نمی‌توان نقش و تاثیر واقعه عاشورا و شهادت حضرت سیدالشهدا(ع) و یاران‌شان در هنر ایران را کتمان کرد؛ از دیرباز تاکنون هنر عاشورایی، نقشی ویژه در زندگی مردم این مرزوبوم داشته و رهنمای طیفی از هنرمندان متعهد بوده است.
هنرمندان ایرانی به ویژه نقاشان هر کدام به روش‌ها و سبک‌های مختلف، آثاری عاشورایی خلق کرده و برخی از این آثار هیچ زمان از یاد و خاطره مردم فراموش نشده‌اند.
خیلی از هنرمندان به این معتقدند که هنر عاشورایی، هنر زندگی است و به زمان و مکان محدود نیست. بنابراین هنر عاشورایی، هنری است که هر هنرمند با توجه به درک و بینش خویش توانسته آن را تصویر کند، از تابلوی «عصر عاشورا» محمود فرشچیان هنرمند مینیاتوریست پیشکسوت و آثار حسین قوللر آغاسی تا تابلوهای عاشورایی حسن روح‌الامین نقاش جوان.
در این گزارش مختصر به برخی از مهمترین نقاشی‌های عاشورایی که هنرمندان قدیمی و جدید آنها را خلق کرده‌اند، پرداخته‌ایم.
تصویر واقعی حزن و اندوه در «عصر عاشورا»
یکی از تاثیرگذارترین و ماندگارترین نقاشی‌های عاشورایی که تاکنون خلق شده است، تابلوی «عصر عاشورا» اثر محمود فرشچیان نقاش و نگارگر پیشکسوت است. موضوع این نقاشی، بازگشت اسب بی‌سوار امام حسین (ع) به سوی خیمه‌گاه در عصر عاشورا است و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان هنری عناصر این تابلو به حدی ماهرانه و در ارتباط نزدیک با یکدیگر قرار گرفته‌اند که از آن اثری زیبا و تاثیرگذار ساخته‌اند.
استفاده از رنگ‌های تیره در کنار حالت زنان و دخترکان عزادار و اسب امام حسین(ع)، حزن و اندوه واقعه عاشورا را به خوبی به مخاطب القا می‌کند.
فرشچیان درباره تابلو «عصر عاشورا» گفته است: در میان آثارم علاقه‌ام بیشتر به آثاری است که مردم هم آن را دوست داشته باشند اما از میان آثارم تابلوی «عصر عاشورا» را بسیار دوست دارم و این به دلیل دلبستگی‌ام به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و واقعه روز عاشوراست که همیشه مرا تحت تاثیر قرار داده است.
قوللر آغاسی؛ تاثیرگذارترین نقاش قهوه‌خانه‌ای
مهمترین مضمون نقاشی‌های سبک قهوه‌خانه‌ای نیز که در گذشته بیشتر رواج داشت، واقعه عاشورا و صحنه‌هایی از رشادت‌های امام حسین(ع) و یاران‌شان در جنگ حق علیه باطل بود.
این نوع نقاشی‌ها در دوران قاجار و در دوران مشروطیت اوج گرفت که مهمترین هنرمندان این سبک حسین قوللر آغاسی، حسین همدانی، محمد مدبر و حسین تفتی بودند که آثارشان بر سه محور روایت‌های حماسی، مذهبی و بزمی متمرکز بود.
از مهمترین آثار قهوه‌خانه‌ای عاشورایی، آثار حسین قوللر آغاسی است که به گفته نزدیکانش در هنگام خلق این آثار همیشه اشک بر گونه‌هایش جاری بود چون عاشقانه نقاشی می‌کرد.
نقاشان عاشورایی؛ از نسل انقلاب تا نسل سوم
از جمله هنرمندان نقاش نسل انقلاب، کاظم چلیپا است. او چندین اثر در مورد واقعه عاشورا و شهادت یاران امام حسین (ع) خلق کرده که تابلوی «توبه حرّ» مهمترین آن‌هاست.
او درباره این اثر گفته است: از آنجایی که در آثار مذهبی و یا خیالی‌نگاری قهوه خانه‌ای، موضوع توبه حر از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، نام این تابلو نیز «توبه حرّ» است. این اثر لحظه‌ای را به نمایش می‌گذارد که حر پس از صحبتی که سیدالشهدا (ع) با او دارد و انقلابی درونی را در او رقم می‌زند، حالا نزد امام حسین (ع) بازگشته است تا توبه کند. در این اثر مخاطب در کنار امام ایستاده و حر را نگاه می‌کند و به نوعی شاهد تاریخ پرماجرای حق و حقیقت است.
صادقی همچنین بر لزوم تصویر کردن عاشورا و ارزش‌های دینی توسط هنرمندان تاکید دارد.