محمد اکبری: در هفته اخیر بحث های جدیدی در مورد سوریه و منطقه فرات شرقی و مسلط شدن کردها و حمایت امریکا و احتمال حمله ترکیه پیش آمد. اما در همین حال نشست سه جانبه وزرای ترکیه، روسیه و ایران درباره سرنوشت قانون اساسی سوریه در ژنو با حضور دی میستورا نماینده سازمان ملل در امور سوریه برگزار شد. از سویی سفر رئیس جمهور کشورمان به ترکیه، یکی از طرفین محور آستانه نیز با این نشست همزمان شد که سوریه نیز یکی از بحثهای طرفین بود. تحرکات دیپلماتیک ایران در این باره در چه مسیری قرار گرفته است؟ روابط ایران و ترکیه همچنان می‌تواند در مسیری مسالمت آمیز و همکاری جویانه پیش برود؟ در این باره با ابراهیم فراهانی کارشناس مسائل خاورمیانه گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید:
نشست سه وزیر خارجه ایران، روسیه و ترکیه در ژنو و توافقات در مورد سوریه چه نتایجی را در بر داشت؟ سه کشور همچنان میتوانند علیرغم برخی اختلافات محور صلح در سوریه را پیش ببرند؟
نشستی که در ژنو برای آینده سوریه و توافق بر سر نوشتن قانون اساسی آن برگزار شد تلاشی توسط بلوک آستانه بود که توافقاتی در نظر گرفته شد و محورهای خاصی از آن بیرون آمد، توافقاتی که نکاتی مهمی را در بر دارد و مهمترین مسئله‌ای که هست، آینده سوریه و نوشتن قانون اساسی و حق حاکمیت سوریه بر تمام خاک و حفظ تمامیت ارضی سوریه است. دیدار وزرای امور خارجه بلوکه آستانه یعنی ترکیه، ایران و روسیه، در حالی انجام گرفت و این بیانیه به امضای وزرای این سه کشور رسید که خبر خروج امریکا از سوریه هم به گوش رسیده و این موضوع احتمالا می تواند فصل جدیدی از تعاملات را نوید دهد.
سفر آقای روحانی بازتاب بسیاری در رسانه های ترکیه داشته است و سفر مهمی تلقی شده است. در این سفر چه مسائلی به نظرتان مد نظر است؟ بیشتر موضوعات همکاری در رابطه با تحریم یا مسائل سوریه هم مورد نظر است؟
در مورد سفر آقای روحانی همانطور که می‌دانید آقای دکتر واعظی به‌عنوان رئیس دفتر و مسئول مستقیم آقای روحانی در مذاکرات با کشورهای ترک‌زبان هستند. ایشان چند وقت پیش به ترکیه سفر کردند و زمینه‌سازی این دیدار را انجام دادند. پنجمین دیدار شورای راهبردی بین دو کشور در دستور کار بوده که در سطح سران بین آقای روحانی و اردوغان انجام گیرد و مسائل مختلفی از جمله سوریه در این مذاکرات وجود دارد. اما مهمترین بحثی که برای ایران اهمیت دارد، بحث دورزدن تحریم‌ها است که به این وسیله می‌خواهند همچنان ترکیه به‌عنوان روزنه‌ای برای دورزدن تحریم‌ها از آن استفاده شود و می‌دانید که در دوران قبل از مذاکرات 2013 که به برجام در 2015 ختم شد، ترکیه نقش اصلی را ایفا می‌کرد. نکته‌ای که هست و من اعتقاد دارم، این است که ما با توجه به اهرم‌هایی که در دست داریم و به ضعف‌هایی که داریم و نتواستیم از فرصت‌هایمان استفاده کنیم، نوعی مماشات هم با ترکیه داریم و آن هم مسئله آب دجله و فرات و سدسازیهای عظیم است که به نظر می‌رسد با نوعی رودربایستی و مماشات داریم با اردوغان رفتار می‌کنیم که مبادا در مسائل دیگر نتوانیم کار را پیش ببریم، در صورتی که نگاهمان کوتاه‌مدت است، همانطور که دورزدن تحریم‌ها برای اقتصاد ایران یک مسئله حیاتی است، مسئله ریزگردها و آب هم مسئله حیاتی است، چون دو کشور سوریه و عراق دولت مرکزی قوی‌ای ندارند تا بتوانند از حقابه‌شان دفاع کنند و ایران یکی از قربانیان بیابانی‌ترشدن سوریه و عراق است و همینطور می‌دانید، اروندروند و کارون وابستگی به این دو سرچشمه یعنی دجله و فرات دارند و ریزگردهایی که می‌دانیم می‌تواند هم باعث شود بسیاری از استان‌های غربی را در بر بگیرد و هم موج مهاجرت از سمت جنوب به سمت شمال که باعث خسارات فراوانی و درگیری‌های قومی سر مسئله آب شود.
در رابطه با وضعیت سوریه چه روندی وجود دارد؟ پس از درگیری ها در فرات شرقی و خبر خروج آخرین بقایای داعش و مسلط شدن کردهای سوری با همراهی امریکا اخباری در ترکیه شکل گرفت که احتمال حمله آنها را میداد؟ آیا ترکیه این روند را اجرایی میکند؟
در مورد قضایای سوریه و خصوصا تهدیداتی که آقای اردوغان انجام داده در مورد حمله به بخش شرق فرات که شامل دو کانتون می‌شود، به نظر می‌رسد که این تهدیدات بدون چراغ سبز آمریکا تقریبا غیرممکن است و تاکنون هم آمریکا این اجازه را به ترکیه نداده است. البته آقای اردوغان چندین بار تهدید کرده و در سخنرانی آخرشان گفتند که در مذاکرات تلفنی که با ترامپ داشتند، این اجازه را گرفته‌اند، اما این ادعا امکان دارد که درست نباشد و بیشتر یک شانتاژ خبری باشد برای زمینه‌سازی و فشار به کردها و نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا که منطقه شرق فرات را که نزدیک 30 درصد خاک سوریه است، تحت اشغال نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا هستند که پیاده‌نظام اصلی آنها نیروهای SDF هستند که بدنه اصلی‌شان همان مدافعان خلق یا ی‌پ‌گ هستند. اما اگر این را بخواهد عملی کند، به نظر می‌رسد که شرایط فعلی ممکن است که یک عملیات محدودی تا عمق سوریه برای ساختن و راه‌اندازی یک کریدوری در این منطقه کوبانی یا جزیره باشد به عمق 10 تا 20 کیلومتر تا بتواند مرزهای ترکیه را حفظ کند و دغدغه‌های امنیتی ترکیه را برآورده کند. بالاخره کردهایی که نیروهای ی‌پ‌گ هستند و بازجوهای نظامی‌شان ی‌پ‌گ، بخشی از پ‌ک‌ک هستند که سال‌ها با دولت مرکزی ترکیه مبارزه کردند و دغدغه امنیتی ترکیه به حق است، اما برای آمریکا هم بسیاری از اولویت‌های دیگری وجود دارد؛ مثلا اولویتش در خاک سوریه در توازن قدرت در مقابل روسیه است. نکته بعدی این است که هشت پایگاه نظامی در آن‌جا احداث کرده و برای آینده سوریه به دنبال این است که آمریکا جای پایش را در دولت آینده سوریه محکم کند. همین‌گونه که ترکیه هم به دنبال امتیازگیری از سوریه و آینده سوریه است، چون تنها کشوری است که هم در ائتلاف به رهبری آمریکا حضور دارد و در سمت دیگر هم در بلوک آستانه با حضور ایران و روسیه حضور دارد و به دنبال امتیازگیری است. حتی به گفته یکی از مقامات ترکیه، به دنبال این است که یک یا دو نفر از نفرات کابینه آینده سوریه در صورت اینکه اسد رأی بیاورد و به قدرت رسید، از اخوان‌المسلمین باشد که در تاریخ خانواده اسد بی سابقه است. زیرا که بزرگ‌ترین درگیریها در گذشته بین دو طرف وجود داشته و سرکوب‌های شدیدی انجام شده است. اخوانی ها توسط همین نیروهای بعثی و علوی های سوریه که پدر اسد و خود اسد در رأس رژیم حکومتی اسد این‌ها را سرکوب کردند.
52312