پیروزه روحانیون: با وجود تصور بیشتر افراد که گمان میکنند کاریکاتور هنری است برای خنداندن، انگیزهای است برای اندیشیدن. این روزها جامعه و مردم در موقعیتی هستند که بسیار به تفکر و اندیشه نیازمندند. روزهای پس از انتخابات دهمین دوره ریاستجمهوری، دورانی پر از کنش و واکنش است. پس از به تعویق افتادن تعدادی از برنامههای فرهنگی و هنری، درخواست محمدرضا شجریان برای پخش نکردن آثارش از صدا و سیما، استعفای فرهاد فخرالدینی از رهبری ارکستر ملی ایران و. . . اول هفته جاری با خبر انصراف تعدادی از کارتونیستها و کاریکاتوریستهای کشورمان از شرکت در نهمین دوسالانه کاریکاتور تهران مواجه شدیم.
بینالی برای همه کاریکاتوریستها
دوسالانه کاریکاتور تهران از معدود دوسالانههای هنری در کشورمان است که معمولاً با نظم و سیاق خوبی برگزار میشود و در نظر قریب به اتفاق کاریکاتوریستها و کارتونیستها اتفاقی میمون و معتبر است. کما اینکه این جشنواره یکی از پنج بینال و جشنواره معتبر کاریکاتور در جهان محسوب میشود. مؤلفهها و جزئیات این جشنواره؛ از فراخوان و بروشور و دعوتنامه گرفته تا داوران و هیأت انتخاب آثار و شرکتکنندگان و برندگان همه طوری است که تقریباً همه کاریکاتوریستهای کشورمان چشمانتظار رسیدنش هستند و برای شرکت در آن تلاش میکنند. نکته جالب توجه دیگر این جشنواره و دوسالانه این است که در بین افراد شرکتکننده در آن که نقشها و سمتهای مختلفی مثل برگزارکننده، دبیرهای اجرایی و هنری، هیأت انتخاب آثار، داوران، شرکتکنندگان و. . . را بر عهده دارند، افرادی با عقاید سیاسی و جهانبینیهای متفاوت و مختلف دیده میشوند و این هنرمندان علیرغم عقاید متفاوت در کنار هم به عنوان هنرمندان کاریکاتوریست هر دوره در صدد برگزاری این دوسالانه به بهترین وجه هستند و انسجام قابلتوجهی بین آنها دیده میشود.
برای اعتراض نمیآییم
اما دوسالانه کاریکاتور تهران امسال با وضعیتی متفاوت با دورههای گذشته روبهرو شده است. وقایع اجتماعی پس از برگزاری انتخابات دهمین دوره ریاستجمهوری همانطور که بر محافل گوناگون سیاسی، اجتماعی، ورزشی، فرهنگی و هنری و. . . جامعه تأثیر گذاشته، جامعه کاریکاتوریستها را هم از موج خود بینصیب نگذاشته و آنها را هم به نشان دادن واکنش وادار کرده است. آنها بیانیهای منتشر کردهاند که تا زمان تنظیم این گزارش به امضای 112 کاریکاتوریست و کارتونیست کشورمان رسیده است. در این بیانیه که به خاطر انتقاد از رخدادهای پس از انتخابات دهمین دوره ریاستجمهوری در ایران و مشارکت نکردن این هنرمندان در نهمین دوسالانه بینالمللی کاریکاتور تهران صادر شده، چنین آمده است: «در این شرایط، نهمین دوسالانه بینالمللی کاریکاتور تهران نیز از راه میرسد. از آنجا که نشاط فرهنگی در جامعه پس از رخدادهای اخیر از میان رفته است، ما لزوم برگزاری چنین دوسالانهای را به مصلحت ندانسته، خندیدن و خنداندن در فضای کنونی را به دور از احساس مسئولیت میدانیم. بنابراین، ما کاریکاتوریستهای امضاکننده بیانیه، در این دوره از جشنواره بزرگ و پرافتخار بینالمللی -که پیش از این برآمده از همبستگی و همفکری کارتونیستهای حرفهای ایرانی بوده و با تلاش اکثریت امضا کنندگان زیر برگزار شده است- شرکت نکرده و از همکاری در برگزاری آن خودداری خواهیم کرد.»
امضا کنندگان
در بین امضا کنندگان این بیانیه اسامی هنرمندان شاخص کاریکاتور و انیمیشن به چشم میخورد که از چهرههای مطرح و فعال و یا پیشکسوتان و استادان این رشته هستند و
برخیشان در دورههای قبلی دوسالانه یا از مسئولان برگزاری بودند و یا برندگان دوسالانه. هنرمندانی چون: آروین، بزرگمهر حسین پور، هادی حیدری، ساسان خادم، حسین خسروجردی، علی درخشی، جمال رحمتی، اردشیر رستمی، کیارش زندی، افشین سبوکی، حسین صافی، مجید صالحی، محسن ظریفیان، احمد عبداللهی نیا، احمد عربانی، مهدی علی بیگی، فائز علیدوستی، جواد علیزاده، مهدی کریمزاده، فیروزه مظفری، امین مویدی، مانا نیستانی، کیوان زرگری، سعید رزاقی و حمید بهرامی.
اعتراض آری، لجبازی خیر
بسیاری از این هنرمندان وضعیت پر از محدودیت و سانسور حاکم بر هنر کاریکاتور و اینکه کاریکاتوریستها و کارتونیستها به راحتی و آزادانه نمیتوانند در رسانههای رسمی طرح بکشند را در کنار وضعیت موجود جامعه از دلیل اصلی امضای این بیانیه برشمردند. تقریباً همه آنها از زحمات و تلاشهای برگزارکنندگان دوسالانه کاریکاتور تهران راضی هستند و اذعان دارند که این حرکت یک حرکت نمادین و اعتراضگونه است به وضعیتی که بر کاریکاتور کشورمان حاکم است، نه لجبازی و دشمنی با دوسالانه. همچنان که بسیاری از هنرمندان با برگزارکنندگان جشنواره رفاقتی دیرینه دارند و سالهای گذشته در کنار هم برای بهتر برگزار شدن دوسالانه کاریکاتور تهران تلاش میکردند.
سکوت آقای دبیر
سیدمسعود شجاعیطباطبایی دبیر بیشتر دوسالانههای کاریکاتور تهران و دبیر نهمین دوره آن در این شرایط سکوت اختیار کرده است. تلاشهای ما برای صحبت با او و دریافت نظرش در مورد این بیانیه بینتیجه بود، اما نزدیکانش میگویند شجاعی ترجیح میدهد در چنین شرایطی سکوت کند و نسبت به این حرکت هیچ واکنشی نشان ندهد. ظاهراً یکی از دلایل این خاموشی، آنست که بسیاری از امضا کنندگان بیانیه از دوستان و همکاران قدیمی او هستند و او ترجیح میدهد در مورد اقدام آنها اظهار نظر نکند.