بایستی بیاد بیاوریم پس از شروع جنگ تحمیلی و اشغال خرمشهر، یعنی بندر اصلی کشور، نظام توزیع کالا به شدت مختل شد، زیرا بندر خرمشهر اسکله‌های متعدد و امکانات تخلیه و بارگیری فراوان داشت و نسبت به دیگر بنادر کشور، حدود ۵۰۰ کیلومتر به تهران نزدیک‌تر بود و وجود راه‌آهن، امکان حمل بار را نیزسرعت می‌بخشید. بعد از اشغال این بندر، استفاده از بندر شاهپور «بندر امام فعلی» نیز به علت در تیررس بودن آتش موشک‌های عراق، تردد کشتی‌ها به این بندر و تخلیه و بارگیری از آن مقدور نبود. از سوی دیگر، عدم تکمیل عملیات ساخت بندرعباس، «بندر شهید رجایی فعلی» در کنار کمبود کامیون و دیگر ملزومات تسهیل حرکت ناوگان جاده ای، نظیر لاستیک، فیلتر و روغن که از ضروریات حمل کالاهای اساسی به شمار می‌رفت، موجب شد تا کالاهایی مانند گندم، گوشت، پنیر، کره و خوراک دام مانند سویا و جو در نقاط مختلف کشور به سختی در دسترس مردم قرار گیرد. همین‌طور تامین ماشین‌آلات و مواداولیه صنایع کشور با دشواری صورت می‌گرفت و از همه مهم‌تر، تامین و ارسال تجهیزات مربوط به پشتیبانی جبهه‌ها و رزمندگان به شدت مختل شده بود. در حالی که همه این کالاها در بندرعباس و در کشتی‌های پهلو گرفته تلنبار شده بودند؛ به گونه‌ای که در بعضی مواقع بیش از ۵۰ کشتی در لنگرگاه انتظار تخلیه را می کشیدند. در حمل‌ونقل مسافری نیز کمبودها اعم از لاستیک و قطعه یدکی و از طرف دیگر، اعزام رزمندگان به جبهه‌ها و جابه‌جایی‌های درون جبهه نیز از موارد مهم مشکلات حمل‌ونقل مسافری درآن زمان بود.
در هنگامه چنین مشکلاتی، کمیته هماهنگی حمل‌ونقل توسط ستاد بسیج اقتصادی کشور ایجاد شد. در این کمیته که با مسوولیت معاون حمل و نقل وزارت راه و ترابری آن زمان شکل گرفت، نمایندگان صاحبان کالا از مراکز تهیه و توزیع، وزارت صنایع و اتاق بازرگانی حضورداشتند. از طرف دیگر، نمایندگان سازمان بنادر و کشتیرانی، راه‌آهن، سندیکای حمل‌ونقل بین‌المللی، کشتیرانی جمهوری اسلامی، گمرک و نیروهای مسلح نیز از اعضای تشکیل‌دهنده این کمیته بودند و جلسات منظم هفتگی داشتند. در این جلسات، اولویت‌ها براساس نیاز کشور و جبهه‌ها صورت می‌گرفت.
خوشبختانه این کمیته توانست با تشکیل جلسات منظم و مداوم و پیگیری‌های اجرایی و بسیج کامیون‌ها برای حمل کالا، بحران رسوب کالا در بندرعباس و حمل و نقل آن را کاهش دهد. همچنین این کمیته برای حل مشکل و تامین نیازهای غرب کشور و جبهه‌ها با هماهنگی نیروی دریایی و هوایی تصمیم‌گیری می‌کرد و در این ارتباط، تعدادی کشتی براساس نوع کالا که اکثرا کالاهای اساسی اعم از برنج وگندم و دیگر نیازهای جبهه بود، به صورت کاروان با پوشش نیروی هوایی و حمایت نیروی دریایی اعزام می‌داشت. کشتی‌ها نیز اکثرا تحت مالکیت ویا تحت اجاره کشتیرانی جمهوری اسلامی بودند که متاسفانه در یکی دو مورد این کشتی‌ها با حمله موشکی عراق دچار آتش‌سوزی و حادثه شدند و تعدادی کشته و شهید در این راه داده شد.
درادامه کارکمیته، نسبت به جبران کمبود کامیون با هماهنگی وزارت صنایع سنگین ۳ هزار دستگاه کامیون خریداری شد و در کنار آن، امکان ورود تکنولوژی ساخت کامیون‌های سنگین تریلی در ایران صورت گرفت وتعاونی‌های خودراننده نیز در همه استان‌ها تاسیس و پا به عرصه فعالیت گذاشتند. همچنین با همکاری نزدیک معاونت حمل‌ونقل جاده‌ای و مراکز تهیه توزیع و حمایت دولت برای تامین ارز لاستیک و قطعات مورد نیاز کامیون‌ها اقدامات اساسی صورت گرفت و این مشکل نیز برطرف شد.
از طرف دیگر، در مبادی ورودی و بنادر مانند جلفا، بازرگان، بندرعباس، بندرامام و بندر بوشهر دفاتر کمیته هماهنگی حمل‌ونقل بسیج اقتصادی تشکیل شد و به صورت شبانه‌روزی تلاش شد تا کمبودهای رانندگان از نظر لاستیک، قطعات، محل اسکان و غذا در ترمینال‌های مبادی تامین شود و این رانندگان تهییج و تشویق شوند تا بارهای اولویت‌دار را به موقع به مقاصد مورد نظر حمل کنند.
درآذرماه ١٣۶٢، بحران کمبود جدی گندم در کشور اتفاق افتاد؛ به نحوی که سیلوهای تهران ۴۸ ساعت بیشتر موجودی گندم نداشتند، جناب نژادحسینیان، وزیروقت راه و ترابری برنامه‌ریزی کردند تا رانندگان و دست‌اندرکاران حمل‌ونقل نزد حضرت امام بروند. ایشان طی یک سخنرانی تاکید کردند که همه هجوم به بنادر بیاورند و کالاهای مورد نیاز مردم را حمل کنند. بعد از سخنرانی ایشان بود که جهاد تخلیه بنادر شکل گرفت و موجب شد تا با کار شبانه‌روزی کوتاه‌مدت، بحران تراکم کالا در بندرعباس تا حد زیادی برطرف شود و بعدا این روز، روز حمل‌ونقل نامیده شد. خاطرات آن روزهای تلاش و ایثار اززبان تعدادی از مدیران و مسوولانی که مستقیم و غیرمستقیم دراین جهاد تخلیه سهم و نقش داشتند در کتاب «جاده‌های انتظار» که توسط ماهنامه صنعت حمل ونقل درسال ۱۳۹۱ چاپ شده است به درستی بیان شده است.
به صراحت می‌توان گفت که دست‌اندرکاران حمل‌ونقل جاده‌ای، اعم از باری و مسافری، سازمان‌ها و نهادهای مرتبط مانند سازمان بنادر، کشتیرانی جمهوری اسلامی، راه‌آهن، کارکنان معاونت حمل‌ونقل جاده‌ای در تهران و همچنین ادارات استان‌ها، درآن روزهای پرتب وتاب با تلاش‌های شبانه‌روزی و بی‌وقفه خود به حمایت از پشتیبانی جبهه‌ها و تامین نیازهای مردم برخاستند و نگذاشتند در آن شرایط سخت و طاقت‌فرسای جنگ تحمیلی، جامعه دچار کمبودهای اساسی و ملموس شود. ضمن بزرگداشت شهدا و رزمندگان و ایثارگران جبهه حمل‌ونقل همین‌جا جا دارد برای تقدیر و پاسداشت تلاش‌های این عزیزان نیز همه ساله مراسم قدردانی برگزارشود.
* منتشر شده در روزنامه صمت (صنعت معدن تجارت) . ۲۶ آذر ۱۳۹۸
۲۲۳۲۲۵