بهزاد محمودی: امــــروزه برنامــه‌ریــــزان و تصمیم‌سازان، ارکان مختلف کشور‌ها در مورد ارزیابی سریع و دقیق تصمیم‌ها و سیاست‌های خود هستند. این سرعت و دقت تا جایی اهمیت دارد که بتواند زمان لازم را برای اجرای تغییرات و تعدیل‌های احتمالی الگو‌ها و برنامه‌ریزی‌ها فراهم آورده و از هدر رفتن منابع و فرصت‌ها جلوگیری نماید.
مدت‌هاست که محاسبه شاخص‌های مختلف در بخش‌های اقتصاد، آموزش، بهداشت، امور اجتماعی و... چنین ابزاری را فراهم کرده لیکن تهیه شاخص‌های دقیق مستلزم صرف وقت و هزینه زیادی است؛ چراکه این شاخص‌ها عمدتاً نیازمند آمار‌های دقیق و به روز شده هستند که تهیه چنین آمار‌هایی از پیچیدگی‌های زیادی برخوردار است.
چندی است استفاده از نماگر‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شده و اهمیت و ارزش آنها بیشتر نمایان می‌شود. نماگر‌ها گونه‌ای از شاخصی هستند که تهیه آنها سریع‌تر و راحت‌تر از خود شاخص بوده و همچنین جنبه پیش‌بینی را نیز در خود دارند. اگرچه شاخص‌ها به صورت یک عدد مطلق و بدون واحد هستند و حداکثر وضعیت موجود را به نمایش می‌گذارند ولی نماگر‌ها می‌توانند ضمن حفظ خواص شاخص‌ها افق پیش‌رو را نیز روشن‌تر نمایند.
از نکات قابل توجه در نماگر‌ها انعطاف‌پذیری آنها در خصوص ترکیب با شاخص‌های دیگر است. بسیاری از اوقات یک شاخص عددی تنها اطلاعات زیادی را منعکس نمی‌کند ولی با ترکیب چند شاخص عددی می‌توان به یک نماگر ارزشمند که انعکاس دهنده بخش‌هایی از وضعیت جامعه باشد، دست یافت.
شاخص فلاکت از جمله این نماگر‌های اقتصادی است که به وسیله اقتصاددانانی مانند رابرت بارو (Robert Barro) و آرتور اوکان (Arthur Okun) در دهه 70 میلادی معرفی شد. این نماگر‌ها از ترکیب دو شاخص مهم اقتصادی یعنی نرخ بیکاری و نرم تورم به صورت یک ترکیب خطی معمولی تهیه می‌شود. البته امروزه این معادله را که به وسیله آرتور اوکان معرفی شده به عنوان شاخص و نماگر صحیح فلاکت می‌شناسند و معادله رابرت بارو که در آن GDP و نرخ سود بانکی هم در نظر گرفته می‌شود، به عنوان شاخص فلاکت در نظر گرفته نمی‌شود.
شاخص فلاکت در آمریکا
شاید اولین فردی که از شاخص فلاکت به صورت جدی و فراگیر استفاده نمود و عملاً آن را به مردم معرفی نمود، کاندیدای حزب دموکرات آمریکا در سال 1976 یعنی جیمی کارتر بود که با اشاره مداوم به وضعیت نامطلوب این شاخص وضعیت حزب رقیب خود را متزلزل نمود و سرانجام در انتخابات پیروز شد. البته در پایان دوره ریاست جمهوری جیمی کارتر این شاخص بالاترین و بد‌ترین میزان را در طول دوره ریاست جمهوری‌های آمریکا به خود اختصاص داد. در سال 1980 رونالد ریگان با استفاده از نقد همین شاخص بخشی از آرای عمومی را به خود جلب نموده، زمینه‌ساز شکست حزب دموکرات و جیمی کارتر شد.
اهمیت این شاخص تا بدانجاست که برخی از اقتصاددانان رابطه قوی بین شاخص فلاکت و نرخ جرم و جنایت قائل هستند. این رابطه و همبستگی در برخی از کشور‌ها تا بدانجاست که می‌توان شاخص فلاکت را یک نماگر پیش‌نگر برای نرخ جرم و جنایت دانست.
شاخص فلاکت در ایران
همانطور که قبلاً هم اشاره شد، روش محاسبه این شاخص بسیار ساده و مبتنی بر حاصل جمع دو شاخص اصلی یعنی نرخ بیکاری و نرخ تورم است. در کشور ما متولی اعلام نرخ بیکاری مرکز آمار ایران است که اطلاعات مربوط به نرخ اشتغال و بیکاری را به صورت سه ماه یک بار محاسبه و اعلام می‌کند؛ گواینکه در مقاطعی از زمان این نرخ در برخی از فصول اعلام نشده است.
همچنین جهت جمع‌‌آوری اطلاعات مربوط به نرخ تورم به آمار‌های اقتصادی بانک مرکزی در زمینه شاخص تورم به عنوان تنها متولی رسمی محاسبه و اعلام نرخ تورم مراجعه شد. نرخ تورم به کار رفته در این محاسبه بر مبنای 12 ماه یا سالانه است که برای هر فصل عدد آن محاسبه می‌شود.
کمترین ارقام این شاخص مربوط به سال 1384 و نیمه اول سال 1385 می‌باشد و بالاترین ارقام این شاخص مربوط به سال 1387 است. این شاخص از فصل اول سال 1385 تا فصل دوم سال 1387 روند صعودی قابل توجهی داشته به طوری که ارقام این شاخص از عدد 23/18 در فصل اول سال 1385 به رقم 93/37 در فصل دوم سال 1387 بالغ گردیده است. مجموع نرخ تورم و نرخ بیکاری از فصل چهارم سال 1386 به بعد همواره بالای رقم 30 بوده است و در فصول دوم و سوم سال 1387 به ترتیب به ارقام بی‌سابقه 93/37 و 55/37 دست یافته است.