پی بردن به چگونگی پیدایش ادیان گوناگون، زادگاه هر یک از آن‌ها و بررسی و شناخت آداب و رسوم و آئین‌های بر جای مانده از آن‌ها، از دیرباز مرکز توجه بسیاری از محققان و همچنین علاقه‌مندان به خود بوده است.
آئین بودا، یکی از این ادیان خود ساخته زمینی است که سرمنشاء آن از کوهپایه‌های رشته کوه‌های هیمالیا بوده و امروز بخش نسبتاً وسیعی از شرق و جنوب شرقی آسیا را در بر گرفته است.
با این وجود، آثار برجای مانده از این آئین چند هزار ساله، به دلیل شکل و شمایل خاص خود و پیچیدگی‌های ظاهری و تنوع بالا در به تعریف در آوردن معبود، آنرا، به یکی از ادیان پر بازدید تبدیل کرده است.
کشورهای مختلفی در منطقه شرق و جنوب شرق آسیا، از این آئین پیروی می‌کنند، اما آنچه در ادامه خواهیم خواند، برگزیده‌ای از پنج مقصد مهم آئین بودایی است که به دلیل قدمت و سابقه تاریخی خود، محل بازدید عده زیادی از گردشگران قرار گرفته‌اند.
هند و نپال:
اگر چه در حقیقت مرزهای امروزی دو کشور هند و نپال محل تولد بودا را در کشور کوچک نپال و در زیر پای رشته کوه‌های هیمالیا قرار داده اما هند زادگاه سیدارتا گوتاما، شاهزاده‌ای است که بعدها بودا شد.
بودا بعدها یکی از مهمترین مذاهب هند و شرق آسیا شد. اگر چه با فراگیر شدن این مذهب در دیگر نقاط آسیا، به مذهبی اقلیت در هند تبدیل شد اما هنوز هم مناطق بسیاری در هند و نپال وجود دارند که از اهمیت بالایی در مذهب بودا برخوردارند.
براساس آموزه‌های بودا، وی پیش از مرگ، از پیروان خود خواست تا در چهار منطقه که از اهمیت بالایی در زندگی او برخوردار بودند به زیارت بپردازند. این چهار منطقه عبارتند از: لامبینی، زادگاه بودا که در نزدیکی مرز هند و نپال قرار دارد. اورو ولا، که امروز آنرا بود گایا می‌نامند و در ایالت بیهار هند قرار دارد. این مکان محل روشنگری بودا بوده است؛ سارنات، در ایالت اوتار پرداش هند، که محل اولین موعظه بودا بوده است و کوشاواتی که در ایالت اوتار پرداش قرار داشته و آنرا کوشیناگار نیز می‌نامند، که محل زندگی وی در اواخر حیات تا زمان مرگ بوده است.
اگر چه همه این مناطق پس از فروپاشی مذهب بودائیسم در هند ویران شدند، اما به تازگی بازسازی شده و محل رفت و آمد گردشگران قرار گرفته‌اند.
منطقه بودا گایا، که محل مشاهدات عرفانی بودا بوده امروزه دارای معابد بودایی و مراکز مدیتیشن و همچنین موزه‌هایی از آیین بودایی و هندو است. از دیگر آثار موجود در این منطقه می‌توان به جایگاه سنگی بودا و همچنین معبدی متعلق به بودا در قرن هفتم میلادی اشاره کرد.
سریلانکا:
یکی از مناطقی که پس از فروکش کردن شعله‌های مذهب بودا در هند به یکی از جایگاه‌های اصلی آن تبدیل و سابقه‌ای دو هزار ساله در ترویج آن دارد منطقه سیلان است که امروزه آن را کشور سریلانکا می‌نامند. کشوری که امروزه نیز 70 درصد از جمعیت آن این مذهب را دارا هستند.
منطقه‌ای به نام آنورادهاپورا، در ناحیه شمالی سریلانکا که زمانی پایتخت این کشور بوده، از جمله مراکز مهمی محسوب می‌شود که به عنوان مقصد گردشگری علاقه‌مندان به تاریخ بودا شناخته می‌شود.
این شهر در سال 250 پیش از میلاد و کمی پس از گسترش مذهب بودا در سریلانکا بنا شد. این شهر که به تازگی بخش‌هایی از آن بازسازی شده به مدت هزار سال متروکه مانده و در پوشش جنگلی محصور شده بود.
شهر آنورادهاپورا از دو مقبره بزرگ برخوردار است. بنای توپاراما که قدیمی‌ترین بنای بودایی در هند یا سریلانکا است و دیگری ویرانه‌هایی از معابد که شامل معبد بزرگ ماهاویهارا، آب انبارها و مجسمه‌هایی است که از هند به سریلانکا منتقل شده‌اند.
چین:
برخی مورخان بر این باورند که مذهب بودا در حدود قرن سوم پیش از میلاد وارد چین شده است در حالی که گروه دیگر از مورخان زمان و تاریخ دیگری را اعلام کرده‌اند.
مذهب بودا در زمانی به یکی از مهمترین ادیان مردم چین تبدل شده بود اما با روی کار آمدن پادشاهان مختلف، میزان پیروی مردم نیز با فراز و نشیب‌هایی مواجه شد. در دوره طبقه ممتاز چین این مذهب را با آئین تائویسم و کنفسیوسی ادغام کردند تا اینکه رفته‌رفته در قرن نهم میلادی رو به افول گذاشت. در قرن بیستم نیز با روی کار آمدن نظام کمونیستی، آنچه که از مذهب بودا در چین به جای مانده بود همراه با دیگر مذاهب کاملاً منکوب شد.
در قرن پنجم میلادی و در زمانی که کشور چین از قلع و قمع بودایی‌ها در اضطراب به سر می‌برد، امپراتور سلسله وی اول دستور به ساخت آرامگاه‌هایی غاری در شهر یان کانگ استان شانکسی و شهر لونگ من استان هونان داد.
پس از آن در یک دوره 10 ساله مجسمه‌هایی غول‌پیکر و بسیار ظریف از بودا در مناطقی بیرون از دیواره‌ای صخره‌ای ساخته شدند. مجسمه‌های بودا در شهر یان‌کانگ استان شانکسی از نظر طراحی و ساخت شباهت بسیار زیاد به مجسمه‌های بودای هند دارد.
مجسمه‌های شهر لونگ‌من استان هونان نیز با الهام از مجسمه‌سازی سنتی چینی خلق شده و برخی از صنایع هنری برتر سلسله امپراتوری وی در ساخت آن‌ها به کار رفته است.
در این بین، تبت که جزیی خود مختار از خاک چین به شمار می‌رود، نمونه‌ای استثنا است که نشان می‌دهد، مذهب بودا، دین رسمی چین امروز بوده و متعلق به گذشته نیست. کاخ دالایی لاما، رهبر بودایی‌های جهان که در شهر لهاسا قرار دارد، نیز به عنوان موزه در معرض دید عموم قرار گرفته است.
امروزه قسمت اعظمی از این کاخ قرن هفدهم و آثار و مجموعه‌های داخل آن به صورت کاملی محافظت می‌شوند.
ژاپن:
اگر چه، در ابتدای ورود آئین بودا به ژاپن، مردم آگاهی محدودی از آن داشتند اما رفته‌رفته این آئین جنبه‌‌ای ریشه‌ای در مذهب و سنن مردم گرفت و از قرن ششم به بعد به اصلی‌ترین دین این کشور تبدیل شد. امروزه نزدیک به 70 درصد از جمعیت ژاپن آئین بودا دارند اگر چه در دهه‌های اخیر اکثر جمعیت این کشور به بی‌دینی برگشته‌اند.
نارا، پایتخت قرن هشتم ژاپن،از مهمترین مراکز بودایی این کشور محسوب می‌شود که سالانه بازدید کنندگان بی‌شماری نیز از آن دیدن می‌کنند. پارک نارا کوئن که در مرکز شهر قرار دارد از اهمیت تاریخی بسیار زیادی برخوردار است. علاوه بر معبدی به نام تودای جی و مجسمه غول‌پیکر برنزی بودای آن، دیگر معابر و آرامگاه‌ها، پاگوداها و باغ‌های زیبای دیگری نیز وجود دارند که در کنار صدها گوزنی که به صورت آزادند در اطراف این شهر پرسه می‌زنند از جاذبه‌های دیدنی شهر محسوب می‌شوند.
کامبوج:
کشورهای جنوب شرق آسیا، اول‌بار توسط تاجران هندی با مذهب بودایی آشنا شدند که کامبوج یکی از آن‌ها به شمار می‌رود. در این بخش از جهان، آئین بودا اگر چه با مذاهب دیگری همچون هندوئیسم و عقاید بومی ساکنان منطقه آمیخته شد اما به مذهب غالب مردم کامبوج درآمد.
امروزه 95 درصد از جمعیت کامبوج را بودائیان تشکیل می‌دهند. منطقه آنکور که تجلی‌گاه دو معبد معروف کامبوج به نام‌های مجموعه معابر آنکور وات و آنکور تام است از مناطق زیارتی و سیاحتی در این کشور محسوب شده که اولین مجموعه توسط حاکم خمر هندو ومجموعه بعدی به دستور حاکم خمر بودا بنا شده‌اند.
هر دوی این معابد شامل پیکرنگاری‌هایی از آئین هندو و بودا بوده و از مهمترین مناطق دیدنی جنوب شرق آسیا محسوب می‌شوند. تصویری از آنکور وات حتی روی پرچم کامبوج نیز دیده می‌شود.
معبد آنکور تام نیز که الگویی از دنیای بودا را به تصویر می‌کشد در قرن 12 میلادی بنا شده و دور تا دور آن خندقی عمیق و بزرگ محصور شده است. سیستم‌های به کار رفته در شبکه‌های آبرسانی آن، در زمان خود از شاهکارهای مهندسی محسوب می‌شده است.42201