آنتی‌بیوتیک‌ها تاکنون جان میلیون‌ها انسان را نجات داده‌اند اما مصرف بیرویه آنها باعث مقاومت بسیاری از باکتری‌ها می‌شود و تولید آنتی‌بیوتیک‌های جدید هم زمان‌بر است...
کمتر از 80 سال از ظهور داروهای ضدمیکروب که یکی از بارزترین موارد پیشرفت پزشکی نوین به شمار می‌روند، می‌گذرد. تولید این داروها باعث شده است درمان بسیاری از بیماری‌های عفونی کشنده آسان شود اما مصرف بیرویه آنها مخصوصا آنتی‌بیوتیک‌ها به ایجاد میکروارگانیسم‌های مقاوم به دارو دامن زده است.
داروهای ضدمیکروبی، آنتی‌بیوتیک‌ها
برای شناخت آنتی‌بیوتیک‌ها باید اول میکروارگانیسم‌ها را بشناسیم. از دیدگاه زیست‌شناسی، میکروب‌ها را با چشم غیرمسلح، نمی‌توان دید. میکروب‌ها شامل باکتری‌ها، قارچ‌ها، کپک‌ها و بسیاری از تک سلولی‌ها هستند و ویروس‌ها به عنوان انگل درون‌سلولی به آن اضافه می‌شوند. داروهای ضدمیکروبی برای از بین بردن یا غیرفعال کردن انواع مضر این میکروارگانیسم‌ها از روشهای گوناگونی مانند آسیب به دی.ان.ای، تغییر ماهیت پروتئین‌ها، تخریب غشا یا دیواره سلولی و روشهای دیگر استفاده می‌کنند.
بخشی از این داروها را آنتی‌بیوتیک‌ها تشکیل می‌دهند. آنتی‌بیوتیک به فرآورده یا ماده‌ای گفته می‌شود که به‌وسیله یک موجود زنده تولید می‌شود و می‌تواند در زندگی موجود زنده دیگری اختلال ایجاد کند. از این گروه، اولین‌بار «پنی‌سیلین» در سال 1940 به عنوان یک ماده مؤثر در شیمی‌درمانی ضدمیکروبی مطرح شد و پس از آن «استرپتومایسین»، «تتراسایکلین»، «کلرامفنیکل» و بسیاری دیگر از آنتی‌بیوتیک‌ها از محیط‌های کشت قارچی استخراج و سپس به روشهای بیوسنتتیک تولید و وارد چرخه دارویی شدند.
مقاومت دارویی
در درمان با داروهای ضدمیکروبی و مخصوصا آنتی‌بیوتیک‌ها هدف ما از بین بردن یا مهار فعالیت‌های حیاتی موجودات زنده‌ای است که از طریق تکامل و انتخاب طبیعی تلاش می‌کنند از شرایط سخت پیش‌آمده، جان سالم به در ببرند. در هر یک میلیون تقسیم سلولی، یک جهش وجود دارد و مصرف بیرویه داروها مقاومت ژنتیکی و غیرژنتیکی را افزایش خواهد داد؛ به عنوان مثال می‌توان به ظهور باکتری‌های مقاوم به
پنی‌سیلینG که بتالاکتاماز تولید می‌کنند یا میکروارگانیسم‌هایی که نفوذپذیری خود نسبت به تتراسایکلین را تغییر داده‌اند، اشاره کرد. در کنار آنها می‌توان باکتری‌هایی را نام برد که مسیر متابولیسم خود را تغییر می‌دهند یا آنزیم‌های تازه‌ای برای ادامه حیات می‌سازند. در 80 سال گذشته، چند مقاومت دارویی خطرناک اتفاق افتاده که مروری بر آنها می‌تواند ما را به درک بهتری از اهمیت این موضوع برساند.
آثار مخرب آنتی‌بیوتیک‌ها
پنی‌سیلین‌ها به میزان قابل‌توجهی غیرسمی هستند اما حساسیت به این گروه دارویی می‌تواند به قیمت جان بیماران تمام شود. این حساسیت که ناشی از یک واکنش خودایمنی نسبت به یک مجموعه پروتئین-پنی‌سیلین است، در افراد گوناگون درجات مختلفی خواهد داشت.
سفالوسپورین‌ها نیز که تاکنون 4 نسل از آنها تولید شده، می‌توانند حساسیت‌زا یا عامل مسمومیت دارویی باشند. سفیکسیم، یکی از داروهای نسل سوم این گروه اغلب برای درمان گلودردهای چرکی تجویز می‌شود، در حالی که روی پنوموکوک‌ها بی‌اثر است. مصرف انواع آنتی‌بیوتیک‌ها هنگام ابتلا به سرماخوردگی ویروسی یا آنفلوانزا هم بی‌فایده است. تتراسایکلین‌ها علاوه بر ایجاد عوارض گوارشی می‌توانند روند رشد استخوان‌ها و دندان‌ها در جنین و کودکان را تحت‌الشعاع قرار دهند.
مصرف طولانی‌مدت داروهایی مانند «جنتامایسین» نیز می‌تواند باعث کاهش شدید شنوایی و آسیب به کلیه‌ها شود. به تمامی این عوارض جانبی، باید روند کند تولید آنتی‌بیوتیک‌های تازه را در مقابل شتاب میکروارگانیسم‌ها برای تکامل و انتخاب طبیعی اضافه کنیم. شاید حق با گروهی باشد که معتقدند به پایان دوران طلایی آنتی‌بیوتیک‌ها نزدیک شده‌ایم.
30145