اگر بخواهیم در تاریخ بشر یک نهاد بسیار موثر و دارای عمق و اثر استراتژیک بازیابی کنیم، باید در میان تمام نهادها به آموزش و پرورش و سازمان‌مندی اخلاق‌گستر و دانش‌افزون آن توجه داشته باشیم. چراکه تا این اخلاق‌گستری نباشد، سلامت جامعه حفظ نمی‌شود و تا این دانش‌افزایی هدفمند، هوشمندانه و هوشیارانه صورت نپذیرد، بشر پیشرفت و توسعه‌ای را تجربه نمی‌کند؛ لذا توسعه پویای همه جوامع در همه ادوار تاریخ و همه زمان‌هایی که انسان زیست داشته است، در گرو تعلیم و تربیت است.
متاسفانه آموزش و پرورش در ایران نه نظام آموزش و پرورش بلکه چندپارگی‌هایی به نام آموزش و پرورش است که بدون توجه به تفکر سیستمی، تفکر انتقادی و آینده‌اندیشی و پیشرفت مناسب و متناسب با دگرگونی‌های پرشتاب جامعه، تنها به انباشت اخبار و ورودی‌هایی می‌پردازد که هنوز در باب «داده» بودن و «اطلاعات» بودن آنها از منظر معرفت‌سنجی و صحت و سقم نهایی آنها به عنوان باورهای موجه سابق، تردید وجود دارد و مغز فرزندان این مرز و بوم را مانند انبارهای می‌بیند که باید اخبار موثق و غیرموثق و گزاره‌های درست و نادرست را در آن انباشته کرد و بر آنها قفل زد و مُهری به نام «نمره» را بر آن نهاد. از این جهت در این نظام آموزش و پرورش، خلاقیت و گمانه‌پروری و تصویرسازی خلاق از بین می‌رود و در مسیر حیات نظام آموزشی، در عمل، شاهد خروجی‌هایی هستیم که تنها می‌تواند در بهترین وجه حافظه‌هایی پر از داده‌های متفاوت را به جامعه عرضه دارد. حافظه‌هایی که خروجی‌های آن به مثابه حافظه‌ای کامپیوتری ارزش دارد و حتی برای بهترین خروجی‌های آن هم نمی‌توان بیش از آن ارزشی در نظر داشت.
آموزش و پرورش ایران به یک خانه تکانی وسیع و گسترده از منظر ذهنی و علمی نیازمند است. یک تحول راهگشا که از یک سو بتواند سپهر تعلیم و تربیبت را در ایران تغییر دهد و از طرف دیگر نیروی انسانی مناسب و متناسب با تحول و بازآفرینی در نظام آموزشی منطبق بر خردورزی و فراواقع‌گرایی انتقادی را در جامعه تربیت کند. چراکه جامعه پرورش‌دهنده خلاقیت‌ها و گمانه‌زنی‌های آینده‌اندیشانه برای پیشرفت و توسعه ملی است. لذا از وزیر آموزش و پروزش جدید در ایران توقع می‌رود که با توجه به آنچه گفته شد، گامی هر چند کوچک در این مسیر بزرگ بردارد. آن هم در مدت زمان نه چندان زیادی که تا پایان عمر دولت دوازدهم مانده است.
به هر حال ما الان در شهریورماه سال ۱۳۹۸ هستیم و در سال ۱۴۰۰ دولت جدیدی در ایران شکل خواهد گرفت. وزیری که در روزهای آینده از مجلس رای اعتماد خواهد گرفت، باید بی‌مهابا بعه سوی تحولات گام بردارد و کنش‌های معطوف به این مهم را طی فرصتی که در اختیار دارد، به انجام برساند.
* استاد دانشگاه
۲۳۵۲۳۲