آن چه در زیر می آید نکاتی است که در چند سال گذشته از دوستان و همکاران یاد گرفته ام و به اختصار بیان می شود . ناگفته پیداست که حتما مبانی و روشهای درست تر و دقیق تری نیزعلاوه بر این موارد وجود دارد که امیدوارم با مشارکت و همت اهالی نظر ، اصلاح و تکمیل شود .
ذکر این نکته ضروری است که تمرکز مقاله حاضر بر رسانه های کیفی ، موثر و جدی است تا از طریق انرژی گذاری بیشتر برای مخاطب ، کار او را تسهیل سازند و به تبع آن ، بهتر دیده شوند ونهایتا موثرتر باشند و لذا رسانه های زرد یا سرگرمی – که اولا در جای خود نیز لازمند و ثانیا ممکن است در روش ، اشتراکاتی با رسانه های جدی داشته باشند – از موضوع مقاله خارج اند .
می دانیم شاخص های اصلی ترافیک یک سایت ( و نه الزاما کیفیت آن ) عبارتند از : هیت ، بازدیدکننده ، تعداد صفحات بازدید شده ، نسبت صفحات بازدید شده به بازدید کننده ، توزیع جغرافیایی کاربران ، متوسط زمان اقامت در سایت و حجم دانلود اطلاعات . سوال اینجاست که چه اقداماتی انجام دهیم تا رتبه و تراز سایت ما بهتر شود . این اقدامات در سه دسته کلی (اصول حرفه ای محتوایی ، تمهیدات سایبری و الزامات سخت افزاری – نرم افزاری) دسته بندی می شوند :
الف – اصول حرفه ای محتوایی
همه آن مواردی لازمه روزنامه نگاری کاغذی و رادیو تلویزیونی است در روزنامه نگاری وب نیز ضرورت می یابد :
1- صحت ، دقت و سرعت
اعتبار اصلی رسانه به اعتمادی است که مخاطبان به آن دارند . دروغ نویسی ، شایعه پراکنی ، جریان سازی به شیوه های ناشیانه ، بی توجهی و بی دقتی در خبر نویسی ، مصاحبه های خیالی که بعدا تکذیب می شود ، شلخته کاری در تنظیم مطالب ، انتخاب عکس های غلط ، مسئولیت نشناسی در قبال مخاطب ،کم سوادی و از آن بدتر مدعی گری در عین نا آگاهی ، ذوق زدگی های ناشی از سطحی نگری ، خبر خوری های همیشگی ، اغلاط املایی انشایی و تایپی فراوان ، سرقت از رسانه های دیگر ، تاخیر در انتشار و ... باعث سلب اعتماد مخاطب می شوند . بعضی از این موارد ، غیر حرفه ای و غیر اخلاقی هم هستند ولی همه آنها حداقل یکی از فاکتورهای صحت یا دقت یا سرعت را مخدوش می کند .
2- تکنیک
همچنان که گفته شد لازمه های روزنامه نگاری به حوزه وب نیز تسری می یابد . تکنیک های خبری ، مصاحبه ، گزارش و ترکیب آنها با اقتضائات روزنامه نگاری مجازی ضرورت دارد .
حس روزنامه نگاری و بزنگاه شناسی ومقولاتی از این دست نیز شروط اصلی کار روزنامه نگاری است .
نمی توان نشریه ای موفق را بدون کادر کارآزموده منتشر کرد ، به همین سیاق نمی توان سایت موفق ، تاثیر گذار و پر مراجعه بدون کادر با تجربه اداره کرد . هرچند نیروی انسانی اگر چه شرایط لازم است ولی شرط کافی نیست .
3- بی طرفی
1-3) بی طرفی رسانه شعاری است که فقط در کتاب های روزنامه نگاری داده می شود . رسانه نمی تواند بی طرف باشد و هیچکدام از رسانه های مشهور دنیا که قله های فعالیت حرفه ای دانسته می شوند نیز بی طرف نیستند . هنر یک رسانه باید این باشد که تلاش کند بی طرف جلوه کند یا طرفداری غیر منطقی و یکجانبه نداشته باشد یعنی با رعایت اصول حرفه ای ، جانبداری خود را هر چه بیشتر پنهان کند . در این صورت می توانیم بگوییم بی طرف است .
2-3) یکی از شئون دروازه بانی ، ندیدن اتفاقات مغایر سیاست ها است . هر چند همه رسانه های حرفه ای می دانند پر دامنگی یا بسامد بالای ممنوعات و ناتوانی در خلق اخبار و مطالب ایذایی ، نگاه گزینشی رسانه را فاش می سازد و او را نزد مخاطب بی اعتبار می کند .
3-3) یک سایت خبری موفق اگر می خواهد از یک رسانه مخالف خود خبری را نقل کند به جای نشان دادن موضع خود باید تیتر را به گونه ای انتخاب کند که اگر به همان گوینده یا رسانه می گفت خودتان تیتر بزنید همان را انتخاب می کردند و یا لااقل اگر تیتر را می بینند دلگیر نشوند . چنین سایتی تبدیل به سوپر مارکتی می شود که همگان می دانند آینه تمام نمای همه شخصیت ها ، احزاب و رسانه هاست و با مراجعه به آن بی نیاز از دیدن سایت های جهت دار و تک بعدی اند .
4- شفافیت
1-4) در تئوری «حکمرانی شایسته» شفافیت اهمیت بالایی دارد . این همان نظریه ای است که در چند سال اخیر و پس ازمشاهده نقاط ضعف دمکراسی و به عنوان جایگزین آن مطرح شد ، قاعدتا تصویر این مفهوم را باید در رسانه نیز دنبال کنیم . اساسا رسانه ، بویژه رسانه امروز بدون شفافیت ، حکم « شب نامه الکترونیکی» را می یابد و یا حداقل ، زمینه نزدیک شدن به چنین شب نامه هایی را دارد . مانیفیست ، اصول اخلاقی حرفه ای ، اسامی مسئولان ، خط و ربط ، علنی بودن قواعد داخلی ، ممنوعیت اسم مستعار و ... الزاماتی اند که از شفافیت حکایت دارند . از این رو توصیه می شود شناسنامه ، «درباره ما» و «تماس باما» جدی گرفته شوند.
2-4) سایت ها یادگرفته اند مطلب خود را بدون هیچ توضیحی از روی خروجی بر دارند . معمولا این کار پس از واسطه تراشی یا تهدید و بدتر از همه ، پس از نادرست در آمدن اصل خبر رخ می دهد . حذف بدون توضیح یک مطلب ، حیثیت رسانه را می برد و سایت را احساسی ، تازه کار ، غیر حرفه ای و غیر اخلاقی معرض می کند . [مقاله «شتر دیدی ،ندیدی !» را در اینجا ملاحظه فرمایید] . اگر قاعده مدون و روشن داشته باشیم وقتی این و آن تماس می گیرند و خواستار حذف یک مطلب می شوند آنان را به آن قاعده ارجاع می دهیم ؛ قاعده ای که تصریح دارد حذف مطلب در چه شرایطی ، اصلاح در چه شرایطی و عذرخواهی در چه شرایطی است . یادمان باشد عذرخواهی نه تنها بد نیست بلکه به اعتماد آفرینی بیشتر منجر می شود ؛ به شرطی که خطاهایمان را کم کنیم و حواسمان را پیش از انتشار مطلب جمع کنیم تا نخواهیم هر دم عذرخواهی کنیم .
5- ادبیات
هرچه ادبیات ، واژگان و لحن رسانه بویژه سایت خبری ، مودبانه تر و محترمانه تر باشد مخاطب بیشتری می یابد . بعضی رسانه ها ذاتا عبوس و عصبی اند و لاجرم مخاطب را عصبی می کنند . آنان گمان می دارند جدیت و پیگیری حقوق مردم ( به عنوان یکی از کارکردهای اصلی رسانه) مساوی افشاگری های سطحی ، تهمت ، توهین ، تهدید و غیر محترمانه سخن گفتن است.
6- پرهیز از زردگرایی
دغدغه جذب مخاطب عامل اصلی زردگرایی است اما خشک نبودن و تا حدی مفرح بودن نباید به معنای غالبیت رفتار زرد باشد . تیتر زنی های خلاف واقع که مصداق گندم نمایی و جو فروشی است ، پرداختن افراطی به حاشیه ها ، اتکا به مطالب به اصطلاح « فان » ، طرح موضوعات سطحی و سبک و ... از جمله مواردی که رسانه ما را به سمت زرد شدن می برد . یادمان باشد زردها ممکن است پر تیراژ باشند - که معمولا هستند – ولی نه جدی گرفته می شوند و نه تاثیر گذارند [مقاله «یک نکته کوتاه درباره تیترزنی » را در اینجا مطالعه فرمایید]
7- تازگی و نوشدگی
وجود مطالب کهنه در پیشخوان سایت ، مشتری را فراری می دهد . فروشگاهی که در ویترین خود پوشاک از مد خارج شده و قدیمی را قرار می دهد بیشتر مورد توجه است یا فروشگاهی که با ظهور مد یا فصل جدید ، ویترین خود را بازآرایی می کند ؟ اگر در سوپر مارکتی لبنیات خارج از تاریخ مصرف ببینید آیا باز هم از آنجا شیر و ماست می خرید ؟ سایت ها (چه اطلاعاتی و چه خبری) نیز چنین اند . اگر از آخرین به روز رسانی پرتال یک وزارتخانه ، هفته ها بگذرد و هیچ اثری از مطالب تازه در صفحه اول دیده نشود و اثری از آیین نامه ها و یافته های جدید نباشد به معنای آن است که منبعد نباید به آن مراجعه کرد . سایت های خبری هم به همین صورت . اگر در تعطیلات رسمی ، مسئولان سایت نیز مثل کارمندان به تعطیلات بروند و از دور کاری خبری نباشد به معنای آن است که درک درستی از «آنلاین» ندارند .
در نقل قول ها نیز سرعت یک سایت و جلوتر بودنش از دیگران نشانگر آن است که به تازگی محصولات خود اهمیت می دهد . سوپرمارکتی که لبنیاتی با تاریخ روز تولید عرضه می کند بیشتر مورد اقبال است یا سوپر مارکتی که لبنیات خود را اگرچه نه با تاریخ مصرف گذشته ، ولی با تاریخ نزدیک به « انقضاء عرضه» می کند ؟
8- کوتاه نویسی
مخاطب امروزی و مخاطب وب ، عجول است . انتظار دارد شما به جای او کار خلاصه سازی را انجام دهید و از توضیح واضحات یا تطویل در خبر نویسی پرهیز کنید . لذا مدل های قدیمی خبر نویسی مطبوعاتی باید منسوخ شود . متاسفانه هنوز برداشت غلطی «هرم وارونه» در آموزش روزنامه نگاری کشورمان وجود دارد که پس از اختصار اولیه ، دوباره همه چیز از سیر تاپیاز گفته شود .
9- پرسشگری
کارکرد نظارتی رسانه ایجاب می کند که پرسشگر باشد. رسانه از آن رو که حقوق مردم را از صاحبان قدرت ( یا مصرف کنندگان را از تولید کنندگان استیفا می کند باید پرسشگر باشد و الا در نقش اطلاع رسان یک جانبه تقلیل می یابد . در سایه پرسشگری است که دور هم افزای « جامعه مسئول - مسئولان پاسخگو» پدید می آید ؛ هرچند باید قبول کرد که اولا اگر آزادی بیان ( یا به عبارت بهتر ، آزادی پس از بیان!) نباشد رسانه ها ترجیح می دهند از این کارکرد فاصله بگیرند و ثانیا اگر روزنامه نگارانی عمیق ، با تجربه و همه جانبه نگر نداشته باشیم احساسات زدگی و پرخاشگری به جای پرسشگری ، قالب و غالب می شود .
10- جسارت
رسانه های منفعل کمتر به چشم می آیند و از تاثیر گذاری فاصله دارند . جسارت و شهامت در طرح موضوعات است که یک رسانه را به کارکرد واقعی خود نزدیک می سازد . بدیهی است چنانچه جسارت با سوژه پردازی مناسب و به کارگیری تکنیک های حرفه ای در آمیزد گفتمان ساز و موج آفرین نیز خواهد بود .
هرچند مجددا تاکید می شود جسارت مساوی دوری از اخلاق و اخلاق حرفه ای نیست . رسانه هایی که جسارت در طرح موضوع دارند اما به هر دلیلی شهامت ایستادگی پای آن و حفظ اسرار منابع خبری خود را ندارند همان بهتر که جسارت به خرج ندهند !
11- جامعیت و چندصدایی
چند صدایی در مفهوم و ذات رسانه مستتر است اما از بس رسانه های تک صدایی دیده ایم باید بر این وجه وجودی ، یادآوری و تاکید شود . برخی رسانه ها گمان می کنند با حضور چند آدم یا کارشناس یا منبع خبری ، «چند صدایی » تحقق پیدا کرده است . بهره گیری از آدم ها یا کارشناسان یا منابع مختلف شرط لازم چند صدایی است اما شرط کافی ،تنوع ایده ها و گفتمان هاست . اگرچه به دلیل بی طرف نبودن رسانه ، انتظار نمی رود که به همه صداها وزنی واحد داد ، اما رسانه هایی که لااقل رعایت ظاهر را می کنند رسانه ترند .
ورود به موضوعات از منظر دیگری و بلکه بدیع ، اتکا به منابع چند گانه در خبر رسانی یا تحلیل گری نیز به تحقق چند صدایی یاری می رساند .
12- آینده بینی
مخاطبان دوست دارند هر کارشناس یا مطلع ، به اتکای تخصص خود ، آینده را نیز از منظر خود پیش بینی کند . رسانه با این کار خود بُعد جدیدی را فرا روی مخاطب می گشاید و به نگاه خود عمق می بخشد . چه خوب است تمامی رسانه ها با هر کسی که گفتگو می کنند در همان حوزه پیش بینی آینده را نیز از او بخواهند . در این صورت چهره ها و کارشناسان هم یاد می گیرند که از کلی گویی های رایج و کرامت «شیرین خواندن عسل» و بی مالیات حرف زدن فاصله بگیرند و بیشتر مطالعه کنند تا عمیق تر شوند و مسئولانه تر سخن بگویند .
13- نگاه تحلیلی
رسانه اگر فقط در خبر محصور بماند گناهی مرتکب نشده است اما اگر به فاز تحلیل نیز ورود یابد یک پرده بالاتر را نواخته است . وقتی می گوییم نگاه تحلیلی منظور مقاله نویسی صرف نیست بلکه هر قالبی است که قوه تفکر را تحریک کند . البته نگاه خود پیامبربینی که در بعضی رسانه ها حاکم است و مردم را مشتی «عوام کالانعام» می پندارند که قرار است به انوار ساطع شده از رسانه ما ، از ضلالت به در آیند و به هدایت رهنمون شوند اگر چه ظاهر تحلیلی دارد ولی ضمنا توهین به شعور مخاطب نیز هست . رسانه باید تحلیل های مختلف بدهد و گزینش را به مخاطب واسپارد ، به عبارت بهتر عملا آموزش تحلیل بدهد تا مخاطب را از پخته خواری بازدارد و ذهنی جستجوگر را به او هدیه دهد .
14- زبان های خارجی
کشورها و ملت هایی که نقش کمتری در تولید محتوا در فضای جهانی وب دارند طبعا منفعل اند و حق دارند اینترنت را تهدید بدانند و لذا درصدد محدود کردن آن برآیند . تعامل جهانی تولید به زبان های مسلط بویژه انگلیسی را می طلبد . موقعیت دینی ، جغرافیایی و فرهنگی و در یک کلام ژئو استراتژیک ما زبان عربی را نیز می طلبد .
15- کدشدن
کد شدن در سایر رسانه ها (اعم از رسانه ها ، وبلاگ ها و موتورهای جستجو) اگرچه در اولین نتیجه ، افزایش مراجعه و هیت را به دنبال دارد – که فی نفسه مطلوب است - ولی اثر ماندگارترش بالابردن اعتبار سایت ،تبلیغ آن و سرانجام ، ایجاد مخاطب پایدار است . نقل قول سایت های معتبر یا سایت های پر مراجعه از سایت ما ، اعتبار آفرین و در عین حال تبلیغ است . این اتفاق در گرو کیفیت مناسب حرفه ای و البته کمی لابی است ! برای کد شدن در رسانه های داخلی باید دانست که این کار نیز مثل هر کار دیگری به کاتالیزور نیاز دارد . اوایل باید مورد به مورد ، از این و آن سایت خواهش کنید ، یادآوری ، تشکر و یا گلایه کنید . بتدریج که جا افتادید خواهید دید که سایت های کم اعتبارتر مطالب شما را بدون ذکر منبع منتشر می کنند . این ضمنا بدان معناست که شما را قبول دارند . علاوه بر آنها رسانه های معتبر نیز به شما ارجاع می دهند . با خواهش و یادآوری اخلاق حرفه ای باید از نام و اعتبار خود حراست کنید زیرا وقتی مخاطبان ببینند اسم سایت شما در همه جا هست مشتری اصل جنس می شوند .
ب – تمهیدات سایبری
هر آن چیزی که در زمره مشخصات یا شاخص های سایبر است طبعا یک فرصت در افزایش مخاطب ، قلمداد می شود ، یعنی توجه به مقولاتی که لازمه سایبر و نسل وب 2 است و اساسا دیجیتال را به سایبر ارتقاء می بخشد [مقاله «الکترونیک ، دیجیتال، سایبر و آنلاین ؟» را اینجا مطالعه فرمایید] ویژگی هایی نظیر تعاملی ، بینامتنی ، تولید مشارکتی ، تمرکز زدایی و ....
1) تعامل :
رسانه های امروز به عکس رسانه های سنتی ، یک طرفه نیستند . آنها (مطبوعات ، رادیو ، تلویزیون) به اصطلاح one to mamy بودند . یک مفسر یا یک مجری ، تحلیلی می نوشت یا حرفی می زد و همه مجبور بودند آن را بخوانند ، بشنوند یا ببینند . نهایتا فقط اختیار داشتند که رسانه را عوض کنند یا کانال دیگری را انتخاب کنند . اما در رسانه های امروز ، «همه برای همه » می نویسند و می خوانند (many to many) یعنی هر خواننده «می تواند» در عین حال ، نویسنده هم باشد و متقابلا هر نویسنده « باید » خواننده هم باشد و از برج عاج صدور فرمایش ، پایین بیاید و از تک گویی فاصله بگیرد . در رسانه ، هرچه بیشتر به سمت وجوه تعاملی حرکت کنیم پرمخاطب تر خواهیم شد زیرا به یکی از شاخص های اصلی سایبر تکیه زده ایم . هرگونه مشارکت جویی نظیر انتشار نظرات خوانندگان ، نظر سنجی الکترونیکی ، نظرخواهی ، فراخوان دائمی دریافت سوژه ، واکنش به درخواست های مخاطبان ، دریافت و انتشار عکس و متن از خوانندگان ، پاسخگویی به ایمیل های وارده و .... از ویژگی های فضای تعاملی است . همچنین ایفای نقش واسط و ترمینالی در مواجه کردن مخاطبان با یکدیگر نیز چهره ای دیگر از تعامل (میزبانی) را ارائه می دهد . بعضی از نشانه های تعاملی بودن به شرح زیر است :
1-1) کامنت :
انتشار نظرات خوانندگان علاوه بر آن که وجهی از رفتار تعاملی یک رسانه است به افزایش مخاطبان می انجامد و توجه به نظر کاربر افزون بر ارزش ذاتی خود ( تعاملی شدن رسانه و پرهیز از تک گویی) به طور جدی به هیت سایت می افزاید زیرا :
اولا ، هر فردی که کامنت می گذارد حتما دوباره مراجعه خواهد کرد تا ببینند آیا کامنت او را انتشار داده ایم یا نه ؟ و اگر انتشار داده ایم آیا بدون تغییر بوده یا نه ؟ همین «باز مراجعه» ، یک هیت جدید است .
ثانیا ، مخاطبان معمولا علاقه دارند کامنت های همدیگر را بخوانند . برای بسیاری از آنان مطالعه نظرات کاربران بسیار شیرین تر از مطالعه اصل مطلب است . آنان تمایل دارند به این محیط غیر رسمی تر وارد شوند و خود نیز مشارکت کنند ، حتی اگر در قالب عبارات کوتاه و احیانا مزه پرانی باشد . آنان به این شکل در بحث مشارکت می کنند به یکدیگر نیز پاسخ می دهند. همین مشارکت علاوه بر آن که جلوه ای از رسانه واقعی است (تعامل) زمان اقامت مراجعان سایت را - که یکی از شاخص های کیفی است - افزایش می دهد .
ثالثا ، مخاطبان از دوستان و آشنایان خود نیز می خواهند که به سایت مراجعه کنند و کامنت آنان را بخوانند . این مراجعات علاوه بر آنکه هیت های جدید به ثبت می رساند موجب آشنایی و بتدریج علاقمندی کاربران جدید به سایت می شود .
اما در انتشار کامنت ها باید به چند نکته توجه داشت :
الف) در برنامه نویسی تمهیداتی گذاشت که ارسال کامنت به سهولت انجام پذیرد . اجباری کردن برخی آیکون ها (ازجمله ایمیل) جز پراندن مخاطب حاصلی ندارد ، ضمن آن که مخاطبان حرفه ای ، راه اعلام اطلاعات دروغین را بخوبی بلدند.
ب) سختگیری بیش از حد و حذف اغلب نظرات رسیده ، اثر معکوس دارد . یادمان باشد بخش نظرات ، غیر رسمی تر است و جدیت کمتری نسبت به بدنه مطلب دارد و لذا می تواند کمی اسپرت باشد .
ج) انتشار خودکار نظرات ، خلاف مصالح اخلاقی و عمومی جامعه است ، مضاف بر آن که مخاطرات حقوقی نیز برای سایت ایجاد می کند . انتشار خودکار نظرات به هیچوجه از سوی صاحب نظران رسانه توصیه نمی شود زیرا وظیفه رسانه است که با ایفای نقش دروازه بانی از رفتار غیر اخلاقی و غیر مسئولانه کاربران گمنام مانع شود . راه بینابین ، امکان انتشار خود کار نظرات برای آن دسته از کاربرانی است که قبلا شناسایی و ثبت شده اند و هویت آنان برای مسئولان سایت روشن است . می توان با هوشمند کردن نرم افزاری ، اجازه انتشار مستقیم نظرات آنان را داد .
د ) یک سایت جدی باید تلاش کند از طریق جهت دهی به کامنت ها ، ذائقه سازی کند . به این معنا که به جای کامنت های چند کلمه ای ، کامنت های تحلیلی تر راعرضه کند تا مخاطب بداند باید در بحث مشارکت کند . حتی اگر لازم باشد چند کامنت با این نگاه بنویسد تا مخاطبان نیز متوجه شوند بهتر است با نوشتن کامنت های بلند ، در بحث مشارکت جویند . این کاتالیزور معمولا جواب می دهد .
هـ ) محدودیت کاراکتر در کامنت بستگی به سیاست های سایت دارد .
و ) قرار دادن آیکون موافقت یا مخالفت با هر نظر نیز یکی از ایده های تعاملی است و باعث می شود دیگران در فضایی که ما تدارک دیده ایم و زمین بازی ای که ما ساخته ایم ، به رقابت بپردازند و رسانه را نه صاحب یا القاء کننده ، بلکه میزبان و هماهنگ کننده بیابند .
ز ) مهمترین نکته ، واکنش سریع در تعیین تکلیف کامنت هاست . وقتی مخاطب ببنید که نظر او را می خوانیم و اگر مغایر مصالح قانونی اخلاقی نیست آن را منتشر می کنیم علاقمند می شود و منبعد بیشتر مشارکت می کند . این کار آسانی نیست . یک سایت خبری را در نظر بگیرید که روزانه حداقل 300 مطلب منتشر می کند . در هر لحظه ممکن است مخاطبی که یکی از این 300 مطلب را می بیند نظر بدهد و لذا مسئولیت تایید کامنت ها به تنهایی یک شغل تمام وقت می شود که از قضا باید به عهده یکی از مسئولان ارشد سایت (نه همکاران رده پایین) گذاشته شود ؛ هرچند بهتر آن است که هر گروه یا مقام منتشر کننده به کامنت های گروه خود رسیدگی کند.
2-1) نظرسنجی :
برنده اصلی در پدیده هایی چون میزگرد چالشی ، مناظره و نظر سنجی ، رسانه است . یک مناظره داغ را در نظر بگیرید . افکار عمومی اگر چه به سمت فرد پیروز گرایش می یابد اما پیش و بیش از آن ، ممنون رسانه می شود . نظرسنجی نیز همین قاعده را دارد . نظر سنجی علاوه بر این که می تواند به افکار عمومی ، جهت بدهد و کارکردهای سیاسی داشته باشد ؛ علاوه براین که می تواند منبع درآمد هم باشد اما فی نفسه مخاطب می آفریند زیرا هر رای ، یک هیت محسوب می شود و معمولا در چنین مواقعی کاربران با مراجعه چند باره به سایت دنبال آخرین وضعیت نظرسنجی هستند . کسی ادعا ندارد که نظرسنجی در محیط وب ، روایی و قابلیت تعمیم دارد اما بالاخره می تواند معرف دیدگاه های کاربران باشد ( بویژه اگر تمهید جلوگیری از تکرار رای لحاظ شده باشد )
3-1) درخواست سوژه :
اگرچه برای رسانه های سنتی نیز چنین امکانی وجود دارد که با اعلام شماره تلفن یا شماره پیامک خاصی ، پیشنهاد دهندگان سوژه را از جمع چند نفره محدود سردبیری به انبوه مخاطبان گسترش دهند اما این روش در فضای وب به دلیل الگوی رفتاری مخاطبان ، شدنی تر است . این کار باعث می شود مخاطب ، حس مالکیت بیابد و به افزایش وفاداری منجر شود .
4-1) پیگیری سوژه :
رسانه وب به دلیل امکان بهنگام سازی مداوم می تواند مرتبا اخبار ، تحلیل ها و تصاویر تکمیلی را بارگذاری نماید . همچنین وقتی مخاطب از او می خواهد که درباره موضوع یا زاویه دیگری نیز مطلب بنویسد ، امکان انجام این کار را دارد . این واکنش که حاکی از احترام به مخاطب است از چشم او دور نمی ماند و به اعتبار و کیفیت سایت و همچنین افزایش مخاطب می انجامد . ضمن آن که رسانه از یک « شورای سوژه » رایگان بهره می برد .
5-1) ارسال خبر و تصویر :
در روزنامه نگاری شهروندی ، همه شهروندان می توانند روزنامه نگار باشند . اگر تا حدود ده سال پیش ، حمل همیشگی دوربین ، کار عکاسان و خبرنگاران بود و بسیاری از ما حسرت ضبط و ثبت حادثه ای را می خوردیم که از نزدیک شاهدش بودیم ، اما امروز همگان می توانند به مدد تلفن همراه چنین لحظاتی را شکار کنند . اگرچه کسی ادعا ندارد که کیفیت ثبت وقایع توسط شهروندان با کیفیت ثبت آن توسط روزنامه نگاران حرفه ای مساوی است اما بد نیست بدانیم پربیننده ترین عکس ها و فیلم های تاریخ اولا در چند سال اخیر بوده و ثانیا"توسط دوربین های آماتوری و بلکه دوربین موبایل گرفته شده اند . بعضی از این فیلم ها مثل تصاویر زندان ابو غریب ، دنیا را تکان داده است . حتی برخی می گویند همین نگاه و رفتار آماتور ، مستندتر بودن را القاء می کند .
رسانه ای که به انتشار اخبار و تصاویر ارسالی خوانندگان خود هم متکی باشد اولا مردمی تر می شود و ثانیا این گرایش او از درک درست اقتضائات و البته فرصت های فضای سایبر حکایت دارد . بدیهی است وقتی روزنامه نگاران حرفه ای در مرحله آخر نشسته اند باید با اتکاء به آموزه ها ، مهارت ها ، تجربیات و رسالت های خود ، نقطه ضعف فضای آماتوری روزنامه نگاری شهروندی را جبران کنند . یعنی از صحت و دقت و از آن مهمتر ، رعایت چارچوب های اخلاقی در مطلب یا عکس ارسالی اطمینان یابند و سپس انتشار دهند . علاوه بر آن ، با کنترل دانسیته سایت مراقب باشند انتشار مطالب رسیده از میزانی که در سیاستگذاری های خود تعیین کرده اند تجاوز نکند یا کاهش نیابد . یادمان باشد اتکای بیش از حد به مطالب و عکسهای خوانندگان و ناتوانی در ذائقه سازی یا جهت دهی به آنان ممکن است سایت را تا حد زرد تنزل دهد .
توسعه فضای وب و ظهور پدیده روزنامه نگاری شهروندی عملا زمینه ساز غالبیت آماتور گری بوده است که در کنار همه محاسن خود ، مخاطراتی نیز دارد . فضای وب به دلیل خصلت سرعت و عدم تمرکز خود ، واکنشهای سریعتری به پدیده ها دارد ، بویژه آن که عمده کاربران وب ، بی اطلاع از فرایندهای اطمینان یابی از صحت خبر هستند و اخلاق حرفه ای را مخصوصا در حوزه حریم خصوصی رعایت نمی کنند . متقابلا وضع قوانین برای پدیده های نوظهور به دلیل عدم شناخت سیاستگذاران از وجوه مختلف آن معمولا با تاخیر چند ساله انجام می گیرد و همین فاصله زمانی موجب فراگیری و غیر قابل کنترل شدن انحرافات ، تخلفات و جرایم می شود .
رسانه های رسمی و سنتی به چند دلیل از درج هر خبر و تصویری پرهیز می کنند یا پس از طی فرایندهای زمان بر - تا از صحت خبر مطمئن شوند - به انتشار خبر مبادرت می ورزند . این امساک یا تاخیر اگرچه آنان را نسبت به رسانه های فضای مجازی ، رسمی تر ، کند تر ، محافظه کار تر و پیرتر نشان می دهد اما در عین حال اعتماد آفرین است . این دلایل یا تفاوت ها عبارتند از :
1- آموزش های تخصصی که دیده اند ، مهارت هایی که دارند و تجربه هایی که اندوخته اند .
2- پایبندی به اصول حرفه ای و آیین نامه های اخلاقی دارند .
3- با قوانین و مقررات آشناترند و از بیم مجازارت ، کمتر به سمت جرم مطبوعاتی می روند .
4- احاطه نسبی به موضوعات دارند و از هیجان زدگی رایج در روزنامه نگاران تازه کار یا غیر روزنامه نگارانی که پشت فرمان « وب » می نشینند تقریبا مبرایند .
5- رسمی بودن و تحت نظارت قانون بودن و احساس رصد شدن ، خود بخود دقت و محافظه کاری را بالا می برد .
2) شبکه سازی
شبکه سازی یکی از ویژگی های وب 2 است . علاوه بر شبکه های اجتماعی ، کارکردهایی چون «ارسال به دیگران» و « به اشتراک گذاری» ، نوعی تبلیغ است و سایت ما را محبوب تر می کند و به جای تصاعد عددی و هندسی ، با تصاعد نمایی به پیش می راند .
3) بینامتنی
یکی از ویژگی های فضای وب این است که می توان یک مطلب را دستمایه اتصال به هزاران مطلب دیگر قرار داد . هر چقدر بتوان این خصلت را بر یک سایت حاکم کرد به همان میزان سایبرتر می شود و الا چه فرقی است بین متنی که آن را روی کاغذ روزنامه می خوانیم و متنی که آن را روی نمایشگر می بینیم ؟
1-3) گذاشتن هایپرلینک در داخل متن که منطقا با حروف کلفت یا رنگ دیگر دیده می شود .
2-3) برای هر مطلب باید چند شناسه (تگ) یا کلید واژه گذاشت . این کار باعث می شود مطالب ما بخوبی در موتورهای جستجو دیده شوند . همچنین به دلیل دسته بندی منطقی ، یافتن سابقه ها و مطالب مرتبط به سهولت انجام می گیرد . بعضی مخاطبان از طریق همین شناسه ها صفحات جدید را باز می کنند و هیت می دمند .
3-3) تجربه نشان داده است گذاشتن مطلب مرتبط در کنار یا پایان هر مطلب علاوه بر آن که خدمتی به مخاطب است و از کیفی بودن سایت حکایت می کند در خوانده شدن مجدد همان مطلب قدیمی - که اکنون به عنوان سابقه خبر گذاشته ایم - موثر است و از این جهت به افزایش هیت نیز می انجامد .
4-3) هرچه یک رسانه ، انرژی گذاری بیشتری کند تا مخاطبش انرژی کمتری بگذارد ، به حقیقت سایبر نزدیکتر است . مخاطب عجول و پرتوقع وب انتظار دارد رسانه به جای او فکر همه چیز را کرده باشد و همه چیزها یا سابقه ها یا تصاویر یا فایل هایی که ممکن است او به هنگام مرور یک مطلب به آنها نیاز پیدا کند دم دست او قرار داده باشد . البته مخاطب نیز متقابلا قدر این زحمت را می داند و مشتری این جامع نگری منجر به کیفیت می شود .
5-3) چانک ها عملا یک دایره المعارف آنلاین است که توسط خود رسانه برای مشاهیر ، مکان ها ، نهادها ، و روندها تهیه و مرتبا به روز می شود تا اگر خواننده هنگام مطالعه به هریک از آنها برخورد و اطلاعات بیشتری می خواست بلافاصله بتواند نیاز اطلاعاتی خود را برآورده کند . به روز نگاه داشتن چانک ها و اصلاح و تکمیل آنها البته کار آسانی نیست .
6-3) تگ ، مطلب مرتبط و چانک ضمنا بهترین ابزار برای همکاران خود ماست که در تنظیم خبر ومطلب جدید ، به سابقه خبر اشاره کنند تا بتوانند خبر دقیق تر و کاملتری بنویسند .
4) چند رسانه ای
عکس ، آلبوم تصویری ، فایل صوتی و فیلم به چند رسانه ای شدن سایت کمک می کند و سایت را از یک رسانه تک بعدی یعنی متنی ، ارتفاع و ارتقاء می دهد . در عین حال به دلیل اشغال پهنای بیشتر باند و بالا بودن حجم دانلود - که نشانه های کیفی اند - باعث کسب رتبه بهتری در مراجع رتبه بندی نظیر آلکسا می شوند .
5) عدم تمرکز
در رسانه های سنتی ، تیم تولیدی نیازمند استقرار در محل است . تلویزیون به استودیو ، و روزنامه به دفتر تحریریه و چاپخانه متکی اند و بنابراین تیم تولیدی در زمان و مکان مشخصی باید در کنار هم باشند اما در سایبر چنین الزامی وجود ندارد . دسترسی از دور ( ریموت) قید زمان و مکان و وابستگی را تقریبا بلا اثر می کند . همین امکان بویژه وقتی افراد مجاز برای بارگذاری پرشمار باشند قدرت هم افزای سایبر را نشان می دهد .
6) بولتن الکترونیک
پاره ای از مخاطبان ، مشتری های ثابت و لذا سرمایه رسانه اند . ارسال بولتن الکترونیک برحسب گروه ، اولویت و زمان یا زمان هایی که می خواهند یک خدمت به آنان است که در عین حال زحمت چندانی برای رسانه ندارد .
ج - اقدامات نرم افزای و سخت افزاری
1) صفحه اصلی باید کم حجم باشد لذا عکس ها یا فلش های سنگین توصیه نمی شود زیرا بارگذاری کامل صفحه را با تاخیر مواجه می کند و تاخیر در دیده شدن صفحه باعث پریدن مشتری می شود !
2) گردانندگان سایت باید به برنامه نویس خود بگویند کدام قطعات ، اهمیت بیشتری دارد تا در سیستم کدینگ ، اولویت داده شوند و لااقل تا بالا آمدن کامل صفحه اصلی ، چشم مخاطب به قسمت های مهمتری بیفتد و با آنها مشغول شود .
3) ریفرش خودکار سایت (مثلا هر 5 دقیقه یا10 دقیقه یکبار) یک هیت محسوب می شود و اگرچه آمار کاذب ایجاد می کند اما در جا انداختن یک سایت بی تاثیر نیست . البته در هر صورت برای سایت های خبری آنلاین ، ریفرش خودکار توصیه می شود زیرا معمولا هر چند دقیقه یکبار ، خبر یا مطلب جدیدی بارگذاری می شود . البته چنانچه بخش قابل توجهی از مخاطبان و کاربران به اینترنت پرسرعت دسترسی ندارند ، ریفرش خودکار توصیه نمی شود زیرا بالاآمدن دوباره صفحه به سختی صورت می گیرد .
4) باز شدن خودکار صفحه جدید ، اگر چه مورد پسند کاربران حرفه ای نیست ولی در عین حال برای کاربران عادی سایت های خبری که عمدتا مردان IT نیستند نیز مضحک جلوه نمی کند . حفظ صفحه قبلی ، احتمال هیت های جدید همان کاربر (و افزایش شاخص «نسبت صفحات بازدید شده به تعداد بازدید کننده » ) را به دنبال دارد .
5) داشتن نسخه موبایلی و نسخه تلکسی علاوه بر آن که از نگاه جامع مسئولان سایت حکایت می کند و روز آمدی آنان را می رساند جایگزین مناسبی در لحظه های پر ترافیک است .
6) وقتی بار زیاد می شود سوئیچ هوشمند (یا حتی دستی ) به نسخه تلکسی و کنترل هوشمند ترافیک سرور فراموش نشود .
7) یکپارچگی (و لااقل ، هماهنگی) بخش های تحریریه و فنی ضروری است . مقولاتی مثل انتخاب سرویس دهنده سرور ، محل سرور (داخلی یا خارجی) ، حجم و فضای اجاره شده ، سرورهای آینه ، برنامه نویسی ، کدینگ ها و ... باید اولا با راهبردها و اقتضائات امنیتی ،تعداد و ذائقه مراجعه کننده ، حجم دانلود و ... تناسب داشته باشد و ثانیا بلافاصله به اشکالات محتمل سایت پاسخ دهد .
8) توجه کامل به امنیت سایت و استفاده از برنامه نویسی مطمئن یا کدینگ های غیر قابل نفوذ یک ضرورت جدی است تا اطمینان یابیم لااقل از حمله هکرهای آماتور در امان هستیم . درعین حال باید سایت دائما رصد شود تا در صورت بروز چنین اتفاقاتی ، واکنشهای لازم و به موقع توسط مسئولان فنی انجام گیرد و از آبروریزی جلوگیری شود !
9) برخی معتقدند چنانچه آدرس صفحات (URL) به صورت فارسی باشد در موتورهای جستجو بهتر دیده می شویم و در محل بهتری از فهرست نتایج قرار می گیریم .
10) یکی دیگر از روشهای بهتر دیده شدن در موتورهای جستجو آن است که تیتر هر مطلب خود را یکبار در گوگل بگذاریم و دستور جستجو دهیم .
11) تعصب حرفه ای و ضرورت مراقبت همیشگی سایت ایجاب می کند که لااقل روی کامپیوتر خودمان سایت خودمان به عنوان دیفالت بالا بیاید و دیده شود . اگر تعداد نفرات تیم تحریریه و فنی مرتبط با ما نیز قابل توجه است که چه بهتر .
12) فعال بودن RSS علاوه برآن که به مخاطبان وفادار یا حرفه ای سایت های خبری این امکان را می دهد که در جریان بارگذاری تازه یا بارگذاری موضوعی باشند یک خدمت به سایت های کلکسیونی و تقریبا پر مراجع است که به صورت خودکار ، خبرها را از اینجا و آنجا دست چین می کنند و روی خروجی خود قرار می دهند .
13) برای مخاطب ، طراحی زیبا و راحت (user friendly) مهم است . باتعدد و تنوع سایت ها و بالا بودن عرضه ، یکی از شاخص های مهم حفظ و افزایش تقاضا ، طراحی زیبا و راحت و مناسب مخاطب است .
14) در سایت های خبری و خبری – تحلیلی ، محل و نوع ارائه تبلیغات باید مانع از شبهه تجاری بودن شود . لذا باید به طراحان سایت تاکید شود که تبلیغات چگونه و در کجا و با چه محتوایی قرار بگیرد تا علاوه بر آن که برای بخش بازرگانی جذابیت داشته باشد به حیثیت سایت نیز ضربه نزند.
15) فعال بودن جستجو (در همه صفحات) و قراردادن امکان جستجوی پیشرفته علاوه بر سهولت و کیفیت سایت ، هیت ما را بالا می برد . البته مسئولان فنی سایت می دانند وقتی که سرعت دیده شدن کند می شود ، درست مثل بالن در حال سقوط و یا کشتی در حال غرق باید بارهای سنگین را بیرون ریخت تا شاید نجات یابیم ! در چنین مواقعی فلش ها ، اگهی ها و جستجو قطع می شود .
16) در زمانه فناوری اطلاعات و ارتباطات تخصص و شغلی مطرح است که دارندگان صنعت و تجارت سخت بدان محتاجند : تحلیل گر موتورهای جستجو . از آنجا که نحوه گزارش و رتبه بندی موتورهای جستجو در فهرست کردن نتایج ، مثل سس مخصوص سرآشپز از فرمولی محرمانه برخوردار است کار این متخصصان ، یافتن الگوریتم موتورهای جستجو است تا به کمپانی طرف قرارداد مشورت بدهند که سایت خود را چگونه ارائه دهد تا وقتی یک کاربر ، عبارت «تلویزیون صفحه تخت» را جستجو می کند مثلا سامسونگ پیش از سونی و پاناسونیک ، دیده شود.