمی است که بر این موضع متمرکز شده است.
دشوارترین جنبه ساختن این فیلم چه بود؟
شروع کردنش. آغاز به ساختن فیلمی که هنوز فیلم‌نامه‌اش تکمیل نشده مثل به پرواز درآوردن هواپیماست.
فیلم بعدی شما اقتباسی از داستان کوتان یاروسلاو ایواژکیویچ است به نام «تاتراک»؛ اولین‌بار است که به سراغ آثار او می‌روید؟
بله، بعد از کاتین که فیلمی سیاسی است، می‌خواهم به سینمای روانشناختی برگردم و به داستانی که یک زن در مرکز آن است بپردازم. یاروسلاو ایواژکیویچ یک منبع عالی الهام برای این نوع سینماست.
نظر شما