نیو صدر: چندی پیش مسئولان خبر از اصلاح میانگذر دریاچه ارومیه دادند، خاکریز و پلی که با ماجراهای جنجالی روی دریاچه ارومیه ساخته شد و نتیجه آن تقسیم دریاچه به دو بخش بود؛ بخش شمالی قرمز و بخش جنوبی آبی رنگ.
در جلسه ستاد احیای دریاچه ارومیه و وزارت راه و شهرسازی، دستور شروع عملیات حفاری گمانه‌های مطالعات ژئوتکنیک احداث آبگذر دوم دریاچه ارومیه توسط خیرالله خادمی، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور صادر شد تا شاید با ساخت این آبگذر دوم، اوضاع زیست‌محیطی دریاچه ارومیه بهتر شود.
البته ماجرای ساخت یک آبگذر برای کاهش پیامدهای زیست‌محیطی میانگذر موضوع جدیدی نیست. پنج سال قبل از این که در سال ۱۳۸۷ محمود احمدی‌نژاد ساخت این پل را افتتاح کند، نسبت به لزوم ساخت آبگذر هشدارهایی داده شده بود.
بهداد چهره‌نگار، مسؤول مطالعات ستاد احیای دریاچه ارومیه، در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: «سال ۸۲ زمانی که شرکت صدرا در حال احدات پل میانگذر بود و خاکریز آن هم احداث شده بود، متوجه شدند که وجود خاکریز که در کم عرض‌ترین قسمت دریاچه ساخته شده بود، منجر به تداخل در گردش آب بین دو بخش شمالی و جنوبی دریاچه ارومیه می‌شود، این موضوع به عنوان عامل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه موثر نیست اما پیامدهای زیست‌محیطی مختلفی را در داخل خود دریاچه ارومیه به همراه دارد.»
به همین دلیل شرکت صدرا به همراه مشاور دانمارکی پروژه مطالعاتی انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که اگر در کنار پل در حال ساخت، یک آبگذر ۳۰۰متری نیز روی خاکریز در قسمت غربی جاده میانگذر باز شود، این مشکل تا حدی حل می‌شود و گردش آب بین بخش شمالی و جنوبی بهبود یافته و حرکت رسوب‌ها به سمت پل اصلی هم کاهش مییابد. اما در آن سال‌ها، این بخش از پروژه هیچ گاه اجرایی نشد و حالا ۱۳ سال بعد از احداث پل ۱۷۰۹ متری، خبری از آبگذر ۳۰۰متری آن برای نجات محیط‌زیست نیست.
سرخی دریاچه ارومیه و ارتباط آن با پل میانگذر
در سال‌های بعد از ساخت این پل اما حال و روز دریاچه ارومیه بد شد و حتی تا مرز خشکی پیش رفت، میانگذر هم اگرچه عامل اصلی در خشکی دریاچه نبود اما پیامدهای زیست‌محیطی آن نمکی بر زخم این دریاچه خشکیده بود.
حالا اما حال و روز دریاچه بهبود پیدا کرده است، به طوری که سطح دریاچه ارومیه نسبت به سال ۱۳۹۳، ۵۰درصد افزایش داشته است و دریاچه در بهترین شرایط ۱۰ سال اخیرش قرار دارد. همین موضوع مسئولین ستاد احیای دریاچه ارومیه را به فکر اصلاح میانگذر انداخته است.
در همین رابطه مطالعه‌ای توسط دانشگاه تبریز در سال ۱۳۹۶ با نظارت انجمن هیدرولیک ایران انجام شد تا تاثیرات میانگذر روی دریاچه بررسی شود و نتایج تقریبا مشابه همانی بود که شرکت صدرا همراه همکار دانمارکی‌شان به آن رسیده بودند.
چهره‌نگار در این باره می‌گوید: «زمانی که در طی سال‌ها رفته‌رفته تراز دریاچه کم شد، با پدیده‌ای سرخی رنگ دریاچه به ویژه در قسمت شمالی مواجه شدیم، علت این ماجرا این است که آب‌های شیرین از قسمت جنوبی وارد دریاچه می‌شوند. قبلا وقتی پل نبود، بخاطر برقراری گردش آب، شوری در کل دریاچه تقریبا برابر بود، اما از زمان ساخت میانگذر دیگر گردش آب بین قسمت شمالی و جنوبی به شکل سابق نیست و به همین دلیل در شمال شوری بیشتر است و به همین دلیل با سرخی رنگ آب دریاچه در این قسمت مواجه می‌شویم.»
اجرای پروژه قدیمی و بازگشت آرتمیاها به دریاچه
به گفته مسئولان ستاد احیای دریاچه ارومیه برای حل این مشکل زیست‌محیطی دریاچه ارومیه آن‌ها قراردادی با دانشگاه تبریز امضا کردند تا راه‌کارها را بررسی کنند، آن‌ها هم بعد مطالعه پیشنهاد دادند تا برای بازگشت جریان آب، آبگذر جدید به دریاچه ارومیه اضافه شود، حالا هم ستاد احیای دریاچه ارومیه پیشنهاد داده است که این پل یا آبگذر در غرب پل موجود و روی میانگذر خاکی-سنگی در دریاچه ارومیه ایجاد شود.
در همین راستا جلسه‌ای بین ستاد احیا و وزارت راه برگزار شد تا پس از مطالعات وزارت راه آب‌گذری که باید سال‌های گذشته به داد دریاچه ارومیه می‌رسید تاسیس شود.
مدیر مطالعات ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌گوید ساخت این آبگذر می‌تواند نتایج خوبی برای دریاچه ارومیه به همراه داشته باشد. او می‌گوید: «طبق نتایج مطالعه دانشگاه تبریز حداقل نتیجه مثبت این کار است که گردش آب بین بخش شمالی و جنوبی دوباره زیاد می‌شود و شوری بین دو بخش متعادل می‌شود. در کنار این اگر با طرح‌های مختلف تراز باز هم بالاتر برود، این آبگذر باعث می‌شود در آینده دوباره اختلاف شوری معنی‌داری ایجاد نشود.»
بیشتر بخوانید:
۴ گیاهی که ۶۸درصد آب دریاچه ارومیه را بلعیدند
دریاچه ارومیه در بهترین حال ۱۰ سال اخیر
این اتفاق می‌تواند به معنای بازگشت حیات به این دریاچه باشد. دلایل این که جمعیت این سخت‌پوست‌ها در دریاچه ارومیه کاهش یافته شوری و خشکی دریاچه است. در سال‌های اخیر با بهبود تراز دریاچه وضعیت زیست این گونه بهتر شده است اما حل مسئله شوری می‌تواند باز هم روی بهبود شرایط تاثیرگذار باشد.
چهره‌نگار در این رابطه می‌گوید: «اگر بتوانیم محیط‌زیست دریاچه را برگردانیم، میزان تولید این گونه بیشتر می‌شود. آرتمیا هم در زنجیره غذایی دریاچه نقش مهمی دارد، چراکه فلامینگوها از آن‌ها تغذیه می‌کنند و این حلقه‌ها، به حلقه‌های بعدی وصل می‌شوند، همچنین خود آرتمیا یک منبع پروتئینی است و اگر روزی تولید آن بسیار زیاد شود می‌توان آن را استخراج کرد، در این رابطه ما پژوهشکده آرتمیا کشور مستقر در کنار دریاچه ارومیه و پژوهکشده مطالعات آرتمیا دانشگاه ارومیه را داریم که می‌توانند در این زمینه کارهای بزرگی را به انجام برسانند.»
اما همه این‌ها نیازمند اجرایی شدن پروژه اصلاح میانگذر هستند، پلی که اگرچه زمان ساخت آن بسیاری از پیامدهای زیست‌محیطی آن برای دریاچه ارومیه خبر داشتند، اما به دلایل مختلف اقدامی در راستای این موضوع نشد تا برای ۱۳ سال جلوی مسیر گردش کامل آب بین بخش شمالی و دریاچه ارومیه گرفته شود.
چهره‌نگار توضیح می‌دهد: «احداث آبگذر جدید جزء تعهدات وزارت راه سابق در سال ۱۳۸۲ و زمان اخذ مجوز زیست‌محیطی جاده میانگذر بوده است. در حال حاضر هم اگرچه ممکن است در مسیر تردد مشکلاتی در طول دوره اجرای آن به وجود بیاید، ولی اثر این کار این است که گردش آب دریاچه و در نتیجه حال زیست‌محیطی دریاچه بهتر می‌شود.»
۴۷۲۳۷