علی پاکزاد
برنامه مربوط به سهمیه‌بندی بنزین که با توزیع کارتهای هوشمند به اجرا گذاشته شد در روزهای نخست اجرا تا حدودی به دلیل جو روانی بر میزان مصرف مؤثر واقع شد ولی با گذشت مدت کوتاهی دوباره منحنی مصرف سیر صعودی به خود گرفت ولی دوباره در سال 87 میزان مصرف بنزین در مقایسه با سال 86 نه تنها رشدی نداشته است بلکه بالغ بر 4/9 میلیون لیتر کاهش پیدا کرده است. البته اگر نگاهی به میزان مصرف روزانه بنزین طی دو سال اجرای برنامه سهمیه‌بندی بنزین داشته باشیم با توجه به اینکه طی دوسال گذشته بالغ بر 2 میلیون دستگاه خودرو به ناوگان خودروهای کشور افزوده شده است می‌توان گفت این برنامه در مهار رشد مصرف موفق بوده است.
بر اساس آمارها متوسط مصرف روزانه بنزین در سال 85 معادل 73 میلیون لیتر بوده است که در مقایسه با سال 84 معادل 8/ 9 درصد رشد داشت در حالی که نرخ رشد مصرف در سال 86 به 8/ 3 درصد رسید و در نهایت میزان مصرف بنزین در این سال به طور متوسط روزی 4/76 میلیون لیتر بود. اما این آمار در مورد سال 87 از سوی شرکت ملی پخش با 8/12 درصد کاهش معادل 67 میلیون لیتر در روز اعلام شده است که در این صورت باید گفت کاهش مصرف بنزین در کشور به صورت جدی موفق بوده است ولی در عمل در مورد این موفقیت هیچ خبری منتشر نشده است و هر روز شاهد انتقاد از رشد بیش از اندازه مصرف بنزین در کشور هستیم.
در دومین محور برنامه که گازسوز کردن خودروها دنبال می‌شد به دلیل آنکه ساخت مخازن سوخت گاز طبیعی نیازمند فناوری‌هایی بود که در رده نظامی تعریف می‌شد تحریمهای بین‌المللی باعث شد برنامه به کندی پیش برود و در عمل تنها چند واحد تولیدی زیر نظر نیروهای مسلح که این فناوری را در اختیار داشتند با ظرفیت پایین تولیدی خود از برنامه مورد نظر بسیار عقب‌تر عمل کرده و این محور به نتیجه مناسب نرسید.
به هر شکل در حال حاضر میزان مصرف کشور معادل 22 میلیون لیتر بالاتر از میزان تولید داخلی بنزین است و این مسئله می‌تواند برای کشور در صورت عملی شدن تهدیدهای آمریکا مشکلات جدی به همراه داشته باشد. البته برای مقابله با تحریم اقداماتی در دستور کار وزارت نفت قرار گرفته است که طی روزهای گذشته از زبان برخی از مدیران این وزارتخانه مطرح شده است.
معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت با بیان اینکه از نظر قانون، امسال یارانه‌ای برای واردات بنزین اختصاص نیافته است، پیشنهاد کرد سهمیه‌های بنزین خودروها در سال جاری نسبت به سال گذشته حداقل دو سوم کاهش یابد. اکبر ترکان در خصوص سناریوهای پیشنهادی وزارت نفت به ستاد مدیریت حمل و نقل سوخت برای کاهش سهمیه‌های بنزین خودروها، اظهار کرد: براساس قانون بودجه 88 تصویب شده در مجلس شورای اسلامی، برای سال 88 بودجه‌ای برای واردات بنزین دیده نشده است. برهمین اساس، باید قیمت بنزین تولید شده در پالایشگاه‌های داخلی با نرخ یارانه‌ای و قیمت بنزین وارداتی با نرخ آزاد در کشور عرضه شود. معاون برنامه‌ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت با تأکید بر اینکه اختصاص یارانه به بنزین عرضه شده وارداتی خلاف قانون است، تبیین کرد: از این رو، پیشنهاد می‌شود سهمیه‌های بنزین خودروها برای ماه‌های آتی حداقل معادل دو سوم سهمیه‌های بنزین در مدت مشابه سال گذشته کاهش یابد. سال گذشته در مجموع 67 میلیون لیتر بنزین در کشور توزیع می‌شد که از این میزان، 45 میلیون لیتر بنزین تولید داخل و 22 میلیون لیتر از طریق واردات تأمین می‌شده است.
به گزارش خبرگزاری مهر، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران قصد دارد 3 سناریوی پیشنهادی خود را برای کاهش سهمیه‌های بنزین خودروهای شخصی به ستاد مدیریت و حمل و نقل سوخت ارائه کند. بر این اساس، در 2 سناریو کاهش سهمیه‌های بنزین خودروهای شخصی به 50 و 70 لیتر در ماه به ستاد مدیریت و حمل و نقل سوخت پیشنهاد شده است که در صورت موافقت اعضای ستاد، کاهش سهمیه‌های بنزین از 31 خرداد ماه سال‌جاری در سراسر کشور اجرایی خواهد شد. در صورتی که کاهش سهمیه ماهانه 30 تا 50 لیتری بنزین خودروهای شخصی به تصویب اعضای ستاد مدیریت حمل و نقل سوخت برسد، سهمیه خودروهای ناوگان حمل و نقل عمومی کشور و به ویژه تاکسی‌ها بدون تغییر باقی خواهد ماند.
در سناریو سوم واردات بنزین بدون ردیف بودجه‌ای مطرح شده است که به طور حتم مورد قبول قرار نخواهد گرفت بنابراین به نظر می‌رسد کاهش میزان سهمیه بنزین از 120 به 50 لیتر برای رساندن میزان مصرف به حد تولید داخلی طرحی است که به طور حتم تنها زمانی جدی خواهد شد که تحریمهای آمریکا شکلی جدی‌تر به خود بگیرد زیرا با توجه به اینکه میزان مصرف بنزین در سال 87 نسبت به سال 86 معادل 8/ 12 درصد کاهش داشته است می‌توان به این نتیجه رسید که بخش اعظم کاهش مصرف ممکن با توجه به ضریب مصرف خودروهای داخلی صورت گرفته است بنابراین کاهش سهمیه‌ها تا 70 لیتر در ماه در عمل ممکن نیست مگر در شرایط خاصی مانند تحریم. اما به رغم آنکه این سناریوها از سوی شرکت ملی پخش و از زبان اکبر ترکان به شکلی غیرمستقیم و بدون اشاره به احتمال تحریم بیان می‌شود ولی علی‌اصغر عرشی معاون امور بین‌الملل وزارت نفت به شکلی مستقیم در گفت‌وگو با فارس به راههای ایران برای شکستن تحریم سخن می‌گوید.
عرشی در این زمینه با بزرگ خواندن بازار بنزین می‌گوید: تجربه نشان داده علیرغم فشارهای آمریکا، ایران می‌تواند منابع تأمین بنزین خود را پیدا کند. البته ممکن است تحریمهای اقتصادی و تجاری موجب شود تا برخی از شرکتها در ادامه روابط خود با ایران تجدید نظر کنند.
البته برنامه‌هایی مانند ذخیره‌سازی بنزین از سوی خبرگزاری فارس به نقل از رویتر در جمع راهکارهای ایران برای مبازره با تحریم احتمالی بیان شده است که البته با توجه به میزان بالای مازاد مصرف کشور بنزین در ایران در مقایسه با تولید داخلی از یک طرف و عدم وجود مخازن کافی برای ذخیره‌سازی این میزان بنزین در یک دوره زمانی قابل اتکا نمی‌توان این روش را به عنوان راهکاری عملی مورد تأکید قرار داد.
در نهایت می‌توان گفت ایران تلاش دارد با ایجاد فضاهای مناسب قانونی خود را برای مقابله با عواقب تحریم فروش بنزین به ایران از سوی آمریکا آماده کند ولی از سوی دیگر اجرای این برنامه از سوی آمریکا با ریاست جمهوری اوباما به طور حتم با توجه به شرایط فضای سیاسی داخل ایران انجام خواهد گرفت زیرا آمریکا به تجربه دریافته است که هر نوع فشار بیرونی باعث ایجاد انسجام در جامعه ایرانی می‌شود، جامعه‌ای که خود را برای انتخاب یک رئیس‌جمهور جدید آماده می‌سازد و به طور حتم نتیجه تصمیم آمریکا می‌تواند برای فضای سیاست داخلی ایران طی چهار سال آینده تأثیر‌گذار باشد و گامهای کوتاه برداشته شده برای نزدیکی دو کشور را به عقب بازگرداند و انجام مذاکره رودر رو را غیر ممکن سازد. البته با در نظر گرفتن این عوامل می‌توان گفت تهدید صورت گرفته شده از سوی امریکا بیشتر یک مانور سیاسی برای داشتن برگهای برنده بیشتر در زمان مذاکره رودر رویی است که در آینده نزدیک همه انتظار آن را دارند.
نظر شما