مقامات بلژیکی بیان داشتند که دیپلمات ایرانی به خاطر مظنون بودن به توطئه بمبگذاری در نشست گروه منافقین در پاریس دستگیر شده است. در این نشست قرار بود وکیل رئیس جمهور آمریکا، رودی جیولیانی، و برخی از وزرای اروپایی و عرب حضور پیدا کنند.
این دیپلمات عضوی از ماموریت دیپلماتیک ایران بود. وی بعنوان مامور دیپلماتیک ایران در حال خدمت بود. یکی از گرایش های مهم حقوق بین‌المللی حقوق کنسولی و دیپلماتیک می‌باشد. در حقوق بین المللی مساله مصونیت‌ها یک بحث سهل و ممتنع و مهم است.
مصونیت های و مزایای خاص اعطا شده به نمایندگان دیپلماتیک و کنسولی خارجی بیانگر قواعدی است که در میان ملتهای جهان در خصوص شیوه اجرای روابط بین المللی متمدن توسعه یافته است. فلسفه اصلی این مصونیت ها و مزایا این است که نمایندگان خارجی بتوانند تکالیف خود را به طور موثر انجام دهند. در حقیقت، هدف این مصونیت ها این نیست که افراد منتفع شوند، بلکه هدف این است تا اجرای موثر و بهینه ماموریت رسمی آنها به نمایندگی از دولتشان تضمین شود.
ماموریت های دیپلماتیک به طور سنتی پیوند اصلی مکاتباتی بین کشور فرستنده و پذیرنده بوده اند. بنابراین، کارمندان ماموریت‌های دیپلماتیک (سفارتخانه ها) از بالاترین سطح مزایا و مصونیت ها در کشور پذیرنده برخوردار می‌باشند. بطور مسلم، اعضای کارمندان اداری و فنی نسبت به نمایندگان دیپلماتیک از مزایا و مصونیت های کمتری برخوردارند. در نهایت، اعضای خدماتی ماموریت دیپلماتیک مثل راننده، سرایدار و آشپز نیز از مزایا و مصونیت های کمتری برخوردارند. مهم ترین سند بین‌المللی ناظر بر این موضوع کنوانسیون وین در مورد روابط دیپلماتیک می‌باشد. تعریف و تعیین پرسنل ماموریت دیپلماتیک اساسا با توجه به اشتغالی که انجام می دهند، تعیین می‌شود. تعریف این حوزه ها کلی و عام است. این که یک فرد در کدام حوزه یا مقوله قرار دارد تا حدودی به رویه متقابل کشورهای پذیرنده و فرستنده بستگی دارد. اصولا مامورین دیپلماتیک (diplomatic agents)از بالاترین میزان مزایا و مصونیت ها برخوردارند. از جمله این افراد را نمی توان دستگیر یا بازداشت کرد. همچنین این ماموران از مصونیت کامل در مقابل محاکم کشور پذیرنده برخوردارند و بنابراین نمی توان آنها را تحت تعقیب قرار داد هر چند جرم شدید باشد مگر این که کشور فرستنده مصونیت آنها را بردارد.
اعضای اداری و فنی ماموریت دیپلماتیک کارهای مهمی را برای امور داخلی سفارت عهده دار هستند. بنابراین از مزایا و مصونیت هایی مشابه ماموران دیپلماتیک برخوردارند.
از آنجایی که فلسفه مزایا و مصونیت‌ها تضمین اجرای موثر کارکرد مامورین دیپلماتیک از طرف کشور فرستنده می باشد، بنابراین منطقی است که کشور فرستنده دارنده اصلی این مزایا و مصونیت ها می باشد و هر وقت بخواهد می تواند از فرد پس بگیرد. از این رو، نه کشور پذیرنده می تواند آنها را از فرد پس بگیرد و نه خود فرد. بر اساس ماده ۳۲ کنوانسیون ۱۹۶۱ مصونیت ماموران دیپلماتیک و اشخاص دارای مصونیت صرفا بوسیله کشور فرستنده پس گرفته می شود. بر اساس ماده ۴۰ اگر مامور دیپلماتیک در کشور ثالثی باشد یا بخواهد از آن کشور عبور کند، کشور ثالث باید مصونیت هایی را که برای تضمین عبور یا بازگشت آن مامورلازم است اعطا نماید.
بنابراین، تا زمانی که فرد بعنوان مامور دیپلماتیک می باشد هم درکشور پذیرنده و هم در کشور ثالث دارای مصونیت می باشد. در جایی که ادعا شود مامور دیپلماتیک مرتکب جرمی شده است روشهای متعددی برای رسیدگی به موضوع وجود دارد. از جمله می توان به اخراج آن فرد بعنوان عنصر نامطلوب یا مذاکره بین کشورهای درگیر برای حل اختلاف اشاره کرد. اگر کشوری مامور دیپلماتیک را دستگیر یا بازداشت نماید در حالی که دارای مصونیت می باشد، مرتکب نقض کنوانسیون وین در مورد روابط دیپلماتیک شده است. بنابراین، اقدام آلمان و بلژیک نقض صریح تعهد بین المللی شان می باشد.
در پایان فرصت را مناسب می دانم تا در مورد گروه منافقین نکاتی را بیان کنم. گروه منافقین، یا به اصطلاح سازمان مجاهدین خلق، در حال حاضر در پاریس و آلبانی عمدتا مستقر هستند. این گروه قبلا در فهرست گروه های تروریستی اتحادیه اروپا و ایالات متحد آمریکا قرار داشت. با این حال بعدا از لیست گروه های تروریستی خارج شد. لازم به ذکر است که این گروه در سال ۱۹۹۷ از سوی دولت آمریکا بعنوان یک سازمان تروریستی در لیست قرار گرفت و سپس در سال ۲۰۱۲ از لیست خارج شد. در این جا این سوال مطرح می شود که وقتی آمریکا و اتحادیه اروپا این گروه را در سازمان های تروریستی قرار دادند، آیا به تعدات بین المللی خود در خصوص مقابله با تروریسم عمل کردند؟ دست کم از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۲ می توانستند با جمهوری اسلامی ایران که مهم ترین قربانی اقدامات تروریستی این گروه بود در خصوص استرداد و محاکمه همکاری نمایند. یا این که دست کم یک دادگاه بین المللی ویژه برای محاکمه آنها تشکیل دهند. سوال مهم تر دیگر این است که از حیث ماهوی چه تغییری در این گروه صورت گرفته که از لیست خارج شدند؟ آیا در قبال قتل ها و کشتار هزاران انسان بیگناه پاسخگو بوده اند؟ بدون تردید آمریکا و اتحادیه اروپا در مقابل این خونهای بیگناه نیز پاسخگو باید باشند. در حقیقت، گروه منافقین را باید یکی از ابزارهایی دانست که آمریکا و اروپا برای مقاصد سیاسی خود مورد استفاده قرار می دهند. از طریق همین گروه برای مداخله در امور داخلی کشورمان استفاده می کنند.
* عضو هئیت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
* منتشر شده در وب‌سایت دیپلماسی ایرانی . ۱۶ مرداد ۱۳۹۹
۳۱۰ ۳۱۰