هادی نیلی
در حالی که هنوز آثار گرد و غبار شدید هفته پیش از آسمان تهران پاک نشده، بار دیگر حرف و حدیث‌ها درباره وضعیت بهداشتی آب تهران بالا گرفته است. روز گذشته رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران گفت: نتایج بررسی‌های ما نشان می‌دهد آب‌های سطحی حوزه آبخیز تهران حاوی جیوه، کادمیوم، آرسنیک و فلزات سمی دیگری است.
محمدتقی امانپور در حالی به این آلودگی آب تهران اشاره کرده که مزارع سبزی و صیفی‌جات شهر تهران با همین آب‌ها آبیاری می‌شوند و اگر آلودگی آنها درست باشد، تهرانی‌ها سبزیجات آلوده به جیوه، کادمیوم، آرسنیک و دیگر فلزات سمی را مصرف می‌کنند و به این ترتیب مقادیر زیادی سم وارد بدن خود می‌کنند.
قیام زیست محیطی کنیم
رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران معتقد است این آلودگی‌های زیست‌محیطی، در مرگ و میرهای ناگهانی شهروندان از جمله سکته‌های قلبی و مغزی بی‌شمار در کلانشهرها تأثیر دارد.
این عضو کمیته ملی توسعه پایدار، تفکیک‌نشدن زباله‌های تولیدی در شهر تهران را که باعث بازگشت زباله‌های سلولزی و پلاستیکی به محیط‌زیست و در نتیجه تخریب زیست محیطی می‌شوند، در آلودگی آب‌ها موثر می‌داند. رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران معتقد است: ما به یک قیام زیست‌محیطی نیازمندیم نه صرفاً اقدام زیست محیطی؛ و این قیام زیست‌محیطی باید در قالب یک مدل توسعه پایدار مدل‌سازی شود. محمد تقی امانپور می‌گوید: این مدل باید تمام ابعاد زندگی را در برگیرد به طوری که تمام دستگاه‌هایی که در شهر فعالیت می‌کنند از یک مدیریت واحد دستور بگیرند.
نیترات آری، جیوه و آرسنیک نه
اما مدیر کل محیط زیست استان تهران در تکذیب این صحبت‌های رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، هرگونه آلودگی منابع آبی تهران را به آرسنیک، جیوه، کادمیوم و فلزات سمی رد کرد و گفت: مطالعات انجام‌شده توسط دانشگاه صنعتی شریف نشان می‌دهد صرفاً بخشی از منابع آب زیرزمینی جنوب و جنوب شرق تهران به نیترات آلوده است.
محمدباقر صدوق در این باره تأکید کرد: افرادی که چنین ادعاهایی دارند، باید مدارک مستند خود را ارائه کنند، چرا که حوزه آبخیز تهران بسیار گسترده است.
او اشاره کرد که آرسنیک، کادمیوم و جیوه مواد شیمیایی بسیار خطرناکی هستند که مصرف پایین آنها باعث مرگ و میر و مسمومیت شدید می‌شود و خود را نشان می‌دهد. وی افزود: این مواد باید منبع انتشار داشته باشند که چنین منابعی در ورودی رودخانه‌های تهران وجود ندارد. مدیر کل محیط زیست استان تهران باز هم تأکید کرد: آب شرب مصرفی در تهران، بهداشتی و سالم است.
آلودگی به خاطر فقدان شبکه فاضلاب
مشاور زیست محیطی شهردار تهران پیشتر درباره آلودگی آب تهران گفته بود: منابع زیرزمینی آب تهران به علت نبود شبکه فاضلاب شهری در این کلانشهر آلوده شده است. او از آلودگی آب تهران و استفاده ناگزیر از آب‌های زیرزمینی به منظور تأمین آب آشامیدنی مورد نیاز تهرانی‌ها به عنوان چالشی جدی و واقعی برای پایتخت نام برد که به گفته او برخی از مدیران از پرداختن به آن پرهیز می‌کنند.
رئیس ستاد محیط‌زیست شهرداری تهران از وجود ۲۵ سازمان زیست‌محیطی موازی با شهرداری در تهران خبر داد و تصریح کرد: این موازی‌کاری به بحران‌های زیست‌محیطی مانند آلودگی آب و هوا در پایتخت دامن می‌زند. همین مسئول محیط‌زیستی شهر تهران قبلاً هم گفته بود که شمار قربانیان آلودگی هوای تهران در هشت‌سال گذشته از تعداد کشته‌شدگان جنگ هشت‌ساله با عراق بیشتر است. سخنگوی فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی در بهمن‌ماه سال گذشته نیز آمار رسمی مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در تهران را از سال ۸۴ تا ۸۶، ماهانه به طور مستقیم ۱۴۰۰ نفر و سالانه ۱۶ هزار نفر اعلام کرده بود.
مجلس بررسی کند
با اعمال نظارت قوی‌تر بر سلامت آب مصرفی در کشور، دیگر چنین گمانه‌زنی‌های متناقضی نمی‌تواند شهروندان را نگران کند. سرپرست دفتر بررسی آب و خاک محیط‌زیست کشور هم می‌گوید در این باره باید با نمایندگان مجلس به گفت‌وگو نشست و آنان را وارد ماجرا کرد. سروش مدبری با اشاره به این‌که تا سال 85 هیچ مطالعاتی مبنی بر بررسی وضعیت آلودگی آب و خاک مناطق مختلف کشور صورت نگرفته، معتقد است: دفتر بررسی آب و خاک محیط‌زیست کشور از 3 سال قبل مطالعات خود را آغاز کرده ولی تا قبل از آن هیچ‌گونه اطلاعات و مدرکی دال بر بررسی و تحقیق درخصوص وضعیت آب و خاک کشور موجود نیست.
آمارهای خوشبینانه و کتمان حقیقت
دکتر اسماعیل کهرم، استاد حوزه محیط‌زیست در دانشگاه‌های تهران و علامه طباطبایی، تایید می‌کند که آب تهران بیش از هر شهری به نیترات‌ها و نیتریت‌ها و ازت آلوده است. کهرم تاکید می‌کند: مادامی که مشکل شبکه فاضلاب در تهران برطرف نشود و این شهر به سیستم اگو تجهیز نشود، این وضعیت ناگوار ادامه خواهد داشت. اگر تصفیه آب و فاضلاب تهران با روند فعلی پیش برود، این کار بیش از صد سال به‌طول می‌انجامد.
به گفته این فعال حمایت از محیط‌زیست، منبع و منشأ آلودگی‌های سفره آب زیرزمینی تهران از تنوع برخوردار است و نمی‌توان فقط یک عامل را در این مسئله سهیم دانست. مهم‌ترین مشکل آلودگی آب تهران چون دارای سیستم فاضلاب نیستیم، چاه‌های جذبی (چاه‌های متداول دستشویی خانه‌ها) به آلودگی سفره‌های زیرزمینی دامن می‌زنند. وقتی سطح آب‌های زیرزمینی بالا می‌آید، آب وارد چاه‌های جذبی شده و مقدار زیادی آمونیاک را به صورت ترکیب‌های مختلف با خود وارد آب می‌کند. افزایش مقدار آمونیاک و ترکیب‌های آن مانند نیتریت‌ها و نیترات‌ها، باعث بیماری‌های مختلف در بدن انسان، به ویژه کودکان تهرانی می‌شود.
اسماعیل کهرم همچنین به نقش تأسیسات صنعتی مانند چرم‌سازی‌ها، کارگاه‌های آبکاری و مطب‌های دندانپزشکی که با فلزات سنگین سروکار دارند، اشاره می‌کند و می‌گوید: فاضلاب این مراکز، مستقیم وارد سفره آب زیرزمینی می‌شود.
این کارشناس محیط‌زیست تاکید می‌کند: متاسفانه آب تهران نه تنها سالم نیست بلکه خطرناک است. آلودگی آب مناطق مختلف شهر تهران به ویژه 19 و 20 آنقدر شدید است که مصرف آن خطرناک است. در چنین شرایطی مسئولان وزارت نیرو با ارائه آمارهای خوشبینانه سعی می‌کنند بخش مهمی از واقعیت را کتمان کنند.
در بحبوحه بالاگرفتن رقابت‌های انتخاباتی، معاون انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست وعده داده بود که آلودگی آب تهران و کشور در دستور کار سازمان بازرسی کل کشور قرار می‌گیرد. حسن اصیلیان در رابطه با آلودگی آب تهران و سایر شهرها گفت: «باتوجه به اهمیت آب آشامیدنی و مطرح شدن آلودگی آب، سازمان بازرسی کل کشور نیز به این موضوع ورود پیدا کرده و در حال بررسی این مسئله هستند.» با این حال همچنان گمانه‌های کارشناسان و برخی مسئولان درباره آلودگی آب تهران مطرح می‌شود و البته از سوی دیگر از طرف مسئولان مربوطه تکذیب می‌شود. باید دید آیا ورود مجلس به این غائله و بررسی‌های سازمان بازرسی کشور نتیجه‌ای در روشن‌شدن وضعیت بهداشتی آب آشامیدنی پایتخت می‌دهد یا نه.