زهرا تالانی: در همین زمینه با نعمت‌الله رضایی معاون فناوری اطلاعات مرکز آمار گفت وگویی را انجام داده ایم. وی می گوید: یکی از وظایفی که سرشماری‌ها دارند این است که چارچوب‌های آماری را که مبتنی بر خانوار است تعیین می‌کنند و در فاصله دو سرشماری که انجام می‌شود با استفاده از آن چارچوب‌ها، نمونه‌های آماری انتخاب و طرح آماری انجام می‌شود.
به گفته او تا 6 ماه آینده نتایج اعلام می شود. گفت و گوی خبرآنلاین با معاون فناوری اطلاعات مرکز آمار را می خوانید:
چه داده‌های اطلاعاتی در سرشماری قبلی به دست آوردید و تفاوت سرشماری امسال با دوره قبلی در چیست؟
از نظر محتوا در سرشماری 90 از کل افراد جامعه 60 سوال را پرسیدیم، به عبارت دیگر می‌توانیم به تفکیک درباره فعالیت‌های متفاوتی که افراد انجام می‌دهند،سطح تحصیلات و وضع فعالیت و رشته‌های شغلی افراد به جزئی‌ترین شکل پرسیده شد. سوالات از اطلاعات هویتی که شروع همه طرح‌های آماری است آغاز و از وضعیت اقامت وضعیت تحصیل برای افراد شش سال به بالا، اشتغال برای افراد 10 سال به بالا شامل فعالیت محل اصلی کار، نوع شغل آیا در شغل حاضر هستند یا غایب موقت هستند آمادگی برای کار وضعیت جستجوی کار. به تفکیک همه این سوالات پرسیده شد.
وضع زناشویی و باروری به صورت کامل برای افراد 10 سال و بیشتر سوال شد و برای معلولیت و دین و تابعیت هم سوال برای تمام اعضای خانوار مطرح شد. تقریبا 42 سوال به تفکیک برای هر عضو خانوار پرسیده شد. تفاوت دیگر این سرشماری از نظر اجرایی با سرشماری‌های قبلی دارد نحوه استخراج داده‌هاست.
بعد از جمع آوری اطلاعات معمولا پردازش اطلاعات انجام می شود. در این پردازش بیشتر چه اطلاعاتی برای شما مهم است؟
بعد از آنکه فرم ها از تمام استانها به این مرکز آمدند ما ابتدا بررسی می کنیم که آیا تمام مناطق جغرافیایی آمارگیری شدند یا نه.سپس فرمها را اسکن می کنیم و اطلاعات را بازنگری می کنیم.بعد آمار جمعیتی و موقعیتی خانوارها را استخراج می کنیم.
چقدر طول می کشد تا شما این آمار را استخراج کنید؟
ما 6 ماه زمان تعیین کردیم و امیدوارم که در بهار نتایج اعلام شود.
هنوز آماری درباره جمعیت ایران مشخص نشده است؟
فعلا ما در حال پردازش اطلاعات هستیم اما حدس می زنم 75 میلیون نفر باشد.
در پردازش اطلاعات قرار است به چه نتایجی برسید؟
در طراحی سوالات استاندارد سازی علمی صورت گرفته که می تواند اطلاعات مورد نیاز حوزه نفوس مسکن را برای اکثرسازمان ها و مردم تهیه کند.
چقدر تا کنون هزینه کرده اید؟
ما 200 میلیارد تومان تعیین کرده بودیم اما 70 میلیارد تومان بودجه گرفتیم و هزینه شمردن هر ایرانی حدود 2700 تومان شد.
سرشماری بعدی 5 سال دیگر خواهد بود یا اینکه 10 ساله می شود؟
ما بنا داریم 5 سال دیگر یعنی در سال 95 آمارگیری داشته باشیم البته این بار کاملاً الکترونیک و با استفاده از رایانه و ماهواره انجام می شود.
این تغییر برای این است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته شنیده نشده که به این روش سرشماری انجام دهند؟
سرشماری موضوعی نیست که منسوخ شده باشد. با همین روشی که ما سرشماری می‌کنیم در دنیا هم به همین روش سرشماری انجام می‌شود. در کمیسیون آمار سازمان ملل که در انتهای سال گذشته برگزار شد 70 کشور دنیا در سال 2010 تا 2011 به همین روش سرشماری انجام دادند.
در سایر کشورها سرشماری چند سال یک بار انجام می‌شود؟
معمولا سرشماری پنج یا 10 سال یک بار انجام می‌شود. همانطور که در ابتدا گفتم سرشمای دو کار انجام می‌دهد. تعیین چارچوب و دیگری به دست آوردن اطلاعات است. به دلیل اینکه چارچوب‌ها نیاز به بروز رسانی دارد، ممکن است آماری که گرفته شده بعد از 10 سال از هزار نمونه آماری 500 نمونه فعالیت قبلی را انجام می‌دهند و شرایط تغییر کرده است،به همین دلیل مجبور به بروز کردن چار چوب‌ها هستیم.
پنج ساله شدن سرشماری کمک می‌کند تا چارچوب‌های آماری بروز شود و از طرف دیگر داشتن اطلاعات دقیق می تواند بسیار راهگشا باشد. اگر روند مهاجرت را در نظر بگیریم 10 سال هیچگونه آمارگیری صورت نگیرد، روند و اقداماتی در جهت کنترل آن انجام نشود بعد از 10 سال اگر کاری بخواهد انجام شود آب ریخته است و نمی‌توان کاری کرد.
یعنی در آن کشورها هم مثل ایران آمارگیران درب همه منازل را می‌زنند و از آنها سوال می‌کنند؟
بله. کشورهای استرالیا، کره جنوبی، نیوزلند، کانادا، ایالات متحده، سنگاپور، نروژ، سوئیس و اسپانیا سرشماری انجام دادند. یکی از روش‌های آمارگیری سرشماری به روش اینترنتی است که همه کشورها به دنبال آن هستند و ما هم برای این کار آزمایش انجام دادیم. در آزمایش‌ها روش‌های مختلف را امتحان می‌کنیم.
در سال 88 روش اینترنتی، پستی و خود اظهاری و حضوری را امتحان کردیم، اما پاسخی از روش پستی و اینترنتی نگرفیم. در دنیا هم اینگونه است. استرالیا در سال 2001 تا 2002 پنجاه درصد پوشش اینترنت داشت که کشور ما در حال حاضر چنین پوششی ندارد، اما در آن سال پنج درصد از این طریق در سرشماری شرکت کردند و در سرشماری 2005_2006 تنها 9 درصد از این طریق در سرشماری شرکت کرده‌اند. کشور کانادا در سال 2005_ 2006 تا 70 درصد پوشش اینترنت داشته اما 15 درصد از اطلاعات به صورت اینترنت به دست آمده است.
در روش خوداظهاری پرشسنامه برای خانوار ارسال و آنها آن فرم را تکمیل می‌کنند و برای مرکز آمار می‌فرستند. کشورهایی مانند ترکیه، آمریکا و یونان به این روش عمل می‌کنند به طوری که پرسشنامه توسط پرسشگر ارسال و پاسخ از طریق خوداظهاری صورت می‌گیرد. روش برگشتی پستی در فرانسه کانادا، فرانسه و انگلستان. بنابراین در همه کشورها به روش‌های مختلف صورت می‌گیرد.
از طرف دیگر در دنیا دو نوع روش سرشماری وجود دارد که نوع اول دریافت اطلاعات در یک لحظه است به عبارت دیگر در ساعت سرشماری فرضا در دوم آبان ماه فرد هر جایی که حضور داشته باشد در همان لحظه سرشماری صورت می‌گیرد. برخی از کشورهای دنیا به این روش عمل می‌کنند، اگر فردی به مهمانی رفته باشد در همان جا سرشماری می‌شود. شما در دوم آبان ماه کجا بودید و آن به عنوان محل سکونت فرد تعیین می‌شود.
اما در روشی که ما انجام می‌دهیم اقامتگاه اصلی مدنظر قرار می‌گیرد و از افراد سوال می‌شود که شما شش ماه به علاوه یک روز از سال را در کجا سکونت دارید.
بنابراین شما معتقدید ما در بخش آمار از کشورهای توسعه یافته عقب نیستیم؟
از نظر دانش فنی آماری اگر ادعای اول را نداشته باشیم، قطعا رتبه ما کمتر از دوم نخواهد بود. ما در منطقه دانش آماری را به برخی کشورها از جمله پاکستان، ترکیه و آذربایجان صادر می‌کنیم و با کشورهایی مانند کره و استرالیا ارتباط مستقیم داریم.
47232