ایران پرونده قطوری نزد آژانس دارد. این پرونده ناشی از سوء ظن‌هایی است که در آژانس انرژی اتمی نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران ایجاد کرده‌اند. از زمانی که فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی شروع شد این گزاره را در ذهن اعضای شورای حکام و افکار عمومی بین‌المللی گنجاندند که هدف ایران از داشتن توانمندی هسته‌ای جنبه نظامی این فناوری است. این دروغ بارها توسط آمریکا، رژیم صهیونیستی و متحدان آن‌ها مطرح شد و با تبلیغات رسانه‌ای فراوان به صورت یک رسوب ذهنی در ذهن مخاطب غربی در آمد.
ایران برای رفع این سوءظن‌ها که همه آن‌ها «برخاسته و بازنمایی شده» از سوی دشمنان جمهوری اسلامی بودند، تلاش کرد با جهان به گفت‌وگو بپردازد و سرانجام این گفت‌وگو امضای توافقی بین‌المللی به نام برجام بود. بر اساس این توافق شفافیت صد در صدی در دستور کار روابط ایران با آژانس قرار گرفت و برجام مهم‌ترین سندی است که نشان از صلح آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران دارد. به همان میزان که ایران باید به تعهدات خود در قبال آژانس پایبند باشد، آژانس نیز باید نسبت به تعهدات خود پایبند باشد. اصلی‌ترین تعهد آژانس نیز حفظ محرمانگی فعالیت‌های هسته‌ای کشورهای عضو است.
طی ماه‌های گذشته که جمهوری اسلامی گام‌هایی را در راستای کاهش تعهدات هسته‌ای برداشت، تمامی این مراحل را به آژانس گزارش داد و کلیه فعالیت‌ها زیر نظر بازرسان آژانس صورت گرفت. به آن معنا که ایران وظیفه خود را نسبت به آژانس انجام داده و حال بر آژانس است که وظیفه خود را نسبت به ایران انجام دهد. بازرسان آژانس به طور معمول در تأسیسات هسته‌ای حاضر می‌شوند و به نظارت بر فعالیت‌ها می‌پردازند.
وقتی یکی از بازرسان مواد مشکوکی همراه خود دارد که به گفته نماینده ایران در آژانس، آلوده به مواد انفجاری حاوی نیترات بوده یعنی آژانس به وظیفه خود عمل نکرده است. اجلاس شورای حکام که روز پنجشنبه برگزار شد، باید بیش از هر موضوعی به بررسی صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های ایران اختصاص می‌یافت، اما این گونه نشد و بیشتر زمان اجلاس به گفت‌وگو در خصوص بازرس اخراجی آژانس اختصاص یافت. این نهاد به علت فشارهای سیاسی به جای پرداختن به فعالیت‌های هسته‌ای ایران، مساله‌ای حاشیه‌ای را در دستور کار قرار داده است. آژانس دائما بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران نظارت داشته و می‌داند که حاشیه سازی‌ها علیه این برنامه ریشه سیاسی دارد.
تشکیل این جلسه شورای حکام، به صورت محتوایی به زیان این نهاد خواهد بود؛ چرا که آژانس هیچ ایرادی به فعالیت‌های ایران نمی‌تواند بگیرد. اولا گزارش‌های آژانس بارها صلح آمیز بودن فعالیت‌های ایران را تأیید کرده و در ثانی هر کاری ایران در حوزه هسته‌ای انجام داده در قالب توافق پادمان و مبتنی بر اصل شفافیت است. هیچ کس نمی‌تواند از منظر فنی و حقوقی به این توافقنامه ایرادی وارد کند و تمامی انتقاداتی که اکنون علیه ایران مطرح می‌شود ریشه در نیات سیاسی اتهام‌زنندگان دارد.
* دکترای علوم سیاسی دانشگاه تهران
* منتشر شده در روزنامه آرمان، 19 آبان 98